yer qabığında yeni tektonik hərəkətlərin inkişaf tarixinin və xarakterinin təyin edilməsi üsulu olub, yer səthinin müasir relyefinin öyrənilməsinə, əs
(Timofeyev, 1977) yer səthi relyefinin üç əsas elementlərinin birləşməsi: 1) çay arasının, suayırıcıların, yaxud sualtı qalxmaların zirvə səthləri; 2)
bax: Morfoloji təhlil.
müxtəlif morfometrik göstəricilərin ərazi üzrə paylanmasını əks etdirir (məs: relyefin meyllik xəritəsi, parçalanmanın dərinliyi və sıxlığı xəritələri
yerdə və xəritədə ölçmə yolu ilə relyefin kəmiyyətcə səciyyələndirilməsi üsulu. M.ü köməkliyi ilə relyefin mənşəyini, dinamikasını, o cümlədən yeni st
(yun. morphe-forma və metreo-ölçürəm) geomorfologiyanın bir sahəsi olub, yer səthi relyef formalarının kəmiyyətcə səciyyələndirilməsi (uzunluq, sahə,
(yun. morphe-forma, kyklosdairə) relyefin istiqamətli inkişafı olub, özünə məxsus relyef formalarına və təkrar olunmaz fərdi əlamətlərə malik mərhələl
(yun. morphe-forma və lat. sculptura-naxış, heykəltaraşlıq) əsasən ekzogen proseslərin təsiri ilə əmələ gəlmiş, relyef formaları
M.x.: a) qədim tektonik elementləri; b) müasir morfostrukturları formalaşdıran, tektonikanı; c) ən iri relyef formaları və tiplərini; ç) morfostruktur
iri morfostruktur lineamentlərin kəsişdiyi yer; sərbəst morfostrukturu təmsil edir (Gerasimov, Rantsman, 1973)
yüksək dərəcəli morfostrukturların daha kiçik dərəcəli morfostrukturlara parçalanması. морфоструктурное расчленение morphostructural dissection
uyğun və çevrilmiş, irsi və qeyri-irsi morfostrukturların inkişaf etdiyi zonaları müəyyənləşdirmək üçün aparılır
1) paleocoğrafi nöqteyi-nəzərdən, yer qabığının morfoloji xüsusiyyətlərinin onun geoloji strukturlarla və ən yeni çöküntülərin tərkibi ilə müqayisəsi
müxtəlif dərəcəli morfostrukturlar, antekliz və sinekliz tipli geoloji strukturlarla müqayisə edilə bilən, geniş morfostruktur zonalarda birləşdirilmə
(yun morphe-forma və lat. structura-quruluş) əmələ gəlməsində endogen proseslər mühüm rol oynayan və morfoloji quruluşunda geoloji strukturlar aydın ş
1) morfostrukturların əmələ gəlməsinin mütləq müddəti və ya geoloji yaşı; 2) morfostrukturların müasir görünüşünün və əsas elementlərinin formalaşması
geomorfoloji təhlilin köməyi ilə tektonik məsələlərin həlli üsulu. морфотектонический анализ morphotectonic analysis
bax: Struktur geomorfologiya.
Yer qabığının əmələ gəlməsində iştirak edən başqa proseslərlə qarşılıqlı əlaqədə olan kosmik xarakterli ümumplanetar proseslərin təsiri altında formal
laqunanın yerli adı olub, Xəzər dənizinin Lənkəran ovalığı sahili boyunca qum tirələri ilə dənizdən ayrılmış qapalı dayaz su sahəsi
iki müxtəlif yaşlı denudasion səthin (peneplen) müəyyən bucaq altında qarşılıqlı kəsişməsi. морван morvan
Ş. Avropa düzənliyinin ikinci Orta Pleystosen buzlaşma epoxası, Q. Avropanın Zaal buzlaşmasının Varta mərhələsinə uyğun gəlir (75-120 min il əvvəl)
çayların zəbt etməsi və ya çay şəbəkəsinin yenidən qurulması sayəsində müxtəlif yaşlı dərə hissələrinin birləşməsindən əmələ gələn, mürəkkəb dərə доли
bax : Xum.
