Əta Tərzibaşı: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
(5 istifadəçi tərəfindən edilmiş 38 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 1: Sətir 1:
{{Alim
{{Alim
|adı = Əta Tərzibaşı
|adı = Əta Tərzibaşı
|orijinal adı = Tərzibaşı Əta Ömər oğlu
|şəkil = Eta.Terzibashı.jpg
|digər adları =
|şəklin ölçüsü = 200
|şəkil =
|şəklin izahı = Əta Tərzibaşı
|şəklin ölçüsü =
|şəklin izahı =
|piktoqram =
|doğum tarixi = 1924
|doğum yeri = [[İraq]], [[Kərkük]]
|vəfat tarixi = 2016
|vəfat yeri =
|vəfat səbəbi =
|dəfn yeri =
|vətəndaşlığı =
|milliyyəti =
|milliyyəti =
|həyat yoldaşı =
|uşağı =
|atası =
|anası =
|elm sahəsi =
|elmi dərəcəsi =
|elmi adı =
|iş yeri =
|alma-mater =
|təhsili =
|elmi rəhbəri =
|tanınmış yetirmələri =
|tanınır =
|mühüm layihələri =
|üzvlüyü =
|mükafatları =
|mükafatları =
|imzası =
|saytı =
|vikianbar =
}}
}}
'''Tərzibaşı Əta Ömər oğlu''' ({{DVTY}}) — ədəbiyyatşünas, tənqidçi, publisist, folklorşünas, musiqişünas, jurnalist, dilçi, [[Azərbaycan Yazıçılar Birliyi]]nin üzvü (1994), Türk Dil Qurumunun fəxri üzvü<ref>"İraq bizə iraq deyil", "Bakı" nəşriyyatı, 2002. səh.25–26.</ref>.
'''Tərzibaşı Əta Ömər oğlu''' — [[ədəbiyyatşünas]], [[Tənqid|tənqidçi]], [[Publisist|publisist,]] [[Folklorşünaslıq|folklorşünas]], [[musiqişünas]], [[jurnalist]], [[dilçi]], [[Azərbaycan Yazıçılar Birliyi]]nin üzvü (1994), Türk Dil Qurumunun fəxri üzvü<ref>"İraq bizə iraq deyil", "Bakı" nəşriyyatı, 2002. səh.25–26.</ref>.
== Həyatı ==
== Həyatı ==
Tərzibaşı Əta 1924-cü ildə [[İraq]]ın [[Kərkük]] şəhərində dünyaya göz açmış, orada boya-başa çatmışdır. 1946-1950-ci illərdə Bağdad Universitetinin hüquq fakültəsini bitirmişdir. Universiteti bitirdikdən sonra [[Kərkük]]də vəkilliklə məşğul olmuşdur. Erudisiyalı qələm sahibidir. [[Kərkük]] şəhərində nəşr olunan "Bəşir" qəzetinin türkmanca bölməsinin [[redaktor]]u kimi fəaliyyət göstərmişdir. "Afaq" və "Kərkük" [[qəzet]]lərinin yazarlarından olub. [[1959]]-cu ilin [[22 mart]]ında [[İraq]]ın [[Hillə|Hillə]] şəhərinə sürgün edilib. Hər il İraq-türkman nadisində (mədəniyyət klubunda) ali məktəbə daxil olan türkman gəncləri üçün şənlik düzəldərdi. İraqda siyasi vəziyyətin qeyri-sabitliyini nəzərə alan Əta Tərzibaşı [[Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası|AMEA]]-nın fəxri üzvü olmaqdan imtina etmişdir <ref name="">{{Kitab3 |müəllif=Qəzənfər Paşayev |başlıq= Əta Tərzibaşının folklorşünaslıq fəaliyyəti|yer= Bakı|nəşriyyat= Təhsil |il= 2016|səhifə=262 }}</ref>. Ailə həyatı qurmamışdır.
