Hormon

Tiroidstimullaşdırıcı homon (TSH) və ya tireotrop hormon (TTH, tireotropin) ― hipofiz tərəfindən ifraz olunan hormon. TSH qalxanabənzər vəzidə yerləşən reseptorlarla birləşərək onu stimullaşdırır, vəzin tiroksin (T4) və triyodtironin (T3) hormonlarının qana ifrazını təmin edir. == Tarixi == 1916-cı ildə Bennett M.Allen və Filip E.Smith tərəfindən hipofiz vəzində tireotrop maddənin mövcudluğu aşkar edilmişdir. TSH üçün ilk standartlaşdırılmış təmizləmə protokolu isə 1937-ci ildə Sidney Universitetində işləyən şotland əsilli dosent Çarlz Corc L. və avstraliyalı professor Viktor T. tərəfindən təsvir edilmişdir.

Tiroidstimullaşdırıcı homon (TSH) və ya tireotrop hormon (TTH, tireotropin) ― hipofiz tərəfindən ifraz olunan hormon. TSH qalxanabənzər vəzidə yerləşən reseptorlarla birləşərək onu stimullaşdırır, vəzin tiroksin (T4) və triyodtironin (T3) hormonlarının qana ifrazını təmin edir. == Tarixi == 1916-cı ildə Bennett M.Allen və Filip E.Smith tərəfindən hipofiz vəzində tireotrop maddənin mövcudluğu aşkar edilmişdir. TSH üçün ilk standartlaşdırılmış təmizləmə protokolu isə 1937-ci ildə Sidney Universitetində işləyən şotland əsilli dosent Çarlz Corc L. və avstraliyalı professor Viktor T. tərəfindən təsvir edilmişdir.

Melanosit stimuləedici hormon (MSH və ya intermedin) — hipofiz vəzinin orta payında əmələ gələn peptid hormondur. Bu hormon dəriyə, gözlərə, saça rəng verən melanin piqmentinin melanositlərdə sintezini təmin edir. Xəstəliklərdən Adisson, diffuz toksik ur (zob) xəstəliyi, Nelson sindromu zamanı bu hormonun qanda miqdarı artır. Nəticədə dəri və selikli qişalar tündləşir. Millington GW. "Proopiomelanocortin (POMC): the cutaneous roles of its melanocortin products and receptors". Clin. Exp. Dermatol. 31 (3). May 2006: 407–12.

Maximum the Hormone (yap. マキシマム ザ ホルモン) — Yaponiya metal musiqi qrupu.

Stress hormonlar — stres hormonları tənzimləyən fermentlər monoaminoksidaza(MAO) və katexolamintransferazadır(KOMT) .MAO neyronun hüceyrə daxili stres hormonları parçalayır.KOMT isə hüceyrələrin sinapslar arası stres hormonları parçalayır.

Paratiroid hormonu ilə əlaqəli zülal — bir hormondur və mezenximal kök hüceyrələr tərəfindən ifraz olunan paratiroid hormonları ailəsinin üzvüdür. Bəzən xərçəng hüceyrələri tərəfindən ifraz olunur (məsələn, döş xərçəngi, ağciyər xərçənginin müəyyən növləri, o cümlədən skuamöz hüceyrəli ağciyər karsinoması). Bununla belə, sümük, diş, damar toxumaları və digər toxumalarda da normal funksiyalara malikdir. PTHrP endokrin, avtokrin, parakrin və intrakrin hormon kimi hərəkət edir. Endoxondral böyümə plitəsinin sabit genişliyini saxlamaqla endoxondral sümük inkişafını tənzimləyir. O, həmçinin süd vəzilərinin formalaşması zamanı epiteliya-mezenximal qarşılıqlı əlaqəni tənzimləyir. PTHrP onurğalılarda və məməlilərdə kalsium homeostazının tənzimlənməsində mühüm rol oynayır. 2005-ci ildə avstraliyalı patoloq və tədqiqatçı Tomas Con Martin aşkar etdi ki, osteoblastlar tərəfindən istehsal olunan PTHrP sümük əmələ gəlməsinin fizioloji tənzimləyicisidir. O, həmçinin osteoklas formalaşmasını gücləndirərək sümük rezorbsiyasının fizioloji tənzimlənməsində rol oynaya bilər. Paratiroid hormonu ilə əlaqəli zülal yerli sümük rezorbsiyasını stimullaşdırmaq üçün siqnal molekulu kimi çıxış etdiyi diş çıxarma zamanı sümükdaxili mərhələsində vacibdir.