dağın yamacında qar örtüyünün aşağı sərhəddinin mövsümi vəziyyəti. Yay dövründə bu sərhəd tədricən yuxarı, iqlim qar xəttinə qədər qalxır
(alm. Mulde-təknə, ləyən) 1) planda yer qabığının izometrik və ya oval çökək strukturu. 2) Sinklinal formasında tektonik əyilmələrin ümumi adı
bax: Sel.
dənizin müasir səviyyəsində formalaşmış, yüksəyə qaldırılmış akkumulyativ terras. современная морская терраса modern continental terrace
bax: Buzlaşmadan sonrakı epoxa (holosen).
Bax: Kontinental çöküntülər.
endogen qüvvələrin təsiri altında indiki zamanda baş verən və ya bir neçə yüz il əvvəl baş vermiş, yer qabığının tərpənmələri, çökmələri və qalxmaları
Holosen müddətində yer qabığının hərəkətləri ilə yaranmış, yer qabığının strukturları. Yer qabığının hərəkətlərini qeyd etməyə imkan verən bilavasitə
dərələri birbirindən kəskin fərqlənən təbii şəraitlərdə yerləşən, çaylar. разнородные реки heterogenous rivers
zahirən bir-birindən fərqlənən relyef formaları arasında genetik əlaqəni, eləcə də zahirən eyni tip formaların oxşar və fərqli cəhətlərini müəyyənləşd
hövzəsi müxtəlif strukturlu sahələrdən təşkil olunmuş, çay. сложная река compound river
bir neçə zirvəsi və krateri olan vulkan qurğusu. сложный вулкан complex volcano
qədim kristallik və çökmə süxur zonalarından təşkil olmuş, dağlar. сложное нагорье compound highland
relyefin qabarıq formaları-yer səthinin müəyyən quru ( və ya dəniz dibi) sahəsində orta hipsometrik (batimetrik) səviyyədən yuxarı qalxan, nisbətən yü
bitki örtüyü ilə bərkidilməmiş və məhəllin hakim küləkləri istiqamətində hərəkət edən (yerini dəyişən) eol qum toplantıları
yer qabığının, tektonik hərəkətlərin yüksək amplitudu və sürəti, eləcə də ətraf ərazilərə nisbətən intensiv maqmatik fəaliyyəti ilə səciyyələnən sahəs
Dünya okean səviyyəsi. абсолютный базис эрозии absolute base level of erosion
nüvə geoxronologiyası, elementlərin radioaktiv parçalanması qanunauyğunluğundan istifadə edərək geokimyəvi məlumatlara əsasən süxurların mütləq yaşını
hər hansı geoloji hadisədən müasir əsrə qədər keçən, mln. və min illərlə hesablanan vaxt (müddət). абсолютный геологический возраст absolute geologica
yer səthində heç bir dağ zirvəsinin güman edilən yüksəklikdən yuxarı qalxa bilməyəcəyi səviyyə. Bu məfhumu tətbiq edən Penk hesab edirdi ki, dağlar nə
bəzi elementlərin (40K, 235V, 238V, 87Rb) radioaktiv parçalanmasına əsaslanaraq müəyyən olunan, süxurların yaşı
yer səthinin hər hansı nöqtəsinin okean səthinin orta səviyyəsindən şaquli xətt üzrə məsafəsi (adətən metrlə)
(fran. profil, ital. Profilo ümumi şəkil) 1) dəniz və göl sahilinin M. p., dalğaların və ya cərəyanların təsiri ilə formalaşan, nəzəri cəhətdən mümkün
bax: Yerli eroziya bazisi.
Geoloji strukturların ən xırda elementlərinə uyğun gələn relyef formaları. Mis: palçıq vulkanı sopkaları, salzaları, qrifonları və s
/yun. nanos-çox xırda/ kiçik relyef formaları /hündürlüyü bir neçə on santımetr/. suffoziya-karst, termokarst, donuşluq, erozion, eol və torpaq əmələg