Tərzibaşı Əta 1924-cü ildə [[İraq]]ın [[Kərkük]] şəhərində dünyaya göz açmış, orada boya-başa çatmışdır. 1946–1950-ci illərdə Bağdad Universitetinin hüquq fakültəsini bitirmişdir. Universiteti bitirdikdən sonra [[Kərkük]]də vəkilliklə məşğul olmuşdur. Erudisiyalı qələm sahibidir. [[Kərkük]] şəhərində nəşr olunan "Bəşir" qəzetinin türkmanca bölməsinin [[redaktor]]u kimi fəaliyyət göstərmişdir. "Afaq" və "Kərkük" [[qəzet]]lərinin yazarlarından olub. 1959-cu ilin 22 martında [[İraq]]ın [[Hillə]] şəhərinə sürgün edilib. Hər il İraq-türkman nadisində (mədəniyyət klubunda) ali məktəbə daxil olan türkman gəncləri üçün şənlik düzəldərdi. [[İraq]]da siyasi vəziyyətin qeyri-sabitliyini nəzərə alan Əta Tərzibaşı [[Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası|AMEA]]-nın fəxri üzvü olmaqdan imtina etmişdir<ref name="A">{{Kitab3 |müəllif=Qəzənfər Paşayev |başlıq= Əta Tərzibaşının folklorşünaslıq fəaliyyəti|yer= Bakı|nəşriyyat= Təhsil |il= 2016|səhifə=262 }}</ref>. Ailə həyatı qurmamışdır.
== Yaradıcılığı ==
== Yaradıcılığı ==
[[İraq türkmanları]]nın folklor nümunələrinin toplanması, nəşri və tədqiqi sahəsində böyük xidmət göstərmişdir. Onun "Kərkük xoyratları və maniləri", "Kərkük şairləri", "Kərkük havaları" və neçə-neçə başqa əsəri yeni bir cığır açmışdır <ref>Qardaşlıq dərgisi ( Kərkük vəqfi), №3,2004, s 18</ref>. "Kərkük xoryatları və maniləri" sanballı kitabının iki cildində xoryat və manilər barədə elmi araşdırmaları verilmişdir <ref>{{Kitab3 |müəllif= Əta Tərzibaşı|başlıq=Kərkük xoyrat və maniləri III cilddə I cild |yer=Bağdad |nəşriyyat= |il= 1955|səhifə= }}</ref>,<ref>{{Kitab3 |müəllif= Əta Tərzibaşı|başlıq= Kərkük xoyrat və maniləri III cilddə II cild |yer= Kərkük |nəşriyyat= |il=1956 |səhifə= }}</ref>. 60-cı illərdən başlayaraq nəşr etdirdiyi çoxcildli "Kərkük şairləri" kitabında İraq-türkman şairlərinin həyat və yaradıcılığı haqqında yığcam məlumat və əsərlərindən nümunələr vermişdir <ref>{{Kitab3 |müəllif= Əta Tərzibaşı|başlıq= Kərkük şairləri II cilddə, I cild |yer= Bağdad|nəşriyyat= |il= 1963|səhifə= }}</ref>, <ref>{{Kitab3 |müəllif= Əta Tərzibaşı|başlıq= Kərkük şairləri II cilddə, II cild|yer= Kərkük|nəşriyyat= |il= 1968|səhifə= }}</ref>. Onun [[Qazi Bürhanəddin]], [[Cahanşah|Cahanşah Həqiqi]], [[İmadəddin Nəsimi]], [[Məhəmməd Füzuli]], [[Məhəmmədhüseyn Şəhriyar]], [[Hicri Dədə]] və b. haqqında elmi araşdırmaları çap olunmuşdur. "Kərkük havaları" kitabında musiqi irsi tədqiq olunur <ref>{{Kitab3 |müəllif= Əta Tərzibaşı |başlıq= Kərkük havaları|yer= Bağdad, Bakı, İstanbul, |nəşriyyat= |il= 1961, 1973, 1980|səhifə= }}</ref>
