Kalif

Humbold — Amerika Birləşmiş Ştatlarının Kaliforniya ştatında yerləşən qraflıq. Qraflığın əhalisi 2010-cu il hesablamasına görə 132,646 olmuşdur. Mərkəzi Evrika şəhəridir.

Humbold — Amerika Birləşmiş Ştatlarının Kaliforniya ştatında yerləşən qraflıq. Qraflığın əhalisi 2010-cu il hesablamasına görə 132,646 olmuşdur. Mərkəzi Evrika şəhəridir.

Kalaveras — Amerika Birləşmiş Ştatlarının Kaliforniya ştatında yerləşən qraflıq. Qraflığın əhalisi 2010-cu il hesablamasına görə 40,171 nəfər olmuşdur. Mərkəzi San-Andres şəhəridir.

Kalifornium — işarəsi Cf və atom kütləsi 98 olan radioaktiv metal. İlk dəfə 1950-ci ildə Berkli Kaliforniya Universitetində, küriyumun alfa zərrəcikləri ilə bombardmanı zamanı alınmışdır. Aktinoidlər sırasının 9-cu və urandan sonra sintez edilən 6-cı elementdir. Böyük atom kütləsinə malik elementlər içərisində, eynşteyniumdan sonra adi gözlə görülə biləcək qədər sintez edilmiş elementdir. Elementin adı kəşf olunduğu yerin və universitetin şərəfinə adlandırılmışdır. Kalifornium normal təzyiq altında iki kristal quruluş əmələ gətirir. Çox yüksək təzyiqdə isə o, öz 3-cü kristal quruluşuna keçir. Kalifornium otaq temperaturunda hava ilə təması zamanı oksidləşir. Kaliforniumun ən davamlı izotopu Cf-251-dir ki, onun da yarımçevrilmə periodu 859 ildir. Bu qısa yarımparçalanma periodu, elementin yer üzərində yayılmadığını da bildirir.

Kaliforniya (ing. California) – Amerika Birləşmiş Ştatlarının qərbində yerləşən ştat. Əhali sayına görə ABŞ-nin ən böyük və nüfuzlu ştatıdır. Ərazisinə görə Alyaska və Texasdan sonra 3-cü ən böyük ştatdır. Şimal tərəfdən Oreqon ştatı, şərqdən Nevada və Arizona ştatları, cənubdan Meksikanın Baxa Kaliforniya ştatı, qərbdən isə Sakit Okeanla əhatə olunur. Kaliforniyanın mərkəzi Sakramento, ən böyük şəhərləri isə Los-Anceles, San-Dieqo, San-Xose və San-Fransiskodur. Kaliforniya müxtəlif iqlim zonaları, zəngin coğrafiyası və əhali tərkibinə malikdir. Əlavə olaraq Kaliforniyanın Los-Anceles şəhərində yerləşən Hollivud dünya kinematoqrafiyasının mərkəzi kimi tanınır. İqtisadiyyatında vacib yerləri aerokosmik sənayesi, neft hasilatı və neftin emalı, informasiya texnologiyaları tutur. Ümumi Daxili Məhsulun həcminə görə Kaliforniya bütün ştatları qabaqlayır.

Berkli Kaliforniya Universiteti (ing. University of California, Berkeley) — Amerika Birləşmiş Ştatlarının Kaliforniya ştatının Berkli şəhərində yerləşən ali təhsil müəssisəsi. Berkli Kaliforniya Universiteti Amerika Universitetləri Assosiasiyasının yaradıcılarından biridir. == Tarixi == 1866-cı ildə özəl Kaliforniya Kolleci maliyyə çətinliyi səbəbindən dövlət tabeliyindəki Kənd Təsərrüfatı, Dağ-Mədən Sənayesi və Mexaniki İncəsənətlər kollecləri ilə birləşdirilərək Kaliforniya Universiteti yaradılır. 1868-ci il martın 23-də Kaliforniya ştatının qubernatoru Henri Heyt Kaliforniya Universitetinin yaradılması haqqında nizamnaməni imzalayır. 1870-ci ilədək universitetin prezidenti vəzifəsini professor Con Le Kont icra etsə də, həmin ildən etibarən Regentlər Şurası bu vəzifəyə özəl Kaliforniya Kollecinin yaradıcısı Henri Dyurantı seçir. Universitetin açılışı 1869-cu ilin sentyabrında müvəqqəti olaraq Oklend şəhərində yerləşən binada baş tutur. Regentlər Şurasının qərarına əsasən qızlar oğlanlarla birgə universitetdə təhsil almaq hüququna malik olurlar. 1873-cü ildə universitet 167 oğlan və 222 qız tələbəsi ilə Berkli şəhərində yeni tikilən Cənub və Şimal binalarına köçür. Universitet tədricən inkişaf edir, yeni-yeni korpuslar açılır, proqramlar qəbul edilir.

