Nəqliyyatda tələbin idarə edilməsi: Redaktələr arasındakı fərq
k Kateqoriya:Şəhərlər silindi HotCat ilə |
|||
| (4 istifadəçi tərəfindən edilmiş 5 dəyişiklik göstərilmir) | |||
| Sətir 1: | Sətir 1: | ||
[[Şəkil:Baku traffic.jpg|400px|thumb|right|Bakı tıxacından bir görüntü]] |
|||
== Xülasə == |
|||
Son [[il]]lərdə [[dünya]]da [[şəhər]] [[nəqliyyat]] [[sektor]]unda [[ənənə]]vi, böyük [[investisiya]]lar [[tələb]] edən və geri dönüşü mümkün olmayan [[nəqliyyat]] [[sistem]]inin [[inkişaf]] etdirilməsi [[siyasət]]i yerinə, daha az [[sərmayə]] [[tələb]] edən və əldə olan qaynaqların daha ağıllı və [[məhsul]]dar istifadə etməklə [[inkişaf]] etdirilmiş [[nəqliyyat]] [[siyasət]]i tətbiq edilir. [[İctimai nəqliyyat]] vasitələrinə olan artan [[tələbat]]ı təşviq etmək yerinə bu [[tələb]]i [[idarə]] etmək üçün [[inkişaf]] etdirilmiş bir "Nəqliyyatda tələbin idarə edilməsi" siyasəti həyata keçirilir. |
Son [[il]]lərdə [[dünya]]da [[şəhər]] [[nəqliyyat]] [[sektor]]unda [[ənənə]]vi, böyük [[investisiya]]lar [[tələb]] edən və geri dönüşü mümkün olmayan [[nəqliyyat]] [[sistem]]inin [[inkişaf]] etdirilməsi [[siyasət]]i yerinə, daha az [[sərmayə]] [[tələb]] edən və əldə olan qaynaqların daha ağıllı və [[məhsul]]dar istifadə etməklə [[inkişaf]] etdirilmiş [[nəqliyyat]] [[siyasət]]i tətbiq edilir. [[İctimai nəqliyyat]] vasitələrinə olan artan [[tələbat]]ı təşviq etmək yerinə bu [[tələb]]i [[idarə]] etmək üçün [[inkişaf]] etdirilmiş bir "Nəqliyyatda tələbin idarə edilməsi" siyasəti həyata keçirilir. |
||
== Nəqliyyatda tələbin idarə edilməsi == |
== Nəqliyyatda tələbin idarə edilməsi == |
||
Nəqliyyat və tıxac planlaması baxımından tələbin idarə edilməsi (Təklifin tələb yaratması) - ( {{ |
Nəqliyyat və tıxac planlaması baxımından tələbin idarə edilməsi (Təklifin tələb yaratması) - ( {{Dil-en|ing.Induced demand}} ) [[Dünya]]nın [[bir]] çox [[ölkə]]lərinin [[əhali]]sinin artması, [[nəqliyyat]] vasitələri sayında, [[sərnişin]] və yük daşımacılığnda və bunlara əlavə olaraq [[qloballaşma]]nın [[sürət]]lə artması [[səfər]]lərə olan [[tələb]]ə təsir etməkdədir. Bütün bu [[hadisə]]lər [[insan]]ların [[ev]] ilə iş yerləri arasında seçim etdikləri [[nəqliyyat]] imkanları və yük daşımacılığı seçənəklərini də dəyişdirir<ref>Giuliano ve Wachs, 1991: 1</ref>. [[Nəqliyyat]] ilə əlaqədar [[problem]]lər çox vaxt iqtisadi baxımdan yüksək xərclərə səbəb olur. [[Səfər]]lərə olan [[tələb]]in ödənilməsi, [[nəqliyyat]] (çatdırılma) və bununla əlaqədar imkanları (xərcləri) artırılmadan səfərlərə (yolculuğa) olan [[tələb]]i azaldaraq və yaxud məhdudlaşdıraraq [[həll]] etməyi qarşısına məqsəd qoyan planlamadır. [[Nəqliyyat]] [[problem]]lərini və tıxacların [[həll]] edilməsində böyük həcmli [[investisiya]]lar qoymadan aradan qaldırılması [[səfər]] vərdişlərinin dəyişdirilməsini hədəfləməkdədir. Bununla bərabər bütün [[nəqliyyat]] [[problem]]lərini və nəqliyyat tıxanıqlığının aradan qaldırılmasında hər dərdə dərman olamasa da olduqca təsirli bir strateji planlaşdırma hesab olunur<ref>Burak KOZALI "Ulaşımda Talep Odaklı