İNFEKSİYA
сущ. мед. инфекция (проникновение в организм болезнетворных микроорганизмов). Anaerob infeksiyası анаэробная инфекция, damcı infeksiyası капельная инфекция, hava infeksiyası воздушная инфекция
İnfeksiya
İnfeksiya – patogen mikroorqanizmin digər canlı orqanizminə daxil olması və bunun nəticəsində yoluxmuş orqanizmdə gedən cavab proseslər. İnfeksiyanı törədən amil orqanizmə daxil olduqda müəyyən orqan və toxumalarda məhdudlaşır. Nəticədə infeksion proses əmələ gəlir. İnfeksion proses kəskin və xroniki xəstəliklər, yaxud infeksiya gəzdirmə formasında aşkar ola bilər.
Hər bir infeksiyanın özünəməxsus yoluxma mexanizmi var; tənəffüs yollarının infeksion xəstəliklərində xəstə öskürdükdə, asqırdıqda və danışdıqda İnfeksiya selik damcıları vasitəsilə ətrafa yayılır və sağlam insana hava ilə yoluxur; səpgili yatalaq, malyariya,
taunun bubonlu forması və s. xəstəliklər qansoran cücülər vasitəsilə yayılır; qoturluğun, göbələk və zöhrəvi xəstəliklərin törədiciləri isə xəstə ilə bilavasitə təmasda olduqda keçir. İnfeksiyanın yoluxma
mexanizminin aydınlaşdırılması infeksion xəstəliklərin profilaktikasının
əsasını təşkil edir.
İnfeksiya müəyyən kliniki əlamətləri ilə özünü göstərən infeksion xəstəlik haqqında və gizli — yəni latent, inapparant infeksiya, immunlaşdırıcı subinfeksiya və mikrobdaşıyıcılıq halında gedir.
İnfeksion xəstəliklər yaxşı öyrənilməklə bunlar qeyri-infeksion xəstəliklərdən spesifikliyi, kontagiozluğu, mərhələlərlə inkişafı və postinfeksion immunitetin yaranması ilə səciyyələnir.
Spesifiklik dedikdə belə başa düşülür ki, hər bir infeksion xəstəliyi müəyyən növ mikrob törədir.
Anaerob infeksiya
Anaerob infeksiya — yara infeksiyanın bir növüdür və oksigensiz, havasız yerdə baş verir.
Mühüm cəhəti iltihab olmadan ağrının baş verməsi, ödəmin, qazın və tez bir zamanda toxumalarda yerli ölümün əmələ gəlməsidir. Anaerob infeksiyanın törədiciləri əsasən insan, heyvanların bağırsaqlarında müşahidə edilir və torpağa düşərək uzun müddət orada yaşayırlar. Ən çox əkin yerlərində, bostan və bağlarda, peyində gübrə məqsədilə istifadə olunan yerlərdə təsadüf edilir, bundan əlavə anaerob mikroblar insanın dərisində, alt və üst paltarlarında da ola bilər. Ən çox anaerob infeksiya müharibə zamanı müşahidə edilir. Məsələn, böyük Vətən müharibəsi illərində yaralıların arasında 1,5–2% anaerob qanqrena və 10,5% halda isə anaerob qanqrenadan ölüm halları təsadüf edilmişdir.
Anaerob infeksiya qazlı qanqrena, qanqrena, orqanın çürüməsi və s. adını daşıyıb, hal-hazırda isə anaerob qanqrena adlandırılır.
== Anaerob infeksiyanın yaranmasının səbəbləri ==
Xəstəliyin səbəblərinə kor güllə yarası, yad cisimlərlə yaralanma, geniş və dərin, çoxlu ciblərə malik yaralar, qanı saxlamaq məqsədilə ətrafa uzun müddət kəmərin və ya damara liqaturanın qoyulması, aclıq, yorğunluq, kəskin anemiya, şok, orqanizmin müqavimətinin azalması, torpaqla çirklənmiş yaralar daxildir.
== Anaerob infeksiyanın gedişatı ==
Xəstəliyin gizli dövrü 1–7 günə qədərdir.
Şaquli ötürülən transplasentar infeksiya
Şaquli şəkildə ötürülən infeksiya, anadan uşağa ötürülmə, yəni hamiləlik və ya doğuş zamanı birbaşa anadan embriona və ya körpəyə ötürülən patogen bakteriyaların və ya virusların səbəb olduğu infeksiyadır. Bu, ananın əvvəllər bir xəstəliyi olduqda və ya hamiləlik zamanı yoluxduqda baş verə bilər. Zəif qidalanma perinatal infeksiya riskini artıra bilər. Şaquli ötürülmə yoluxucu xəstəliklərin riyazi modelləşdirilməsi üçün vacibdir.