Kaliforniya Nanosistemlər İnstitutu (ing. California NanoSystems Institute) — ABŞ-də nanotexnologiyalar üzrə innovasiya lideri olan elmi müəssisə; Los-Anceles Kaliforniya və Santa-Barbara Kaliforniya universitetlərinin birgə əməkdaşlığı nəticəsində 2000-ci ildə yaradılmışdır.

Kaliforniya Respublikası - Şimali Amerikada Meksikadan bir tərəfli olaraq müstəqilliyi 14 iyun 1846-cı ildə edir. ABŞ-dən gəlmə miqrantlar tərəfindən qurulan və tanınmayan dövlət. 1 ay ərzində fəaliyyət göstərmişdir. 13 may tarixində Meksika-ABŞ müharibəsi başlayır ancaq üsyançıların bundan xəbəri olmur. Üsyançılara Cons Frimont başçılıq edirdi. Onlar Meksikanın Şimali Kaliforniya vilayətinin komendantını həbs edirlər və müstəqiliyi elan edirlər. Ölkənin paytaxtı Sonone idi. Ölkənin ilk və tək prezidenti isə Vilyam İd olur. Onun hakimiyəti cəmi 25 gün davam edir. 23 iyun tarixində Frimontun rəhbərliyi ilə Kaliforniya batalyonu yaradılır.

Kaliforniya Texnologiya İnstitutu (qısa adı: Kaltek) — Amerika Birləşmiş Ştatlarının Kaliforniya ştatının Pasedena şəhərində yerləşən ali təhsil müəssisəsi. İnstitutda təbii elmlər və mühəndislik sahəsinə xüsusi diqqət yetirilir. Kaliforniya Texnologiya İnstitutu NASA-nın Cet Propuljon laboratoriyasını idarə edir. İnstitut təxminən 2100 tələbəsi (900 tələbə və 1200 aspirantı) olan kiçik bir ali məktəb olsa da, dünyanın ən yüksək reytinqli ali məktəbləri sırasındadır. == Tarixi == Kaliforniya Texnologiya İnstitutunun əsası peşə məktəbi kimi 1891-ci ildə Pasedenada yerli biznesmen və siyasətçi Amos G.Trup tərəfindən qoyulmuşdur. Məktəb 1921-ci ilə qədər Trup Universiteti, Trup Politexnik İnstitutu və Trup Texnologiya Kolleci kimi tanınmışdır. Cənubi Kaliforniyanın çiçəklənən iqtisadiyyatı və tərəqqisi sayəsində institut 1920-ci ildə özünün yüksək inkişafı dövrünə qədəm qoymuşdur. 1923-cü ildə institutun əməkdaşı R.E.Milikan fizika elmi sahəsində Nobel mükafatı ilə təltif olunmuşdu. 1925-ci ildə isə məktəbdə geologiya kafedrası açılmış, Harvard Universitetinin tarix, hökumət və iqtisadiyyat fakültəsinin sədri Vilyam Munro işə qəbul edilmiş, bəşəriyyət və ictimai elmlər fakültəsi yaradılmışdı. 1926-cı ildə burada aeronavtlar məktəbinin yaradılmışdır.

Kaliforniya Universiteti (ing. The University of California), UC — Kaliforniyanın 10 ictimai universitetinin birliyi. "İctimai" statusu ali məktəb sisteminin müxtəlif mənbələrdən, o cümlədən Kaliforniya ştat büdcəsindən (maliyyəsinin üşdə biri) maliyyə yardımı aldığını göstərir. Birlik ştatın qubernatoru tərəfindən təyin olunan regentlər şurası tərəfindən idarə edilir. (ing. The Regents of the University of California) Kaliforniya Universiteti sistemində 191.000-dən çox tələbə təhsil alır. Universitet sistemində ən qədimi və ən nüfuzlusu 1868-ci ildə təsis edilmiş Berklidəki Kaliforniya Universitetidir.