Yaklaşım: Yolculuk Talep Yönetimi" Journal of Life Economics (JLECON) (Vol.1, No. 1),1/2014 , səh.57-68</ref>. [[Nəqliyyat]] xidmətlərində ənənəvi olaraq [[təklif]] yönümlü [[həll]] istiqamətlərinə daha çox yer verilir və bu istiqamətdə [[nəqliyyat]]ın imkanlarını (tutumunu, həcmini) artıracaq işlər görülür. Lakin [[nəqliyyat]] xidmətlərinin göstərilməsində ənənəvi olan [[təklif]] istiqamətli həll üsulları zaman keçdikcə yetərsiz qaldığından, problemin [[tələb]] baxımından ələ alınmasına [[səbəb]] olmuşdur və bu istiqamətdə [[nəqliyyat]]da [[tələb]]in [[idarə]] edilməsi məsələsi ortaya çıxmışdır. [[Nəqliyyat]]da [[tələb]]in [[idarə]] edilməsini tıxac probleminin [[həll]]i məqsədi ilə [[nəqliyyat]] imkanlarını artırmaq yerinə [[səfər]] [[tələb]]ini azaldan və məhdudlaşdıran [[siyasət]]lər və ya tədbirlər planı şəklində ifadə etmək mümkündür |
||
== Tədbirlər |
== Tədbirlər == |
||
=== Fiziki yaxşılaşdırma tədbirləri === |
=== Fiziki yaxşılaşdırma tədbirləri === |
||
| Sətir 14: | Sətir 12: | ||
* [[Park]] etmə və [[sürücü]]lük planlamaları |
* [[Park]] etmə və [[sürücü]]lük planlamaları |
||
* [[Səyahət]] müddətlərini qısaldacaq tənzimləmələr |
* [[Səyahət]] müddətlərini qısaldacaq tənzimləmələr |
||
* [[Avtomobil]]lərdə [[enerji]] səmərəliliyini təmin edəcək texnoloji dəyişikliklər |
* [[Avtomobil]]lərdə [[enerji]] səmərəliliyini təmin edəcək texnoloji dəyişikliklər<ref>Garling ve Schuitema, 2007: 141.</ref> |
||
=== Hüquqi siyasət === |
=== Hüquqi siyasət === |
||
| Sətir 32: | Sətir 30: | ||
* [[Davranış]]ların nəticələri haqqında geri bildiriş |
* [[Davranış]]ların nəticələri haqqında geri bildiriş |
||
* Sosial [[model]]ləşdirmə |
* Sosial [[model]]ləşdirmə |
||
== Xarici keçidlər == |
|||
* [http://slideplayer.biz.tr/slide/2781615/ İsmail Şahin, "Kentiçi Ulaştırmada Talep Yönetimi" Yıldız Teknik Üniversitesi, 18 Haziran 2013] |
|||
* [https://www.researchgate.net/publication/311716174_YOLCULUK_TALEP_YONETIMI_STRATEJILERININ_KENTSEL_TRAFIK_YUKUNE_ETKISI_UZERINE_BIR_UYGULAMA Seda HATİPOĞLU, Ebru ARIKAN ÖZTÜRK, "YOLCULUK TALEP YÖNETİMİ STRATEJİLERİNİN KENTSEL TRAFİK YÜKÜNE ETKİSİ ÜZERİNE BİR UYGULAMA " 2016] |
|||
== İstinadlar == |
== İstinadlar == |
||
| Sətir 40: | Sətir 42: | ||
[[Kateqoriya:İqtisadiyyat]] |
[[Kateqoriya:İqtisadiyyat]] |
||
[[Kateqoriya:Əhali]] |
[[Kateqoriya:Əhali]] |
||
[[Kateqoriya:Şəhərlər]] |
|||
[[Kateqoriya:Problemin həll edilməsi]] |
[[Kateqoriya:Problemin həll edilməsi]] |
||
Səhifəsinin 11:08, 27 avqust 2021 tarixinə olan son versiyası
Son illərdə dünyada şəhər nəqliyyat sektorunda ənənəvi, böyük investisiyalar tələb edən və geri dönüşü mümkün olmayan nəqliyyat sisteminin inkişaf etdirilməsi siyasəti yerinə, daha az sərmayə tələb edən və əldə olan qaynaqların daha ağıllı və məhsuldar istifadə etməklə inkişaf etdirilmiş nəqliyyat siyasəti tətbiq edilir. İctimai nəqliyyat vasitələrinə olan artan tələbatı təşviq etmək yerinə bu tələbi idarə etmək üçün inkişaf etdirilmiş bir "Nəqliyyatda tələbin idarə edilməsi" siyasəti həyata keçirilir.
