Yerin endogen qüvvələri tərəfindən əmələ gəlmiş ən böyük relyef formaları. Məs. okean çökəyi, hündür yayla
(lat. meliora-tio - yaxşılaşdırmaq) – (yaxşılaşdırma, yararlı hala salma) – torpaqların faydalı istifadəsi üçün yararlı olmayan təbii şəraitin yaxşıla
atmosfer və qrunt sularının meşəyə daxil olması və onların meşə tərəfindən istifadə olunması, həmçinin suyun meşə daxilində və ondan kənarda hərəkət e
heyvan orqanzmində oksidləşən qida (yağ, karbohidratlar) əmələ gətirən su. M.s. səhralarda yaşayan heyvanlar üçün ətraf mühitdə sərbəst su ehtiyatının
(yun. meteora-atmosfer və göy hadisələri; meteoros-göydə uçan, süzən) – bərk hissəciklər (M.cisimləri) atmosferə daxil olduqda onun yuxarı qatlarında
astronomiyanın bölməsi: meteor maddəsinin mənşəyini, quruluşunu və təkamülünü öyrənir.
kosmik fəzada hərkət edən nisbətən kiçik bərk cisim, günəş ətrafına dolanan M.c. çoxluğu meteor maddəsini təşkil edir
yuxarı atmosferə meteor maddəsinin daxil olması nəticəsində yaranan ionlaşma. Fəal M.-in, əsasən, buxar halında olan və dağınıq meteor atomları hava m
(palanetlərarası fəzada)-kiçik planetlərdən və Günəş ətrafına dolanan kometlərdən kiçik olan meteor cismi
qısamüddətli və sıx (dəqiqədə 1000-dən çox) meteor seli. Son 200 ildə Andromedidlər, Drakonidlər, Leonidlər və Liridlər kimi M
Aerolit-planet-lərarası fəzadan Yerə düşən cisim; atmosferdə hərəkəti zamanı meteor maddəsinin tam dağılmayan qalığıdır
(yun. meteoros-yuxarıya qaldırılmış, səmavi) səma və ya atmosfer hadisələrinə aid mürəkkəb sözlərin tərkib hissəsi (məs
iqlimin orqanizmə təsirini öyrənən kompleks elmi fənn.
(meteoro…+…. qraf) iki və ya bir neçə meteoroloji elementi sərbəst atmosferdə avtomatik qeydə alan aeroloji cihaz
(yun. me-teora – atmosfer və ya göy hadisələri və logos - elm) atmosfer haqqında elm. Geofizika elmləri sisteminə daxildir
meteoroloji elementləri ölçən cihaz və qurğular. Hər cür hava şəraitində işləmək üçün nəzərdə tutulur
atmosfer prosesləri vəziyyətinin səciyyəsi. M.e.-ə havanın temperaturu, təzyiqi və rütubətliyi, küləyin sürəti və istiqaməti, buludluq, yağıntı, atmos
meteoroloji elementlərin və onların dəyişməsinin göstəricilərinin ölçülməsi.
yerin süni peyki (YSP); meteoroloji məlumatlar almaq məqsədi ilə Yer atmosferinin vəziyyətini müşahidə etmək üçün buraxılır
atmosfer parametrlərini (temperaturu, təzyiq, sıxlıq və tərkibini) və küləyin istiqamətini ölçən tədqiqat cihazlarını atmosferin yüksək təbəqələrinə q
müəyyən edilmiş vaxtlarda meteoroloji müşahidələr aparan stansiya Əksər müşahidə cihazlarının yerləşdirildiyi meteoroloji meydançadan, barometrin, bar
(yun. me-sos - orta) orta ölçülü ekosistemlər (ayrı-ayrı göllər, çaylar, nohur və s.).
təbii şəraiti eyni olan nisbətən kiçik ərazinin (məs. müəyyən meşə massivi, dağarası çökəklik, kiçik şəhər və s
relyef forması, makrorelyef ilə mikrorelyef arasında orta vəziyyət tutur. Məs., dərə, çökəklik və s.
atmosferin stratosfer ilə ionosfer arasındakı təbəqəsi. Təqr. 50 km-dən 80-85 km-dək yüksəklikdə yerləşir
Su orqanizmləri üçün qida maddələrinin orta dərəcədə olan su hövzəsi. Belə su hövzələri təmiz, şəffaf olur
(alm. Riff-sualtı qaya) dənizlərdə mərcan poliplərinin skeletlərindən əmələ gələn tikintilərə (ada, qaya, tirə) deyilir
İqlimşünaslığın mikroiqlimi öyrə-nən bölməsi.
