durğun suyu sevən orqanizmlər.
quru hidrologiyasının bir şöbəsi, gölləri, su anbarlarını və bataqlıqları öyrənən elm. L.-nın başlıca vəzifəsi sututarlarda daim dəyişib inkişaf edən
daxili kontinent su hövzələrində yaşayan plankton orqanizmlərin məcmusu.
təmiz sulu göl və su hövzələrinin sahilləri boyu nəmli qumun üst qatında yaşayan orqanizmlərin məcmusu
(lat. litoralis - sahil) okean dibinin çəkilmə zamanı ən aşağı və qabarma zamanı ən yuxarı su səviyyələri arasındakı sahilboyu ekoloji zonası
çayların daşlı substratlarında yaşamağı üstün tutan hidrobiontlar.
çayların iti axan yerlərində daşlı qruntlarda məskunlaşan qruplaşmalar (biosenozlar). L.b.-ın tipik nümayəndələrinə mamır, zəli, süngər, sapvari və di
Yerin üst bərk qatı. L.-ə Yer qabığı və ondan Moxoroviçiç sərhədi ilə ayrılan üst mantiyanın üstdəki bərk hissəsi daxil edilir
biosferin mühüm komponenti olan Yerin bərk qabığının qorunmasına yönəldilən tədbirlər sistemi. Hazırda insanın intensiv təsirilə əlaqədar insan və ətr
bura bulaqlar, çaylar daxildir. Durğun su hövzələrindən üç əsas şəraiti ilə fərqlənir: 1) axın-mühüm limitləşdirici və nəzarətedici faktordu; 2) su il
(lat. lotus – yuyulmuş, yuyulub təmizlənmiş) axar sularda (bulaq, çay) yaşayan orqanizmlərin spesifik qruplaşmaları
axar su hövzələri: bulaq, kiçik çay, böyük çay.
işıqlanmanı ölçən fotometrik cihaz, lyuks göstəricisi ilə ifadə olunur.
maddələrin biogeokimyəvi dövranı – maddələrin biosferdə dövri olaraq çevrilməsi və qarışması; onların mühüm nizamlayıcısı ekosistemlər olub orada elem
yer qabığının üst qa-tında yer səthindən bir, yaxud bir neçə girişi olan iri boşluq. Əsasən, suda asan həll olan süxurların (əhəng daşı, dolomit, gips
Yer qabığında mağara boşluqlarına dolan yeraltı sular. Buranın həyatı spesifik, zəngin və müxtəlifdir
Yaşayışı su hövzəsinin dibində keçən su bitkilərinin məcmusu (bir çox qonur, qırmızı, yaşıl yosunlar və s
iri coğrafi regionun – coğrafi zonanın, materiklərin və okeanların, onların böyük hissələrinin, yaxud bütöv Yerin iqlimi
Yer səthinin böyük sahəsinin ümumi göürünüşünü müəyyən edən iri relyef formaları. Məs. sıra dağlar, yaylalar, ovalıqlar və s
çöl şəraitində torpağın üst qatında ekstremal temperaturları ölçən cihaz.
çayların gursulu və daşqın dövrlərində əmələ gəlməklə ani vaxt və ya qısa müddətdə davam edir. Rusiya ərazisində olan çayların çoxu üçün gursulu dövr
meteoroloji stansiyalarda müşahidə vaxtları arasında ən yüksək temperaturu qeyd etmək üçün istifadə olunan civəli termometr
hər hansı bir məntəqədə və ya regionda sutka, dekada, ay, il və çoxillər ərzində hava, torpaq və suyun mütləq və orta göstəricilərinin ən yüksək qiymə
püskürmə süxurları-ərgin maqmanın soyuması və kristallaşması nəticəsində əmələ gələn süxurlar; soyuma şəraitinə görə effuziv (vulkanik) və intruziv (d
yerin maqnit sahəsinin bütün planet miqyasında qəflətən dəyişməsi.