[[İraq türkmanları]]nın folklor nümunələrinin toplanması, nəşri və tədqiqi sahəsində böyük xidmət göstərmişdir. Onun "Kərkük xoyratları və maniləri", "Kərkük şairləri", "Kərkük havaları" və neçə-neçə başqa əsəri yeni bir cığır açmışdır<ref>Qardaşlıq dərgisi (Kərkük vəqfi), № 3,2004, s 18</ref>. "Kərkük xoryatları və maniləri" sanballı kitabının iki cildində xoryat və manilər barədə elmi araşdırmaları verilmişdir<ref>{{Kitab3 |müəllif= Əta Tərzibaşı|başlıq=Kərkük xoyrat və maniləri III cilddə I cild |yer=Bağdad |nəşriyyat= |il= 1955|səhifə= }}</ref>,<ref>{{Kitab3 |müəllif= Əta Tərzibaşı|başlıq= Kərkük xoyrat və maniləri III cilddə II cild |yer= Kərkük |nəşriyyat= |il=1956 |səhifə= }}</ref>. 60-cı illərdən başlayaraq nəşr etdirdiyi çoxcildli "Kərkük şairləri" kitabında İraq-türkman şairlərinin həyat və yaradıcılığı haqqında yığcam məlumat və əsərlərindən nümunələr vermişdir<ref>{{Kitab3 |müəllif= Əta Tərzibaşı|başlıq= Kərkük şairləri XIII cilddə, I cild |yer= Bağdad|nəşriyyat= |il= 1963|səhifə= }}</ref>,<ref>{{Kitab3 |müəllif= Əta Tərzibaşı|başlıq= Kərkük şairləri XIII cilddə, II cild|yer= Kərkük|nəşriyyat= |il= 1968|səhifə= }}</ref>. Onun [[Qazi Bürhanəddin]], [[Cahanşah|Cahanşah Həqiqi]], [[İmadəddin Nəsimi]], [[Məhəmməd Füzuli]], [[Məhəmmədhüseyn Şəhriyar]], [[Hicri Dədə]] və b. haqqında elmi araşdırmaları çap olunmuşdur<ref name="A"/>. Əta Tərzibaşı Məhəmməd Füzulinin irsini də dərindən tədqiq etmişdir. Kərküklü alim müxtəlif illərdə nəşr etdirdiyi məqalələrlə Məhəmməd Füzulinin həyat və yaradıcılığının bir çox qaranlıq tərəflərinə işıq salmışdır<ref> Orxan İsayev "Əta Tərzibaşının Məhəmməd Füzuliyə aid tədqiqatları", "Gənc tədqiqatçı" jurnalı, 2022, VIII cild, № 1, səh.173–180</ref>. Əta bəy elm aləmində ilk dəfə [[Məhəmməd Füzuli|Füzuli]]nin Kərkükdə doğulması fikrini irəli sürmüşdür<ref>(Necat Kevseroğlu. "Ata Terzibaşı. Füzuli hakkında yazılar", İstanbul, 2016, Şenyıldız Matbaacılık. S.54</ref>. Tərzibaşının [[Məhəmməd Füzuli|Füzuli]] haqqında yazdığı "Füzulinin ərəbcə qəsidələri", "Füzulinin yayımlanmamış bir müləmması", "Məktublaşma ədəbiyyatı və Füzulinin bir qəzəli" və s. məqalələr füzulişünaslıqda böyük maraqla qarşılanmışdır."Kərkük havaları" kitabında [[musiqi]] irsi tədqiq olunur<ref>{{Kitab3 |müəllif= Əta Tərzibaşı |başlıq= Kərkük havaları|yer= Bağdad, Bakı, İstanbul, |nəşriyyat= |il= 1961, 1973, 1980|səhifə= }}</ref>.

