atmosferin fiziki vəziyyəti və kimyəvi tərkibi ilə əlaqəli faktor (temp-r, seyrəklik dərəcəsi, çirkləndiricilərin olması)
atmosferdə baş verən fiziki proses və hadisələrdən bəhs edən elm; atm-i təşkil edən qazların xassələrini, onların radiasiyasını udması və şüalandırmas
Havanın keyfiyyət göstəricisinə nəzarəti reqlamentləşdirən qayda. Müxtəlif təşkilat və idarələr buna əsaslanaraq vahid unifikasiya olunmuş metodika il
Bir neçə il ərzində gündəlik müşahidələrlə inqrediyentlərin konsentrasiyasının orta yayılmasını səciyyələndirən havanın çirklənməsi göstəriciləri-nin
atmosfer havasında su buxarı və ya asılı halda (damla, kristal) olan su.
atmosferin Yer səthinə və cisimlərə etdiyi təzyiq. Hər bir nöqtədə A.t. o nöqtədən atmosferin üst sərhədinə qədər olan hava sütununun ağırlığı ilə müə
buludlardan damcı (yağış) və ya bərk halda (qar, dolu) yerə tökülən və havadan yer səthinə və ya əşya üstünə çökən (şeh, qrov) su
havaya fiziki agentlərin, kimyəvi maddələrin və ya or-qanizmlərin daxil edilməsi, həyat mühitinə pis təsir göstərir və ya maddi sərvətlərə zərər yetir
özündən kənardakı ərazinin havasına və iqliminə güclü təsir göstərən xeyli sabit təzyiq sahələrinə deyilir
atmosferin çirkləndiricidən təbii proseslər yolu ilə çökməsi və atmosfer yağıntıları ilə yuyulması.
atmosferdə (çayda, göldə) təbii və süni mənşəli radioaktiv qarışıqların miqdarı. Təbii mənbəli radioaktivliyə yer qabığında yerləşən radioaktiv nuklid
atmosferdə hava axınlarının, o cümlədən siklon, antisiklon, musson və passatların ümumi sistemi.
atmosferin radiasiya, o cümlədən görünən işığı buraxma qabiliyyəti. Atmosferin antropogen çirk-lənməsi (toz hissəciklərilə, karbon qazı, kükürd, azot,
(ing. aut – kənar, well – sel kimi axmaq) estuarilərdən dənizə biogen maddələrlə zəngin olan suyun axması
gündüzün isti keçdiyi dövrdə axşam və gecə çağlarında hava temperaturunun mənfi qiy-mətə qədər aşağı düşməsi
(ing. iceberg-buz dağı) qütb ölkələrində buzlaqdan qopub dənizlərdə üzən iri buz parçalarıdır. Ən iri A
(ər. əssəmt-istiqamət) 1) göy və ya yer cisminin A.-u müşahidə nöqtəsi meridianının müstəvisi ilə, bu nöqtədən və göy, yaxud yer cismindən kecən şaqul
subtropik antisiklonların biri, atmosferin daimi (dəyişməyən) hərəkət mərkəzidir. A.a. Atlantik okeanının şimal subtropik və tropik enliklərində yerlə
Çirkab su-larda, neftlə bulaşmış yerlərdə və ya digər çirkləndiricilərlə çirk-lənməni nizama salmağa kömək edən mikroskopik canlı orqanizm-lər
səthin radiasiya balansının dəyişməsinin qeydiyyatını aparan cihaz. B. – balansometr və qalvanometrdən ibarətdir
yer səthinin radiasiya balansını ölçən cihaz. Mütləq B. Mixelsanın mütləq pirqometri adlanır.
təbii su hövzələrində balıq ehtiyatını artıran, balıqların keyfiyyətini yaxşılaşdıran və süni göllərdə balıq çoxaldan təsərrüfat sahəsi
Balıq kürüsünü mayalandıran, inkubasiya edən və körpə balıq yetişdirərək, sonradan onu satlıq həcminə qədər yetişdirmək üçün balıqçılıq göllərinə və y
təbii hadisələrin (zəlzələ, külək, buludluq və s.) gərginlik və qüvvə dərəcəsinin göstəricisi. məs., küləyin gücü 9b, zəlzələ 6b və s
qum səhralarında küləyin təsiri ilə relyefin hərəkət edən formaları. B. küləyin rejimindən asılı olaraq tirə və təpə formasında olur
yer səthində atmosfer təzyiqinin düşdüyü sahədir.