Planktonun tərkibinə daxil olan mikros-kopik orqanizmlərin məcmusu.
coğrafi landşaft daxilində kiçik ərazinin (məs. meşə talası, göl sahili, şəhər meydançası, tarla və s
Kiçik relyef formaları. M. yer səthinin bu və ya digər sahəsinin ayrı-ayrı kiçik hissələridir. M. başlıca olaraq ekzogen proseslər nəticəsində əmələ g
(yun. mixis – qarışıq və hals - duz) tərkibində 0,5-30% duz olan su hövzəsi.
çertyojda, planda və ya xəritədə xəttin uzunluğunun onu göstərdiyi yerin həqiqi uzunluğuna olan nisbətidir
insan fəaliyyətinin təsirilə dəyişilməyən və ya az dəyişilən, bitki və heyvanat aləmi xüsusi elmi-təhsil əhəmiyyətli mühafizə olunan təbiət ərazisi
duzlu göllər və ya duz gölləri-kəskin minerallaşmış və ya suyunda çoxlu miqdarda duz olan (adətən >47 q/l, Masazır gölü, Acınohur gölü, Baskuncaq g, E
bioloji aktiv mineral komponentlərin çoxluğu ilə xarakterizə olunan və insan orqanizmini müalicə edən spesifik fiziki-kimyəvi xassələrə malik təbii (ə
çayların azsulu dövründə-qış və yay-payız mövsumlərində təsadüf edilir. Minimal sərfi səciyyələndirən onun gündəlik və orta minimum qiymətləri hesab o
(ing. moni-toring, lat. monitor) yad edi-ci, nəzarət edici) – Ekosistemin (ekoloji M.) və biosferin (biosfer M
relyefəmələgətirən proseslərin xüsusiyyətinə görə ayrılan təbii zona.
ilin bir neçə ay davam edən hissəsi. Astronomik, sinoptik, iqlim, yaxud fenoloji əlamətlərə görə ayrılır
Dağ yamaclarında qarın aşağı sərhədinin müvəqqəti (mövsümi) vəziyyəti. Yay dövrü ərzində bu sərhəd tədricən qarın iqlim sərhə-dinə qədər qalxır
ilin soyuq dövründə torpağın və süxurun donması.
mövsüm dövrü üçün havanın proqnozu, yəni bir neçə ay üçün havanın proqnozu.
Fitosenozu əmələ gətirən növlərin fenoloji fazaların əvəz olunduqca mövsümi dəyişgənliklərə uğrayır. Bax: Aspekt
ildə iki dəfə bir-birinə qarşı öz istiqamətini dəyişən hava axınıdır. M.-un dəyişməsi ilə əlaqədar olaraq eyni zamanda kəskin quru, az buludlu hava rü
mussonların təsiri ilə əmələ gələn və onların istiqamətlərinin dəyişməsi ilə öz istiqamətini dəyişdirən okean və dəniz cərəyanlarıdır
musson küləklərinin təsiri altında olan sahələrin iqliminə deyilir. M.i. olan sahələrə mülayim qurşaqda Uzaq Şərq, tropiklərdə isə Hindistan yarımadas
yer kürəsinini çox hissəsində iqlimin istiləşməyə doğru dəyişməsi. Bu, əsasən şimal yarımkürəsində 1970-ci illərdən müşahidə olunur
mümkün normadan yuxarı dərəcədə istehsalın əlavə məhsulları ilə xarici mühitin dəyişməsi. Çirkləndirici elementlərə bərk, maye və qazşəkilli maddələr,
təbii və antropogen mühitin vəziyyətinin pisləşməsi və ya dağılması. M.d. onun canlı (biotik) komponentlərinin deqradasiyasına səbəb olur