Hormonlar (q.yun. ὁρμάω - hərəkət edirəm, hərəkətə gəlirəm) — daxili sekresiya vəzilərinin (endokrin vəzilər) xüsusi hüceyrələrində istehsal olunan, qana daxil olan, hədəf hüceyrələrin reseptorları ilə bağlanan və maddələr mübadiləsinə və fizioloji funksiyalara tənzimləyici təsir göstərən üzvi təbiətli bioloji aktiv maddələr. Hormonlar müxtəlif orqanlarda müəyyən proseslərin humoral (qanla ötürülən) tənzimləyicisi kimi xidmət edir. "Hormon" anlayışının şərhinin daha geniş olduğu başqa təriflər də var: "bədənin hüceyrələri tərəfindən istehsal olunan və bədənin digər hissələrindəki hüceyrələrə təsir edən kimyəvi maddələrin siqnalı." Bu tərif daha məqsədəuyğun görünür, çünki o, ənənəvi olaraq hormonlar kimi təsnif edilən bir çox maddələri əhatə etmir: qan dövranı sistemi olmayan heyvanların hormonları (məsələn, dəyirmi qurdların ekdizonu və s.), endokrin vəzilərdə istehsal olunmayan onurğalıların hormonları (prostaqlandinlər, eritropoetin və s.), bitki hormonları, lakin oxşar tərifə, məsələn, eikosanoidlər, steroidlər və s. kimi maddələrin sinifləri də daxildir. Hormonlar distant təsir göstərir: qan dövranı ilə bədənin müxtəlif orqan və sistemlərinə daxil olaraq, onları sintez edən vəzidən uzaqda yerləşən orqanın fəaliyyətini tənzimləyir, halbuki hormonların çox az miqdarı belə, hormonlar orqanların fəaliyyətində əhəmiyyətli dəyişikliklərə səbəb ola bilər. == Tarixi == Daxili sekresiya vəzilərinin və hormonlarının aktiv öyrənilməsinə 1855-ci ildə ingilis həkimi T. Addison başlamışdır. İlk dəfə Addison bürünc xəstəliyini təsvir etdi, onun simptomu dərinin spesifik rənglənməsi idi və səbəb böyrəküstü vəzilərin disfunksiyası idi. Endokrinologiyanın digər banisi isə daxili ifrazat proseslərini və qana müəyyən maddələr ifraz edən orqanizm - orqanların müvafiq vəzilərini tədqiq edən fransız həkimi C. Bernardır. Daha sonra digər fransız həkim Ş.Broun-Sekar bəzi xəstəliklərin inkişafını daxili sekresiya vəzilərinin funksiyasının çatışmazlığı ilə əlaqələndirən və müvafiq vəzilərin ekstraktlarının bu xəstəliklərin müalicəsində uğurla istifadə edilə biləcəyini göstərdi.

Cinsi hormonlar (qonadosteroidlər) — cinsi yetkinliyin başlanğıcı ilə özünü tam şəkildə göstərən, cinsi yetkinliyin sonunda əldə edilən kişi və ya qadın bioloji cinsi əlamətləri olan canlı orqanizmlərin inkişafını və fəaliyyətini təmin edən hormonlar. Buna uyğun olaraq cinsi hormonlar kişi və qadın cinsi hormonlarına bölünür. Əsasən, cinsi hormonlar insan reproduktiv sisteminin əsas elementləri olan cinsiyyət vəzləri - kişi (xayalar) və qadın (yumurtalıqlar) tərəfindən istehsal olunur. Bu, bu vəzilərin endokrin funksiyasını göstərir - hormonlar qan dövranına keçir, bu vəzilərin ekzokrin funksiyasından fərqli olaraq - xarici mühitə buraxılan mikrob hüceyrələrinin istehsalı baş verir. Kişi hormonları kişi bədən quruluşunu, cinsiyyət orqanlarının inkişafını, tüklərin böyüməsini, əzələ kütləsinin artması və daha aşağı səs tembrini təmin etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Qadın hormonları qadın orqanının tipini, süd vəzilərinin inkişafını və laktasiya ehtimalını, daxili qadın cinsiyyət orqanlarının tam inkişafını və kişi tipindən daha kiçik və fərqli - xarici qadın (klitor adətən penisdən daha kiçikdir); embrional sidik-cinsiyyət kanalı böyümür, vaginanın vestibülü ilə genital yarığa çevrilir, yumurtalıqlar aşağıya yönələn xayalardan fərqli olaraq, normal olaraq çanaq boşluğundan skrotumun homoloquna enmirlər). Yetkinlik yaşına çatmış qadın orqanında hormonlar menstrual dövrü, hamiləlik, doğuş və laktasiya (ana südü istehsalı) ehtimalını təmin edir. Həm kişilərin, həm də qadınların bədənində əks cinsə xas olan hormonlar normal olaraq az miqdarda istehsal olunur. Bəzi patoloji proseslərdə bu nisbət pozula bilər və bu, digər cinsin bəzi xüsusiyyətlərini müvəqqəti və ya daimi olaraq əldə edən bədənin fəaliyyətində dəyişikliklərlə özünü göstərə bilər. Beləliklə, qadınlarda kişi cinsi hormonlarının səviyyəsinin artması ilə kişiləşmə (virilizasiya) baş verir: bədən qadınlara xas olan nisbətləri əldə etmir, əzələ kütləsi yağ kütləsi üzərində üstünlük təşkil edə bilər, süd vəziləri inkişaf etməmiş qalır; bədən tüklərinin böyüməsi artır - bu, qadın saçlarının böyüməsi üçün xarakterik olan yerlərdən kənarda da baş verir - qoltuq və qasıq bölgəsi; klitoromeqaliya müşahidə edilə bilər.