Yerin materikləri, adaları əhatə edən və ümumi duz tərkibinə malik olan bütöv su örtüyü. Hidrosferin 94%-ini təşkil edir və Yer səthinin 70,8%-ini tut
dənizin atmosferə təsiri çox olan şəraitdə əmələ gələn iqlim; bax. Dəniz iqlimi.
okean dibində, ətrafındakı yerlərə nisbətən dərinliyi az olan, geniş, hamar yüksəkliyə deyilir. O.p.-nun sahəsi təqribən 200 milyon km²-dir
Dünya okeanı səviyyəsinin hər yerdə eyni vaxtda dəyişməsi, yəni ya qalxması və ya düşməsidir. Bu, Yer kürəsində iqlimin dəyişməsi ilə əlaqədar olaraq
Okeanın vahid qarşılıqlı əlaqədə olan dayanıqlı axınlar sistemi.
1) okeanın materik dayazlığından kənarda yerləşən dərin sulu vilayəti: 2) Abissaldan üstdə yerləşən su qatları
Kosmik və dünyəvi səbəblərdən okeanda (dənizdə) yaranan təbii maqnit sahəsi.
Okeanların (dənizlərin) və ya onların hissələrinin əsas ion tərkibi olan duzların gəlir və çıxarlarının cəbri cəmi
Okeanlarda (dənizlərdə) suyun kimyəvi tərkibini və dib çöküntülərini, suyun mənşəyini, rejimini, kimyəvi, fiziki-kimyəvi, fiziki və bioloji proseslərd
su qatında yaşayan bütün orqanizmlərin (mikroorqanizmlər, bitkilər, heyvanlar) cəmi. Onlar hidrobiontlar adlanır
Okeanda (dənizdə) ogeanoqrafik işlər aparılan coğrafi nöqtə.
Dünya okeanında fiziki, kimyəvi, bioloji, geoloji prosesləri öyrənən elmi fənlərin məcmusu.
az miqdarda üzvi maddəsi olan su (çay, göl, su anbarı) hövzəsi, suyu şəffaf, soyuq olub tərkibi (hətta dərinliklərdə) oksigenlə zəngindir
təmiz, yaxud üzvi maddələrlə az çirklənmiş sularda yaşayan orqanizmlər. O.-a bəzi yaşıl və diatom yosunlar, çiçəkli bitkilər (məs
az miqdarda biogen maddələrə malik olan su hövzəsi (tundranın üst bataqlıqları və gölləri, Dünya okeanının mərkəzi subtropik vilayətlərində biogen ele
dəniz (okean) səviyyəsindən 200 m-ə qədər yüksəkdə yerləşən quru sahəsi. Səthi adətən düzən, qismən təpəlik olur
(isv. As-tirə) uzun (30-40 km), ensiz (bir neçə m-dən 2-3 km-ə qədər) və hündürlüyü 25-30 m-ə çatan qədim buzlaq çöküntülərindən (qum, çınqıl, buzlaq
(lat. ozon - iyli) – oksigenin allotrop modifikasiyası; xarakterik kəskin iyli, partlayıcı, mavi qazdır
10-50 km yüksəklikdəki atmosfer zonası olub ozonun maksimal miqdarı ilə xarakterizə olunur. Onun mövcudluğu fotosintezedən bitkilər (O2, oksigenin ayr
ozon vasitəsilə oksidləşdirmə reaksiyalarının aparılması, yaxud havanın və suyun zərərsizləşdirilməsi
atmosferdəki ozonun ümumi miqdarını təyin edən cihaz.