== Əta Tərzibaşı Azərbaycan dili haqqında ==
== Azərbaycan dili haqqında fikirləri ==
{{Sitatın əvvəli}}
{{Sitatın əvvəli}}
Türkmənlərin bugünkü ədəbiyyat dili ümumiyyətlə sadələşmiş Osmanlı türkcəsi olmaqla bərabər, danışıq dili xalq şeiri və musiqisi də tamamilə Türkməncədir. Bu ləhcə bəzi vacib olmayan regional dialekt fərqləriylə [[Azərbaycan]] və [[Cənub-şərqi Anadolu regionu|Cənub-şərqi Anadolu]] xalqının ləhcələrinə çox yaxındır. Bizim [[Türkmanlar|türkman]] ləhcəsi Azərbaycan ləhcəsinə türk ləhcəsindən daha yaxın, bəlkə də əkiz qardaşlar olmaqla bərabər, bu ləhcələr uzun bir tarix boyunca çeşidli səbəblərin təsiri ilə biri-birindən xəbərsiz gəlişdikləri halda aralarında fərqlər bilinməmişdir <ref> Ata Terzibaşının makaleleri. Ankara,2018</ref>
Türkmənlərin bugünkü ədəbiyyat dili ümumiyyətlə sadələşmiş Osmanlı türkcəsi olmaqla bərabər, danışıq dili xalq şeiri və musiqisi də tamamilə Türkməncədir. Bu ləhcə bəzi vacib olmayan regional dialekt fərqləriylə [[Azərbaycan]] və [[Cənub-şərqi Anadolu regionu|Cənub-şərqi Anadolu]] xalqının ləhcələrinə çox yaxındır. Bizim [[Türkmanlar|türkman]] ləhcəsi Azərbaycan ləhcəsinə türk ləhcəsindən daha yaxın, bəlkə də əkiz qardaşlar olmaqla bərabər, bu ləhcələr uzun bir tarix boyunca çeşidli səbəblərin təsiri ilə biri-birindən xəbərsiz gəlişdikləri halda aralarında fərqlər bilinməmişdir<ref> Ata Terzibaşının makaleleri. Ankara,2018</ref>
{{Sitatın sonu}}
{{Sitatın sonu}}
== Kitabları ==
== Kitabları ==
Sətir 52: Sətir 25:
* "Şərqilər və türkülər" (Bağdad, 1953),
* "Şərqilər və türkülər" (Bağdad, 1953),
* "Kərkük havaları" (Bağdad, 1961, 1989),
* "Kərkük havaları" (Bağdad, 1961, 1989),
* "Kərkük əskilər sözü" (Bağdad, 1962),
* "Kərkük əskilər sözü" {{Kitab3 |müəllif= Əta Tərzibaşı |başlıq= Kərkük əskilər sözü |yer= Bağdad,|nəşriyyat= |il= 1962|səhifə= }}
* "Arzu Qənbər" dastanı (Bağdad, 1964)
* "Arzu Qənbər" dastanı (Bağdad, 1964)
* "Kərkük mətbuat tarixi" 1879-1985
* "Kərkük mətbuat tarixi" 1879–1985
* "Füzuli haqqında yazılar" 2016
* "Füzuli haqqında yazılar" <ref>tərtib edəni Nicat Kövsəroğlu, Füzuli haqqında yazılar. Matbaacılık, İstanbul,2016</ref>
* "Ərbil şairləri" IIIcilddə.
* "Ərbil şairləri" IIIcilddə.
== Məqalələri ==
* Cahanşahın türkcə şeirləri
* Füzulinin ərəbcə qəsidələri
* Heca vəzni və gənc şairlərimiz
* İraq-Türkman ədəbiyyatına toplu bir baxış
* Musiqi həyatımıza bir baxış
* Yazı dili, qonuşma dili<ref>Yazı dili, qonuşma dili. "Qardaşlıq" dərgisi, № 4, Bağdad, 1962</ref>
* Şəhriyar
* Şimali Azərbaycanda türkmanoloji araşdırmalar
== Qalereya ==
<gallery>
Fayl: Q.Paşayev_Əta_Tərzibaşı.jpg
</gallery>
<gallery>
Əta terzi 001 (2).jpg</gallery>
<gallery>Eta.terzi.eta_001_(2).jpg</gallery>


