uranil-hidrofosfat
uranil-hidrofosfat
Natrium hidrofosfat
Natrium hidrofosfat – qeyri-üzvi birləşmədir, ortofosfat turşusunun və qələvi metalı natriumun turş duzudur.
Natrium hidrofosfat rəngsiz kristallar əmələ gətirir. Suda yaxşı, etanolda zəif həll olunur. Sulu məhlullar anionda hidroliz nəticəsində
bir qədər qələvi reaksiya verir. Bir neçə kristalhidrat əmələ gətirir Na2HPO4•nH2O, burada n=2,7,12, kristallaşma suyunda
müvafiq olaraq 95,48,1 və 35,1°C-də əriyir.
Durulaşdırılmış ortofosfat turşusunu durulaşdırılmış natrium hidroksid məhlulu ilə neytrallaşdırma nəticəsildə:
H
3
P
O
4
+
2
N
a
O
H
→
N
a
2
H
P
O
4
+
2
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {H_{3}PO_{4}+2NaOH\ {\xrightarrow {}}\ Na_{2}HPO_{4}+2H_{2}O}}}
Natrium dihidrofosfatın natrium hidroksidin məhlulu ilə reaksiyası nəticəsində:
N
a
H
2
P
O
4
+
N
a
O
H
→
N
a
2
H
P
O
4
+
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {NaH_{2}PO_{4}+NaOH\ {\xrightarrow {}}\ Na_{2}HPO_{4}+H_{2}O}}}
Kristalhidrat qızdırıldıqda su itirir:
N
a
2
H
P
O
4
⋅
12
H
2
O
→
95
−
100
o
C
N
a
2
H
P
O
4
+
12
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {Na_{2}HPO_{4}\cdot 12H_{2}O\ {\xrightarrow {95-100^{o}C}}\ Na_{2}HPO_{4}+12H_{2}O}}}
Qızdırıldıqda natrium pirofosfat alınır:
2
N
a
2
H
P
O
4
→
120
−
300
o
C
N
a
4
P
2
O
7
+
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {2Na_{2}HPO_{4}\ {\xrightarrow {120-300^{o}C}}\ Na_{4}P_{2}O_{7}+H_{2}O}}}
Ortofosfat turşusu ilə reaksiyaya daxil olaraq natrium dihidrofosfat alınır:
N
a
2
H
P
O
4
+
H
3
P
O
4
→
2
N
a
H
2
P
O
4
{\displaystyle {\mathsf {Na_{2}HPO_{4}+H_{3}PO_{4}\ {\xrightarrow {}}\ 2NaH_{2}PO_{4}}}}
Qələvilərlə reaksiyaya daxil olur:
N
a
2
H
P
O
4
+
N
a
O
H
→
N
a
3
P
O
4
+
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {Na_{2}HPO_{4}+NaOH\ {\xrightarrow {}}\ Na_{3}PO_{4}+H_{2}O}}}
Natrium hidrofosfat dəyişmə reaksiyasına daxil olur:
4
N
a
2
H
P
O
4
+
3
C
a
C
l
2
→
C
a
3
(
P
O
4
)
2
↓
+
6
N
a
C
l
+
2
N
a
H
2
P
O
4
{\displaystyle {\mathsf {4Na_{2}HPO_{4}+3CaCl_{2}\ {\xrightarrow {}}\ Ca_{3}(PO_{4})_{2}\downarrow +6NaCl+2NaH_{2}PO_{4}}}}
N
a
2
H
P
O
4
+
C
a
C
l
2
→
C
a
H
P
O
4
↓
+
2
N
a
C
l
{\displaystyle {\mathsf {Na_{2}HPO_{4}+CaCl_{2}\ {\xrightarrow {}}\ CaHPO_{4}\downarrow +2NaCl}}}
2
N
a
2
H
P
O
4
+
3
A
g
N
O
3
→
A
g
3
P
O
4
↓
+
3
N
a
N
O
3
+
N
a
H
2
P
O
4
{\displaystyle {\mathsf {2Na_{2}HPO_{4}+3AgNO_{3}\ {\xrightarrow {}}\ Ag_{3}PO_{4}\downarrow +3NaNO_{3}+NaH_{2}PO_{4}}}}
Natrium hidrofosfat qida sənayesində E339 əlavə kimi, pendirin hazırlanmasında emulqator kimi, südün jele halına gəlməsinin qarşısını almaq üçün istifadə olur. Makarona əlavə edilməsi, yeməyin hazırlanmasını sürətləndirir. Farmakologiyada tətbiq olunur.
Natrium hidrofosfat zəhərli xüsusiyyətlərə malik deyil. Bu birləşmənin qeydə alınmış preparatları insanlar üçün 4-cü təhlükə sinfinə aiddir.