Nəqliyyatda tələbin idarə edilməsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Nəqliyyat və tıxac planlaması baxımından tələbin idarə edilməsi (Təklifin tələb yaratması) - ( ing. ing.Induced demand ) Dünyanın bir çox ölkələrinin əhalisinin artması, nəqliyyat vasitələri sayında, sərnişin və yük daşımacılığnda və bunlara əlavə olaraq qloballaşmanın sürətlə artması səfərlərə olan tələbə təsir etməkdədir. Bütün bu hadisələr insanların ev ilə iş yerləri arasında seçim etdikləri nəqliyyat imkanları və yük daşımacılığı seçənəklərini də dəyişdirir[1]. Nəqliyyat ilə əlaqədar problemlər çox vaxt iqtisadi baxımdan yüksək xərclərə səbəb olur. Səfərlərə olan tələbin ödənilməsi, nəqliyyat (çatdırılma) və bununla əlaqədar imkanları (xərcləri) artırılmadan səfərlərə (yolculuğa) olan tələbi azaldaraq və yaxud məhdudlaşdıraraq həll etməyi qarşısına məqsəd qoyan planlamadır. Nəqliyyat problemlərini və tıxacların həll edilməsində böyük həcmli investisiyalar qoymadan aradan qaldırılması səfər vərdişlərinin dəyişdirilməsini hədəfləməkdədir. Bununla bərabər bütün nəqliyyat problemlərini və nəqliyyat tıxanıqlığının aradan qaldırılmasında hər dərdə dərman olamasa da olduqca təsirli bir strateji planlaşdırma hesab olunur[2]. Nəqliyyat xidmətlərində ənənəvi olaraq təklif yönümlü həll istiqamətlərinə daha çox yer verilir və bu istiqamətdə nəqliyyatın imkanlarını (tutumunu, həcmini) artıracaq işlər görülür. Lakin nəqliyyat xidmətlərinin göstərilməsində ənənəvi olan təklif istiqamətli həll üsulları zaman keçdikcə yetərsiz qaldığından, problemin tələb baxımından ələ alınmasına səbəb olmuşdur və bu istiqamətdə nəqliyyatda tələbin idarə edilməsi məsələsi ortaya çıxmışdır. Nəqliyyatda tələbin idarə edilməsini tıxac probleminin həlli məqsədi ilə nəqliyyat imkanlarını artırmaq yerinə səfər tələbini azaldan və məhdudlaşdıran siyasətlər və ya tədbirlər planı şəklində ifadə etmək mümkündür
Tədbirlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
Fiziki yaxşılaşdırma tədbirləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Sərnişin daşımada yaxşılaşdırmalar
- Piyada və velosiped yollarının inkişaf etdirilməsi
- Park etmə və sürücülük planlamaları
- Səyahət müddətlərini qısaldacaq tənzimləmələr
- Avtomobillərdə enerji səmərəliliyini təmin edəcək texnoloji dəyişikliklər[3]
Hüquqi siyasət[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Şəhər mərkəzlərində avtomobil tıxacının qadağan edilməsi
- Park etmə nəzarəti və tənzimləmələri
- Sürət limitinin aşağı salınması
İqtisadi siyasət[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Avtomobillər və yanacaq üzərində vergitutma
- Yol və ya tıxac cərimələri
- Kilometrə görə ödənişlər
- Sərnişin daşımanın xərclərini azaltmaq
Bilgiləndirmə və təhsil tədbirləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Fərdi marketinq
- Cəmiyyəti məlumatlandırma kampaniyaları
- Davranışların nəticələri haqqında geri bildiriş
- Sosial modelləşdirmə
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- İsmail Şahin, "Kentiçi Ulaştırmada Talep Yönetimi" Yıldız Teknik Üniversitesi, 18 Haziran 2013
- Seda HATİPOĞLU, Ebru ARIKAN ÖZTÜRK, "YOLCULUK TALEP YÖNETİMİ STRATEJİLERİNİN KENTSEL TRAFİK YÜKÜNE ETKİSİ ÜZERİNE BİR UYGULAMA " 2016