== Həmçinin bax ==
* Q. Paşayev. Bir ömürdən səhifələr. "Arzu-Qəmbər" dastanı, Bakı, 1971, s 9.
* Qardaşlıq dərgisi, № 23, İstanbul, 2004, s 21
* Dəmirçizadə Ə. M. Azərbaycan ədəbi dilinin inkişaf yolları
== İstinadlar ==
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
{{İstinad siyahısı}}


== Həmçinin bax ==
== Xarici keçidlər ==
{{Xarici keçidlər}}
{{alim-qaralama}}


[[Kateqoriya:Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvləri]]
[[Kateqoriya:Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvləri]]

10:05, 20 sentyabr 2023 tarixindəki versiya

Əta Tərzibaşı
Əta Tərzibaşı
Əta Tərzibaşı
Doğum tarixi 1924
Doğum yeri
Vəfat tarixi 2016
Vəfat yeri
Üzvlüyü

Tərzibaşı Əta Ömər oğlu — ədəbiyyatşünas, tənqidçi, publisist, folklorşünas, musiqişünas, jurnalist, dilçi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü (1994), Türk Dil Qurumunun fəxri üzvü[1].

Həyatı

Tərzibaşı Əta 1924-cü ildə İraqın Kərkük şəhərində dünyaya göz açmış, orada boya-başa çatmışdır. 1946–1950-ci illərdə Bağdad Universitetinin hüquq fakültəsini bitirmişdir. Universiteti bitirdikdən sonra Kərkükdə vəkilliklə məşğul olmuşdur. Erudisiyalı qələm sahibidir. Kərkük şəhərində nəşr olunan "Bəşir" qəzetinin türkmanca bölməsinin redaktoru kimi fəaliyyət göstərmişdir. "Afaq" və "Kərkük" qəzetlərinin yazarlarından olub. 1959-cu ilin 22 martında İraqın Hillə şəhərinə sürgün edilib. Hər il İraq-türkman nadisində (mədəniyyət klubunda) ali məktəbə daxil olan türkman gəncləri üçün şənlik düzəldərdi. İraqda siyasi vəziyyətin qeyri-sabitliyini nəzərə alan Əta Tərzibaşı AMEA-nın fəxri üzvü olmaqdan imtina etmişdir[2]. Ailə həyatı qurmamışdır.

Yaradıcılığı

İraq türkmanlarının folklor nümunələrinin toplanması, nəşri və tədqiqi sahəsində böyük xidmət göstərmişdir. Onun "Kərkük xoyratları və maniləri", "Kərkük şairləri", "Kərkük havaları" və neçə-neçə başqa əsəri yeni bir cığır açmışdır[3]. "Kərkük xoryatları və maniləri" sanballı kitabının iki cildində xoryat və manilər barədə elmi araşdırmaları verilmişdir[4],[5]. 60-cı illərdən başlayaraq nəşr etdirdiyi çoxcildli "Kərkük şairləri" kitabında İraq-türkman şairlərinin həyat və yaradıcılığı haqqında yığcam məlumat və əsərlərindən nümunələr vermişdir[6],[7]. Onun Qazi Bürhanəddin, Cahanşah Həqiqi, İmadəddin Nəsimi, Məhəmməd Füzuli, Məhəmmədhüseyn Şəhriyar, Hicri Dədə və b. haqqında elmi araşdırmaları çap olunmuşdur[2]. Əta Tərzibaşı Məhəmməd Füzulinin irsini də dərindən tədqiq etmişdir. Kərküklü alim müxtəlif illərdə nəşr etdirdiyi məqalələrlə Məhəmməd Füzulinin həyat və yaradıcılığının bir çox qaranlıq tərəflərinə işıq salmışdır[8]. Əta bəy elm aləmində ilk dəfə Füzulinin Kərkükdə doğulması fikrini irəli sürmüşdür[9]. Tərzibaşının Füzuli haqqında yazdığı "Füzulinin ərəbcə qəsidələri", "Füzulinin yayımlanmamış bir müləmması", "Məktublaşma ədəbiyyatı və Füzulinin bir qəzəli" və s. məqalələr füzulişünaslıqda böyük maraqla qarşılanmışdır."Kərkük havaları" kitabında musiqi irsi tədqiq olunur[10].