Bakteriya, virus və digər mikro orqanizmlər anadan uşağa keçə bilir. TORCH kompleksinə bir neçə şaquli yolla ötürülən infeksiyalar daxildir:
T – Toxoplasma gondii -dən toksoplazmoz
O – other - digər infeksiyalar
R - məxmərək
C - sitomeqalovirus
H – herpes simplex virusu və ya neonatal herpes simplex
Digər infeksiyalara aşağıdakılar daxildir:
Parvovirus B19
Koksaki virus
Suçiçəyi ( varicella zoster virusunun törətdiyi)
Xlamidiya
İİV
İnsan T-limfotrop virusu
Sifilis
Zika virusunun yaratdığı Zika qızdırması uşaqda mikrosefaliya və digər beyin qüsurlarına səbəb ola bilər.
Hamiləlikdə COVID-19, təxminən 2 ehtimal nisbəti ilə ölü doğum riskinin artması ilə əlaqələndirilir
Hepatit B də şaquli şəkildə ötürülən infeksiya kimi təsnif edilə bilər. Hepatit B virusu böyükdür və plasentadan keçmir. Beləliklə, ana-döl baryerində qırılmalar baş verməsə, dölə yoluxa bilməz, lakin belə fasilələr doğuş zamanı və ya amniyosentez zamanı, yəni qanaxma zamanı baş verə bilər.
TORCH kompleksi əvvəlcə yuxarıda qeyd olunan dörd şərtdən ibarət hesab edilirdi , Toksoplazmaya istinad edən "TO" ilə 4 terminli forma hələ də bir çox müasir istinadlarda istifadə olunur və bu kontekstlərdə bəzən "ToRCH" istifadə olunur.
Böyük post-splenektomiya infeksiyası
Böyük post-splenektomiya infeksiyası — (BPSİ) dalağın çıxarılmasından (və ya daimi disfunksiyasından) sonra fərdlərdə baş verən nadir, lakin ölümcül infeksiya. İnfeksiyalar adətən meningit və ya sepsis ilə xarakterizə olunur və Streptococcus pneumoniae daxil olmaqla, kapsullaşdırılmış orqanizmlər səbəb olur. Xəstəlik tibbi yardım və təcili müalicə tələb edir. Ölüm 12 saat ərzində baş verdiyi bildirilir.
Dalaq kapsullaşdırılmış bakteriyalardan qorunmaq üçün vacibdir və buna görə də onun splenektomiya vasitəsi ilə çıxarılması kapsullaşdırılmış bakteriyalar tərəfindən sürətli, maneəsiz infeksiyaya səbəb ola bilər. Yüngül viruslu simptomlardan sepsisə sürətlə çevrilməsi BPSİ-nin xüsusilə təhlükəli olmasının səbəblərindən biridir.
Digər infeksiya mənbəyi, babezioza səbəb olan Babesia növlərinin gənə parazitləridir. İtlər tərəfindən dişlənildikdən sonra Capnocytophaga canimorsus infeksiyası da bu vəziyyətə səbəb ola bilər.
== Simptomları ==
Əvvəlcə BPSİ qızdırma və ya öskürək kimi yüngül viral simptomlarla özünü göstərə bilər, lakin sonradan infeksiya simptomlarına titrəmə, ishal, qusma, nasazlıq, əzələ ağrısı, baş ağrısı və qarın ağrısı daxil ola bilər.
Xəstəlik yuxarıda qeyd olunan əlamətlərdən komaya qədər sürətlə irəliləyir və refrakter septik şoka və nəhayət, 24 saat ərzində ölümə səbəb olur.
Pnevmokok infeksiyası
Pnevmokok infeksiyası — pnevmokok adlanan Streptococcus pneumoniae bakteriyasının törətdiyi bir infeksiyadır. S. pneumoniae, sağlam yetkinlərin 5–10% -i və sağlam uşaqların 20–40% -nin burun və boğazını kolonizə edən bakteriya florasının ümumi üzvlərindən biridir. Bununla birlikdə, sətəlcəm, bakterial menenjit və sepsisin əsas səbəbi olan əhəmiyyətli bir xəstəliyin səbəbidir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının hesablamalarına görə, 2005-ci ildə dünyada 1,6 milyon uşağın ölümünə pnevmokok infeksiyaları səbəb olub.
Pnevmokok pnevmoniyası, cəmiyyət tərəfindən əldə edilən sətəlcəmin bütün epizodlarının 15% −50% -ni, bütün kəskin otitis media hallarının 30–50% -ni və qan dövranı infeksiyaları və bakterial meningitin əhəmiyyətli bir hissəsini təşkil edir.
2005-ci ildə ÜST -nin hesablamalarına görə, dünyada hər il təxminən 0,7–1 milyonu beş yaşın altında olan təxminən 1,6 milyon uşaq öldürür. Bu ölümlərin əksəriyyəti inkişaf etməkdə olan ölkələrdə olub.
S. pneumoniae normal olaraq sağlam yetkinlərin 5–10% -ində və sağlam uşaqların 20–40% -də burun və boğazda olur. [1] Xüsusilə insanların bir-birinə çox yaxın vaxt keçirdikləri yerlərdə (uşaq bağçaları, hərbi kışlalar) daha çox miqdarda müəyyən mühitlərdə tapıla bilər. Bakterial səth yapışqanlarının qarşılıqlı təsiri ilə nazofarengeal hüceyrələrə bağlanır.