Kaliforniya akalifi (lat. Acalypha californica) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin südləyənkimilər fəsiləsinin akalif cinsinə aid bitki növü.

Kaliforniya amorfası (lat. Amorpha californica) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin amorfa cinsinə aid bitki növü. == Təbii yayılması == Növün arealı Meksikanın şimalı, Kaliforniya, Arizona, Yeni Meksikadır. == Botaniki təsviri == Hündürlüyü 1-2 m-ə çatan sıx budaqlı koldur. Zoğları, salxımın oxları, yarpaqların saplaqları və xırda yarpaqların aşağı hissəsinin damarcıqları ipəkvari tükcüklərlə örtülmüşdür. Yarpaqların uzunluğu 9-20 sm, 11-17 xırda yarpaqcıqlıdır. Xırda yarpaqları uzunsov-ellipsvari, uzunluğu 2,3-4 sm, eni 1,2-2,2 sm, ucu yumru və ya xırda oyuqlu, iynəsiz, enli bünövrəli, üstü parlaq yaşıl, alt tərəfi açıqdır. 2-4 ədəd bənövşəyi çiçəkləri uzunluğu 28 sm-dək olan salxımlarda yerləşir. Kasacığı tükcüklü, üçkünc dişli, onlardan yuxarıda olan ikisi enli və bir az digərlərindən qısadır; yelkənin uzunluğu 5 mm-dir. Paxlaların uzunluğu təxminən 6 mm, qabarıq kürəkli, çılpaq, nöqtəli vəziciklidir.

Kaliforniya ardıcı (lat. Juniperus californica) — bitkilər aləminin çılpaqtoxumlular şöbəsinin i̇ynəyarpaqlılar sinfinin cupressales dəstəsinin sərvkimilər fəsiləsinin ardıc cinsinə aid bitki növü.

Anniella pulchra (lat. Anniella pulchra) — ayaqsız kərtənkələlər fəsiləsinin ayaqsız kərtənkələ cinsinə aid heyvan növü.

Kaliforniya cərəyanı— Sakit okeanda Şimali Amerikanın qərb sahilləri boyu cənub istiqamətində axan soyuq okean cərəyanıdır. Cərəyan Britaniya Kolumbiyasının cənubundan başlayır və Kaliforniya yarımadasının cənubunda sona çatır. Şimali Amerikanın sahil zonalarına təsirinə görə şərqi sərhəd axımı hesab olunur. Həmçinin, cərəyan yüksək təzyiq sahələrinin 5 əsas cərəyanlarından biridir. Digərləri Peru cərəyanı, Kanar cərəyanı, Bengel cərəyanı və Somali cərəyanıdır. Kaliforniya cərəyanı Sakit okeanın şimal kütləsinin əhatə edən böyük bir dönən su axımıdır. == Həmçinin bax == Sakit okean Kaliforniya yarımadası Dəniz cərəyanları == Xarici keçid == Okeanda suyun hərəkəti == Ədəbiyyat == Mann, K. H.; Lazier, J. R. N. (2006). Dynamics of Marine Ecosystems: Biological-Physical Interactions in the Oceans (3rd ed.). Blackwell Publishing. pp.

Kaliforniya dəniz şiri, və ya Qara dəniz şiri (Zalophus californianus) — Qulaqlı suiti fəsiləsinin Dəniz şiri yarımfəsiləsinə aid növdür. Əsasən Sakit okean sularında yaşayırlar. ABŞ alimlərinin məlumatına görə sayları 188 min başdır). İl ərzində 5% artım müşaahidə edilir. Kaliforniya dəniz şirləri asan əhəlləşmə xüsusiyyətinə malikdirlər. Onlar Sirk və zooparklarda asanlıqla yaşaya bilirlər. ABŞ donanmasına xidmətə qəbul olunurlar (üzərlərinə müxtəlif qurğular yerləşdirərək). == Xariçi görünüş == Kaliforniya dəniz şirinin erkəkləri 2,4 m uzunluğa, 300 km çəkiyə malik olurlar. Dişilər isə 2 metr uzunluğa və 90 kq çəki verirlər. Dişilərin bu cür kiçik ölçüləri onları suitinə bənzədir.