atmosfer təzyiqinin məsafə vahi-dinə görə dəyişməsi dərəcəsidir. Məsafə vahidi isə bir meridian dərəcəsi, yəni 111 km götürülür
şaquli xətt üzrə atmosfer təzyiqinin 1 mb (və ya mm) dəyişməsi üçün yuxarı qalxmaq və ya aşağı düşmək lazım gələn hündürlükdür
atmosfer təzyiqini ölçən cihaz. Mayeli, qazlı və metal (aneroid) B.-lər olur. Hipsotermometrlər də B
atmosferin yüksək təzyiq sahəsidir. Bax Antisiklon.
yer səthinin izafi rütubətlənərək tam çürüməmiş üzvi maddələrin toplandığı sahəsinə deyilir. B. müxtəlif yolla-sututarlarda suyun azalması və quruması
izafi rütubətli landşaft, bura bataqlıqlar və onunla təmasda olan bataqlaşmın ərazilər daxildir. Əsasən tayqa, tundra, qarışıq meşələr zonasında və ek
çoxlu miqdarda çürüməmiş və yarıçürümüş bitki qalığı (torf) olan, həddindən artıq rütubətli torpaq-lar
(yun. ba-thus – dərin) göl, dəniz və okeanın dərin hissələrində yaşayan orqanizm.
okeanın dərin sularındakı plankton, əsasən bakteriya populyasiyalarından, in-fuzorlardan, xərçəngkimilərdən, balıq sürfələrindən ibarət olub abissal v
Temperaturun dərinlik boyu paylanmasını ölçmək üçün təxsis edilmiş özüyazan cihaz.
laboratoriya tədqiqat məqsədi ilə dəniz və s. su hövzələrindən istənilən dərinlikdən su nümunələri götürmək üçün cihaz
(ingiliscə pis torpaqlar) alçaq dağlıq ərazidə kəskin və mürəkkəb parçalanmış relyef. Əkinçilik üçün yararsız hesab olunur
Su hövzələri dibində yaşayan orqanizmlərlə qidalanan heyvanlar, yalnız qida axtarmaq üçün hövzənin dibinə enirlər
(yun. benthos -dərinlik) Su ekosistemlərinin dib biohorizonlarında yerləşən or-qanizmlərin cəmi. B. avtotrof orqanizmlərdən (yosunlar, qismən ali bitk
dünya coğrafiyaşünaslarının beynəlxalq elmi təşkilatı. 1922-ci ildə yaradılmışdır. BCİ coğrafiyaya aid problemlərin öyrənilməsinə yardım göstərir, bey
1975-ci ildə YUNESKO tərəfindən qəbul olunan beynəlxalq elmi əlaqə: məqsədi milli, regional və qlobal proqramlar üzrə su balansının kompleks tədqiqi:
JUGN; MSOP – YUNESKO-nun (UNESCO) yanında təbii resurs-lardan səmərəli istifadə olunması üzrə məsləhət statusu əsasında 1948-ci ildə yaradılmış qeyri
universal ümumbəşər təbii sərvətləri; bura açıq dənizin (iqtisadi zonanın 200 millik məsafəsində) canlı və cansız resursları, Antarktidanın təbii sərv
Çayın qabağını bəndlə kəsməklə yaradılan göl. Bura süni göllər və su anbarları aiddir.
Ətraf mühitlə müqayisədə balıq və ya digər orqanizmlərin toxumalarında çoxlu miqdarda kimyəvi maddələrin toplanması
Bitki və heyvan populyasiyasının növ və ya qrupunun yayılması yolunda hər hansı maneə (coğrafi və ya bioloji xarakterli)
quru, hidrosfer və litosferin məskunlaşmış hissəsi daxilində biosferin çox iri bölgüsü.
Yer kürəsində müxətəlif biosenozların, həmçinin heyvan, bitki, göbələk və mikroorqanizmlərin (növ, cins və b
bioenozların təsiri nəticəsində yaranan relyef. Uzun dövr ərzində bitki qruplarının ölü kütləsinin akkumulyasiyası (fitogen relyef) nəticəsində yaranı