çalası lillənmiş tamamilə yosun basmış göl, su orqanizmləri yaşamır. İnkişafının son mərhələsinin axırlarıdır
Vulkan palçığı materiallarından əmələ gəlmiş, zirvəsində krateri olan yastı konus formalı təpə. Fasiləsiz və yaxud vaxtaşırı vulkan palçığı, (brekçi)
keçmiş geoloji epoxaların fiziki-coğrafi şəraiti haqqında elm. Yer qabığı və ümumiyyətlə Yerin inkişaf tarixinə aid material əldə etdiyi üçün tarixi-g
Yerin geoloji və tarixi keçmişinin iqlimi haqqında elm. Paleocoğrafiyanın mühüm sahəsi olub stratiqrafiya, paleontologiya, geomorfologiya, paleobotani
Qazıntı qalıqları şəklində mühafizə olunmuş keçmiş geoloji dövrlərin orqanizmləri, onların həyat fəa-liyyətinin izləri və oriktosenozlar haqqında elm
Yerin geoloji tarixində 570 milyon il bundan qabaq başlamış və 350 milyon il davam etmiş era. P.e. 6 dövrə – gembri, ordovik, silur, devon, karbon və
(yun. paro - yanında) Atmosferin, canlı orqa-nizmlərin təsadüfən düşdüyü, ora-da yalnız müvəqqəti yaşaya bildiyi, normal həyat sürməsi və çoxalması mü
Yer atmosferinin daxili qatlarının temperaturunun artması. Günəşdən yönələn və yerdən qayıdan şüaların yer atmosferindəki SO2, O3 və su buxarları tərə
parnik effekti yaradan qazlar(karbon qazı, su buxarı, azot, kükürd oksidləri, feronlar və b.). Bu günə qədər insan öz fəaliyyəti nəticəsində havaya bu
sürətlə kimyəvi reaksiyaya girərək külli miqdarda istilik ayıran və çoxlu qaz əmələ gətirən kimyəvi birləşmələr və ya müxtəlif maddələrin qarışığı
tropik və ekvator enliklərində Dünya okeanının üfiqi səthi axını.
həm Şim. yarımkürəsinin, həm də cən. yarımkürəsinin tropik enliklərində hakim passat küləklərinin təsiri ilə əmələ gələn Dünya okeanının səth cərəyanl
hol. passat) hər iki yarımkürədə subtropik yüksək təzyiq sahələrindən (subtropik antisiklonlardan, yəni ümumiyyətlə 25-300 enliklərdən) ekvatora doğru
1) astronomik cəhətdən Şim. yarımkürəsində ilin payız gecə-gündüz bərabərliyi (23.IX) ilə qış gündönümü (22
(yun. Pelagos – açıq dəniz) – okeanın materik yamacının və dibinin çöküntüləridir. P.ç. plankton orqanizmləri qalıqlarından, ən xırda terrigen hissəci
su hövzələrində lilin səthində yerləşən ölü orqanizmlərdən və üzvi hissəciklərdən ibarət təbəqə. Saprofit orqanizmlər (bakteriya, göbələk, qurdlar, hə
(yun. peri - yanında) su altında canlı və cansız substratlarda məskunlaşan orqanizm qruplaşmaları. Termini A
(yun.) peri – yaxınlıqda və lat. Glacies-buz – keçmiş və müasir buzlaqların ucqarlarında əriyən sulardan çökən çöküntülərə və onların əmələ gətirdiyi
plankton orqanizmləri ilə qidalanmağı üstün tutan hidrobiontlar.
(yun. planktos - azan) Su qatlarında passiv həyat keçirən və suyun axımına müqavimət gösətərə bilməyən orqanizmlər
planktonlarla qidalanan orqanizm (bəzi qurdlar, mol-yuskalar, balıqların çoxu, məməlilərdən boz kit, kaşalot və b
hidrobiologiyanın plankton tədqiq edən bölməsi.
(yun. pleystikos – üzən və on - quru) bir hissəsi suda, bir hissəsi isə suyun səthində olan hidrobiontların məcmusu
(yun. Plestos- ən çox, ən böyük + yeni). Pleysto-sen-Antropogen sisteminin (dövrünün) ən böyük şöbəsi və ən uzun müddətli epoxası
(fr.plage) dənizin və ya gölün sahilboyu, meylli, yastı zolağına deyilir. P.adətən qumluq və çınqıllıq olur
maye yağıntıların yağma vaxtını, miqdarını və intensivliyini qeydə alan özüyazan cihaz.
Niderlandda və Almaniyada Şimal dənizinin sahilboyunda d.s.-ndən alçaqda yerləşən marşların – ovalıqların qurudulmuş və mənimsənilmiş sahələrinə deyil
(yun. polys - çox) tərkibində çoxlu miqdarda duz olan sular (35-36%0).
Fizika, mineralogiya və kimyada bəzi maddələrin bir neçə formada atom kristal quruluşu ala bilməsi qabiliyyəti