Kaliforniya körfəzi (isp. Golfo de California), həmcinin Kortes dənizi kimi tanınır (isp. Mar de Cortés) — Körfəz Sakit okean akvatoriyasına daxildir. Kaliforniya yarımadası ilə Meksikanın materik hissəsi arasında yerləşir. Körfəzin suları Meksikanın Aşağı Kaliforniya, Cənubi Kaliforniya, Sonora və Sinoloa ştatlarının sahillərini yuyur. Körfəzin okeana çıxışı 5,3 milyon il əvvəl əldə etmişdir. Bununla da Kolorado çayı bir başa okeana çıxış əldə etmişdir. Araşdırmalar göstərmişdir ki, körfəzin dərinliyi sahildəki dayazlıqlardan başlayaraq Yuma şəhəri yaxınlığında 3000 metri keçir. Kaliforniya körfəzində iki iri ada vardır: Anhel-de-la-Quarda və Tiburon. Bundan əlavə kiçik adalarda vardır.

Bu cins təbiətşünas İ. F. Eşşolsun şərəfinə adlandırılmışdır. Cinsdə 12 növ vardır. Gülçülükdə onların 2 növündən istifadə olunur. Kaliforniya eşşolsiyası (E.californica) yabanı halda Şimali Amerikada bitir. Bu bitki budaqlı, hündürlüyü 56 sm-ə qədər, yaşıl, lələkvari yarpaqları olan bitkidir. Çiçəkləri sadə ya da çoxləçəkli, kasaşəkilli, laləyəoxşar, müxtəlif:ağ, sarı, narını, qırmızı, çəhrayı rəngdə olur. Hazırda bu növdən gülçülükdə geniş istifadə olunmur. İkinci növ-çimli eşşolsiya (E.caespitosa) az yayılmışdır. Bu bitki əvvəlkindən açıq-sarı rəngdə xırda hamaşçiçəkləri ilə fərqlənir. Eşşolsiyanın toxumlarını yazda ya da payızda 15x15 sm sxemi üzrə torpağa əkməklə çoxaldırlar.

Kaliforniya qonur ayısı (lat. Ursus arctos californicus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin yırtıcılar dəstəsinin ayıkimilər fəsiləsinin ayı cinsinin qonur ayı növünə aid heyvan yarımnövü. Yarımnöv haqqında son məlumat 1922-ci ilə aiddir. Kaliforniya ştatının rəmzi sayılır. Hətta ştatın bayrağında təsvir edilmişdir. Bəzən bu canlıları Kaliforniya qızılı ayısı adlandırırlar. Yayıldığı regionda ekosistemik qorunmasında mühüm rol oynayırdı. Burada hindularla birgə ərazini paylaşsalarda öz populyasiyasını davam etdirirdilər. Ağ adamların gəlişi ilə isə sayları tədricən azalmışdır. Kütləvo ovlanma sayəsində kəsli kəsilmişdir.

Kaliforniya qızıl hərisliyi — 1848-ci il yanvar ayının 24-də ştatın paytaxtı olan Sakamento yaxınlığında başlayıb. Həmin gün taxta zavodunun su hovuzunu Ceyms Vilson Marşal Amerikan çayı sahilində qızıla oxşar nəsə tapır. Metalın azot turşusu ilə yüngülvarı yoxlanışı göstərir ki, Marşalın əlində saxladığı metal noxud boyda yüksək əyarlı qızıl dənələridir. Taxta zavodunun sahibi isveçrəli mühacir və qızılaxtaran sahibkar qızılaxtaranların əraziyə gəlişini qarşısını almaq üçün bu tapıntını gizlətməyə çalışır. Lakin onların bütün cəhdləri nəticəsiz qalır, kəşfi yalnız bir həftə sirr olaraq saxlamaq mümkün olur. Kəşf xəbəri yayılan kimi, ABŞ-nin digər ştatlarından və xaricdən təqribən 300.000 insan Kaliforniyaya gəldi. == Tarixi == Qısa bir müddətdə xəbər San-Fransisko şəhərinə qədər yayılır. Yerli qəzetlər təzə xəbəri çap etməyə tələsir. Bəziləri isə bunu növbəti qəzet sensasiyası kimi qəbul edir. Əlbəttə ki, qızlın aşkar olduğu ərazidə külçə axtarışına çıxan inşalar insanlar peyda olur.