Ən geniş yayılmış bataqlıq tipi. Avrasiya və Şimali Amerikanın meşə zonasında böyük əraziləri tutur. Onların əmələ gəlməsinə səbəb bol rütubətlənmə və
İstisulu dənizlər üçün səciyyəvi olub, quru sahilinə paralel sahi-ldən 10 km-lərlə məsafədə uzanan koral zolağı
Düzən akkumlyativ tropik sahil-lərin manqr meşələri üçün səci-yyəvidir. Torpaq lilli olub duzlu dəniz suları hopmuşdur
qaz və mayelərin təzyiqni ölçən cihaz.
dəniz sənaye orqanizmlərinin (istridyə, malyuska, yosun və s.) süni yetişdirilməsi və artırılması. (qismən dənizlərdə, limanlarda, çay estuarisində)
(lat. marinus – dəniz və biosfer) Dünya okeanında yaşayan orqanizmlərin məcmusu.
(alm. Marsch) ən yüksək qabarma zamanı dəniz sahilboyunun su basdığı zolaqlara – ovalıqlara deyilir. M
materikin dəniz basmış, alçaq, kənar hissəsidir. Dünya okeanının ümumi sahəsinin 8%-ə qədərini (27,5 milyon km²) təşkil edir
Yer qabığının hər tərəfdən okean və dənizlərlə əhatələnmiş böyük quru massivləri. Müasir geoloji epoxada 6 materik mövcuddur: Avrasiya, Şimali Amerika
(yun. megas - böyük) canlı orqanizmlərin daim yaşadığı bütün hidrosfer, atmosferin qatları (ozon qatına qədər) və litosferin bir hissəsi
əhalisi 10 mln.-dan artıq olan şəhərlərin nəhəng aqlomerasiyası. M.-ə Şanxay, Kalkutta, Tehran, Nyu-york, Tokio, San-Paulu, Meksika, Rio-de-Jeneyro, L
Yerin endogen qüvvələri tərəfindən əmələ gəlmiş ən böyük relyef formaları. Məs. okean çökəyi, hündür yayla
(lat. meliora-tio - yaxşılaşdırmaq) – (yaxşılaşdırma, yararlı hala salma) – torpaqların faydalı istifadəsi üçün yararlı olmayan təbii şəraitin yaxşıla
atmosfer və qrunt sularının meşəyə daxil olması və onların meşə tərəfindən istifadə olunması, həmçinin suyun meşə daxilində və ondan kənarda hərəkət e
heyvan orqanzmində oksidləşən qida (yağ, karbohidratlar) əmələ gətirən su. M.s. səhralarda yaşayan heyvanlar üçün ətraf mühitdə sərbəst su ehtiyatının
(yun. meteora-atmosfer və göy hadisələri; meteoros-göydə uçan, süzən) – bərk hissəciklər (M.cisimləri) atmosferə daxil olduqda onun yuxarı qatlarında
astronomiyanın bölməsi: meteor maddəsinin mənşəyini, quruluşunu və təkamülünü öyrənir.
kosmik fəzada hərkət edən nisbətən kiçik bərk cisim, günəş ətrafına dolanan M.c. çoxluğu meteor maddəsini təşkil edir
yuxarı atmosferə meteor maddəsinin daxil olması nəticəsində yaranan ionlaşma. Fəal M.-in, əsasən, buxar halında olan və dağınıq meteor atomları hava m
(palanetlərarası fəzada)-kiçik planetlərdən və Günəş ətrafına dolanan kometlərdən kiçik olan meteor cismi
qısamüddətli və sıx (dəqiqədə 1000-dən çox) meteor seli. Son 200 ildə Andromedidlər, Drakonidlər, Leonidlər və Liridlər kimi M
Aerolit-planet-lərarası fəzadan Yerə düşən cisim; atmosferdə hərəkəti zamanı meteor maddəsinin tam dağılmayan qalığıdır
(yun. meteoros-yuxarıya qaldırılmış, səmavi) səma və ya atmosfer hadisələrinə aid mürəkkəb sözlərin tərkib hissəsi (məs
iqlimin orqanizmə təsirini öyrənən kompleks elmi fənn.
(meteoro…+…. qraf) iki və ya bir neçə meteoroloji elementi sərbəst atmosferdə avtomatik qeydə alan aeroloji cihaz