puştu

Puştu dili, Əfqan dili — puştunların ana dili, Hind-Avropa dillərinin İran dilləri qrupuna daxildir. Bütün cənub və cənub-şərqi Əfqanıstanda, şimal-qərbi və qərbi Pakistanda yayılmışdır. Dəri dili ilə birlikdə Əfqanıstanda rəsmi dövlət dilidir. Leksikasına hind, fars, ərəb, türk, monqol, Qərbi Avropa dillərindən çoxlu söz keçmişdir. Yazıda ərəb əlifbasından istifadə edilir. İlk yazı nümunələri XIII əsrə aiddir.

Puştu dili, Əfqan dili — puştunların ana dili, Hind-Avropa dillərinin İran dilləri qrupuna daxildir. Bütün cənub və cənub-şərqi Əfqanıstanda, şimal-qərbi və qərbi Pakistanda yayılmışdır. Dəri dili ilə birlikdə Əfqanıstanda rəsmi dövlət dilidir. Leksikasına hind, fars, ərəb, türk, monqol, Qərbi Avropa dillərindən çoxlu söz keçmişdir. Yazıda ərəb əlifbasından istifadə edilir. İlk yazı nümunələri XIII əsrə aiddir.

Puştu dili, Əfqan dili — puştunların ana dili, Hind-Avropa dillərinin İran dilləri qrupuna daxildir. Bütün cənub və cənub-şərqi Əfqanıstanda, şimal-qərbi və qərbi Pakistanda yayılmışdır. Dəri dili ilə birlikdə Əfqanıstanda rəsmi dövlət dilidir. Leksikasına hind, fars, ərəb, türk, monqol, Qərbi Avropa dillərindən çoxlu söz keçmişdir. Yazıda ərəb əlifbasından istifadə edilir. İlk yazı nümunələri XIII əsrə aiddir.

Puştunistan — Əfqanıstanın,Pakistanın və İranın ərazilərinin bir hissəsini əhatə edən region. Regionda Puştun mədəniyyətinə və dilinə daha çox rast gəlinir. Region 4 hissəyə bölünür:Bəluc, Puştu, Pəncab, Sindi. == Ümumi məlumat == 1893-cü ildə inzibati bölgü üçün Mortimer Durand, Əfqanıstan və İngilis Hindistanı arasındakı təsir sahələrini müəyyənləşdirərək Paştun ərazisinin yarısını İngilis hakimiyyəti altına qoyaraq Paştunistan üzərindən Durand xəttini çəkdi. Artıq bu Durand Xətti Əfqanıstan və Pakistan arasında beynəlxalq səviyyədə tanınan sərhədi təşkil edir. Təxminən, Puştun vətəni Əfqanıstandakı Amu çayının cənubundakı ərazilərdən Pakistanın Hind çayının qərbinə qədər, əsasən Əfqanıstanın cənub-qərb, şərq və bəzi şimal və qərb rayonlarından, Khyber Pakhtunkhwa və Pakistanın şimal Bəlucistan bölgələrindən ibarətdir. 16-cı əsr inqilabçı lideri Vəziristanlı Bəyazid Pir Roşan və 17-ci əsrdə "döyüşçü-şair" Xuşal xan Xattak bölgədəki Muğal İmperiyasına qarşı döyüşmək üçün Paştun ordularını topladılar. O dövrlərdə Paştunistanın şərq hissələrini Muğallar, qərb hissələrini Fars Səfəviləri idarə edirdilər. Pashtun bölgəsi ilk dəfə 1709-cu ildə Mirwais Hotak Loy Qəndəharda Səfəvilərə qarşı üsyan qaldıranda muxtar bir status qazandı. Paştunlar 1747-ci ildə Əfqanıstan İmperiyasını qurarkən Dürrani sülaləsinin banisi Əhməd Şah Durraninin rəhbərliyi ilə yenidən birlik əldə etdilər.

Əfqanlar, Puştular, Puştunlar və ya Paştunlar (puşt. پښتون) — kompakt şəkildə Əfqanıstan İslam Respublikasında , Pakistan İslam Respublikasında və İran İslam Respublikasıda yaşayan xalq. Sayları təxminən 49 milyon nəfərdir. Danışdıqları dil İran dillərindən biri olan puştu dilidir. Əfqanıstan əhalisinin əksər hissəsini təşkil edən puştunlar əfqan adının bütün Əfqanıstan vətəndaşlarına aid edilməzdən əvvəl bu adı daşıyırdılar. == Tarixi və kökləri == Puştunlar Əfqanıstan ərazisində meydana gəldiklərinə və ortaq bir nəsildən gəldiklərinə inanırlar. XIII və XVI əsrlərdə bəzi puştu qəbilələrinin Pakistana köç etdikləri bilinməkdədir.

Puştunvalay ("puştunca": پښتونوال – puştunların həyat tərzi), həmçinin Puştunvali və ya Nana (puştun şərəfi) – puştun qəbilələrinin yazılmamış yaşam tərzi və əxlaqını, puştun fəlsəfəsini özündə əks etdirən puştun şərəfi qaydaları. Bu qaydaları əzbər bilən ağsaqqallar "Cirqamar" adlandırılır. Puştunvali özündə İslam dininə qədərki qədim adətləri birləşdirirərək təxminən 2000 illik tarixə mailkdir. Puştunlar şəriətlə yanaşı bu qaydaları da vacib sayırlar. Hətta bəzən puştunvalinin qaydaları ilə şəriət qaydaları üst-üstə düşmür. Məsələn şəriətə görə qadının xəyanət etmiş sayılması üçün dörd şahidin olması vacib sayılır. Lakin puştun qaydalarına görə hətta qadının xəyanətə görə bu barədə şayiələr kifayət edir. Belə olduqda puştunlar puştunvalini əsas götürlər. Şəriətə görə qadına ərinin əmlakından pay düşsə də puştunvaliyə görə qadına heç bir pay düşmür. Əgər puştunvali ilə şəriət qaydaları bir-birinə uyğun gəlməzsə o zaman puştunlar birincini vacib sayır.