Kaliforniya qızılı (ing. California's Gold) — Amerikada yayınlanmış uşaqlar üçün sənədli film. Proqram 1991-ci il ilə 2012-ci il arasında yayımlanmışdır.

Kaliforniya (Aşağı Kaliforniya və ya Kaliforniya yarımadası; isp. Baja California) — Şimali Amerikanın qərbində (Meksikanın ərazisində) yerləşən uzun və dar yarımada. Şərqdə Sakit okeanan və Kaliforniya körfəzi ilə əhatə olunub. Uzunluğu 1200 km, maksimal eni isə 240 km. Burada Meksikanın iki ştatı yerləşir: Aşağı Kaliforniya və Cənubi Aşağı Kaliforniya. Sahəsi Appenin yarımadası qədərdi (təxminən 149 min km²) və Florida yarımadasından iki dəfə daha böyükdür. Şimalda yarımada Kaliforniya ştatının (ABŞ) və Sonor ştatının (Meksika) qərb hissəsi ilə yanaşıdı, qərbdə Sakit okeanla, şərqdə isə Kaliforniya körfəzi ilə əhatə olunur. Körfəzin hər iki sahil bir birinə bənzəmir. Sahilin qərb hissəsində Sakit okeanın dərinliklərindən gələn söyuq Kaliforniya dəniz cərəyanları axır. Həm də bu hissədə tropik genişliklərə köçən və qayıdan balinalara rast gəlmək olar.

Kaliforniya Çannel adaları və ya sadəcə Çannel adaları — ABŞ-nin Kaliforniya ştatının cənubunda 8 adadan ibarət arxipelaq. Adaların beşi Çannel Adaları Milli Parkının bir hissəsidir.

Kaliforniya (ing. California) – Amerika Birləşmiş Ştatlarının qərbində yerləşən ştat. Əhali sayına görə ABŞ-nin ən böyük və nüfuzlu ştatıdır. Ərazisinə görə Alyaska və Texasdan sonra 3-cü ən böyük ştatdır. Şimal tərəfdən Oreqon ştatı, şərqdən Nevada və Arizona ştatları, cənubdan Meksikanın Baxa Kaliforniya ştatı, qərbdən isə Sakit Okeanla əhatə olunur. Kaliforniyanın mərkəzi Sakramento, ən böyük şəhərləri isə Los-Anceles, San-Dieqo, San-Xose və San-Fransiskodur. Kaliforniya müxtəlif iqlim zonaları, zəngin coğrafiyası və əhali tərkibinə malikdir. Əlavə olaraq Kaliforniyanın Los-Anceles şəhərində yerləşən Hollivud dünya kinematoqrafiyasının mərkəzi kimi tanınır. İqtisadiyyatında vacib yerləri aerokosmik sənayesi, neft hasilatı və neftin emalı, informasiya texnologiyaları tutur. Ümumi Daxili Məhsulun həcminə görə Kaliforniya bütün ştatları qabaqlayır.

Kern — Amerika Birləşmiş Ştatlarının Kaliforniya ştatında yerləşən qraflıq. Qraflığın əhalisi 2010-cu il hesablamasına görə 839,631 nəfər olmuşdur. Mərkəzi Beykersfild şəhəridir. 2000-ci ilin siyahıyaalmasına görə, Kern dairəsinin əhalisi 839 631 nəfərdir. Rayon Mərkəzi Bakersfield şəhəridir. Rayon böyük kənd təsərrüfatı bazasına malikdir və böyük neft, təbii qaz, hidro-elektrik enerjisi, külək turbinləri və geotermal enerji istehsalçısıdır. 2009-cu ildə Kerndə 52,144 fəal neft yatağı var idi. Rayon ABŞ-nin ən böyük neft hasilatı rayonlarının onluğuna daxildir və ABŞ-də beş böyük yatağın üçüncü hissəsidir. Kern rayonu həmçinin qızıl, borat və kernit də daxil olmaqla mineral yataqlarla zəngindir (bu, Kern adına layiq olan boratlar sinfinin yerli mineralıdır). Buranın çıxarılması üçün Kaliforniyanın ən böyük karxanası Kern rayonunda yerləşir.