TÜRKEŞLƏR

Türkeşlər — on oxların tu-lu qoluna mənsub olan türk mənşəli xalq. Türkeşlərin ilk yaşadıqları bölgə Altay dağlarının cənub-qərb ətəkləri idi. Türkeşlər eramızın əvvəllərində Balxaş gölü ətrafındakı ərazidə, Çu və İli çayları arasında yaşayırdılar. On boy halında yaşayan türkeşlər, 657-ci ildən sonra Çinin təzyiqi ilə qərbə köçüb ətrafa yayıldılar. Bunlardan daha çoxsaylı beş boy İli çayı boylarına gəlib yerləşdilər. Sarı türkeşlər deyə adlandırılan bu qisimin başında Baqa Tarkan dururdu. Daha qərbdə Talas bölgəsinə gəlmiş olan digər beş boy isə Qara türkeşlər adı ilə bilinməkdədir. Baqa Tarkan, qərbdəkilərin də onlara birləşməsi ilə siyasi birlik meydana gətirmiş, cənubda məşhur bir ticarət mərkəzi olan Toxmaq şəhərini ələ keçirərək buranı paytaxt elan etmişdir. Şəhərləşməyə böyük əhəmiyyət verən Türkeşlər, Türküstanın əhəmiyyətli şəhərlərini ələ keçirmişdilər. Baqa Tarkan öz adına pul da zəbt etdirmişdir.

Qara türkeşlər — türkeşlər iki tayfadan - mukri və abarlardan yaranmışdır. Hələ VII əsrdə türkeş nəsli sarı (mukrinin nəsli) və qara (abarların nəsli) nəsillərə bölünürdülər. Asiyada sarı rəng adlı-sanlı şəxsləri, qara isə xalqı təmsil edirdi. Bu bölgünün nə vaxtsa öz əsası vardı, lakin artıq VIII əsrdə əcdadlarından irsən keçmiş qarşılıqlı düşmənçilik istisna olunmaq şərtilə sarı və qara nəsillər arasında heç bir fərq hiss etmək mümkün deyildi.