Azərbaycan dili haqqında fikirləri

Türkmənlərin bugünkü ədəbiyyat dili ümumiyyətlə sadələşmiş Osmanlı türkcəsi olmaqla bərabər, danışıq dili xalq şeiri və musiqisi də tamamilə Türkməncədir. Bu ləhcə bəzi vacib olmayan regional dialekt fərqləriylə Azərbaycan və Cənub-şərqi Anadolu xalqının ləhcələrinə çox yaxındır. Bizim türkman ləhcəsi Azərbaycan ləhcəsinə türk ləhcəsindən daha yaxın, bəlkə də əkiz qardaşlar olmaqla bərabər, bu ləhcələr uzun bir tarix boyunca çeşidli səbəblərin təsiri ilə biri-birindən xəbərsiz gəlişdikləri halda aralarında fərqlər bilinməmişdir[11]

Kitabları

  • "Kərkük xoryatları və maniləri" I cild, 1955
  • "Kərkük xoryatları və maniləri" II cild, 1956
  • "Kərkük xoryatları və maniləri" III cild, 1957
  • "Kərkük atalar sözü"
  • "Kərkük şairləri" 13 cilddə
  • "Şərqilər və türkülər" (Bağdad, 1953),
  • "Kərkük havaları" (Bağdad, 1961, 1989),
  • "Kərkük əskilər sözü" Əta Tərzibaşı. Kərkük əskilər sözü. Bağdad,. 1962.
  • "Arzu Qənbər" dastanı (Bağdad, 1964)
  • "Kərkük mətbuat tarixi" 1879–1985
  • "Füzuli haqqında yazılar" [12]
  • "Ərbil şairləri" IIIcilddə.

Məqalələri

  • Cahanşahın türkcə şeirləri
  • Füzulinin ərəbcə qəsidələri
  • Heca vəzni və gənc şairlərimiz
  • İraq-Türkman ədəbiyyatına toplu bir baxış
  • Musiqi həyatımıza bir baxış
  • Yazı dili, qonuşma dili[13]
  • Şəhriyar
  • Şimali Azərbaycanda türkmanoloji araşdırmalar

Qalereya

Həmçinin bax

  • Q. Paşayev. Bir ömürdən səhifələr. "Arzu-Qəmbər" dastanı, Bakı, 1971, s 9.
  • Qardaşlıq dərgisi, № 23, İstanbul, 2004, s 21
  • Dəmirçizadə Ə. M. Azərbaycan ədəbi dilinin inkişaf yolları

İstinadlar

  1. ↑ "İraq bizə iraq deyil", "Bakı" nəşriyyatı, 2002. səh.25–26.
  2. ↑ 1 2 Qəzənfər Paşayev. Əta Tərzibaşının folklorşünaslıq fəaliyyəti. Bakı: Təhsil. 2016. səh. 262.
  3. ↑ Qardaşlıq dərgisi (Kərkük vəqfi), № 3,2004, s 18
  4. ↑ Əta Tərzibaşı. Kərkük xoyrat və maniləri III cilddə I cild. Bağdad. 1955.
  5. ↑ Əta Tərzibaşı. Kərkük xoyrat və maniləri III cilddə II cild. Kərkük. 1956.
  6. ↑ Əta Tərzibaşı. Kərkük şairləri XIII cilddə, I cild. Bağdad. 1963.
  7. ↑ Əta Tərzibaşı. Kərkük şairləri XIII cilddə, II cild. Kərkük. 1968.
  8. ↑ Orxan İsayev "Əta Tərzibaşının Məhəmməd Füzuliyə aid tədqiqatları", "Gənc tədqiqatçı" jurnalı, 2022, VIII cild, № 1, səh.173–180
  9. ↑ (Necat Kevseroğlu. "Ata Terzibaşı. Füzuli hakkında yazılar", İstanbul, 2016, Şenyıldız Matbaacılık. S.54
  10. ↑ Əta Tərzibaşı. Kərkük havaları. Bağdad, Bakı, İstanbul,. 1961, 1973, 1980.
  11. ↑ Ata Terzibaşının makaleleri. Ankara,2018
  12. ↑ tərtib edəni Nicat Kövsəroğlu, Füzuli haqqında yazılar. Matbaacılık, İstanbul,2016
  13. ↑ Yazı dili, qonuşma dili. "Qardaşlıq" dərgisi, № 4, Bağdad, 1962

Xarici keçidlər

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Əta_Tərzibaşı&oldid=7241983"