Monoloq: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Bluelink 2 books for Vikipediya:Yoxlanılabilərlik (20230920sim)) #IABot (v2.0.9.5) (GreenC bot
 
(3 istifadəçi tərəfindən edilmiş 20 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 1: Sətir 1:
{{iş gedir}}
[[Fayl:Christopher Walken - 1984.jpg|thumb|Aktyor Kristofer Uolken 1984-cü ildə səhnədə monoloq ifa edir]]
[[Fayl:Christopher Walken - 1984.jpg|thumb|Aktyor Kristofer Uolken 1984-cü ildə səhnədə monoloq ifa edir]]
'''Monoloq''' (yun. μόνος - bir və λόγος - nitq) tək bir personaj tərəfindən təqdim olunan, əksər hallarda birbaşa, bəzən də fikirlərini səslə ifadə etmək üçün təqdim olunan [[Nitq|nitq]]. Başqa bir xarakterə və ya auditoriyaya müraciət edilir. Monoloqlar dramatik mediada (pyeslər, filmlər<ref>{{cite web|url=https://www.imdb.com/list/ls000000354/|title=The Greatest Movie Speeches/Monologues of all time!|website=IMDb|access-date=29 April 2018|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160401000758/http://www.imdb.com/list/ls000000354/|archive-date=1 April 2016|df=dmy-all}}</ref> və s.), eləcə də poeziya kimi dramatik olmayan mediada geniş yayılmışdır.<ref>{{cite web |url=http://www.victorianweb.org/authors/rb/dm1.html |title=Dramatic Monologue: An Introduction |publisher=Victorianweb.org |date=2003-03-10 |access-date=2013-08-16 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130807215608/http://www.victorianweb.org/authors/rb/dm1.html |archive-date=7 August 2013 |df=dmy-all }}</ref>
'''Monoloq''' (yun. μόνος bir və λόγος nitq) tək bir personaj tərəfindən təqdim olunan əksər hallarda birbaşa, bəzən də fikirlərini səslə ifadə etmək üçün təqdim olunan [[nitq]]. Başqa bir xarakterə və ya auditoriyaya müraciət edilir. Monoloqlar dramatik mediada (pyeslər, filmlər<ref>{{cite web|url=https://www.imdb.com/list/ls000000354/|title=The Greatest Movie Speeches/Monologues of all time!|website=IMDb|access-date=29 April 2018|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160401000758/http://www.imdb.com/list/ls000000354/|archive-date=1 April 2016|df=dmy-all}}</ref> və s.), eləcə də poeziya kimi dramatik olmayan mediada geniş yayılıb.<ref>{{cite web |url=http://www.victorianweb.org/authors/rb/dm1.html |title=Dramatic Monologue: An Introduction |publisher=Victorianweb.org |date=2003-03-10 |access-date=2013-08-16 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130807215608/http://www.victorianweb.org/authors/rb/dm1.html |archive-date=7 August 2013 |df=dmy-all }}</ref>

Monoloqlar soliloqlar<ref>{{Cite book|last=Hasegawa|first=Yoko|title=Soliloquy in Japanese and English|date=2010|publisher=John Benjamins Pub. Co|isbn=978-90-272-8753-3|location=Amsterdam|pages=2|oclc=697617483}}</ref><ref>{{Cite thesis|title=Soliloquies as a Dramatic Technique in Advancing the Plot In Shakespeare's Play Hamlet|url=http://repository.sustech.edu//handle/123456789/12161|publisher=Sudan University of Science and Technology|date=2015-09-10|degree=Thesis|language=en|first=Abdulaziz M.|last=Adam|access-date=2023-04-27|archive-date=2022-09-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20220915123135/http://repository.sustech.edu//handle/123456789/12161|url-status=live}}</ref> (özünə ünvanlanmış nitq), apostroflar (nidalı [[Ritorika|ritorik]] [[nitq]] fiquru) və apartda<ref name="bre2">Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред С. Л. Кравец. Т. 2. Анкилоз — Банка. — Большая Российская энциклопедия, 2005. — 766 с.: ил.: карт.</ref> (ictimaiyyətə yönəlmiş monoloqlar və ya iradlar mənasını verən [[teatr]] termini) daxil olmaqla bir sıra digər ədəbi formalarla çox oxşardır. Bununla belə, bu formaların hər biri arasında fərqlər var.


Monoloqlar soliloqlar<ref>{{Cite book|last=Hasegawa|first=Yoko|title=Soliloquy in Japanese and English|date=2010|publisher=John Benjamins Pub. Co|isbn=978-90-272-8753-3|location=Amsterdam|pages=2|oclc=697617483}}</ref><ref>{{Cite thesis|title=Soliloquies as a Dramatic Technique in Advancing the Plot In Shakespeare's Play Hamlet|url=http://repository.sustech.edu//handle/123456789/12161|publisher=Sudan University of Science and Technology|date=2015-09-10|degree=Thesis|language=en|first=Abdulaziz M.|last=Adam}}</ref> (özünə ünvanlanmış nitq), apostroflar (nidalı [[Ritorika|ritorik]] [[Nitq|nitq]] fiquru) və apartda<ref name="bre2">Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред С. Л. Кравец. Т. 2. Анкилоз — Банка. — Большая Российская энциклопедия, 2005. — 766 с.: ил.: карт.</ref> (ictimaiyyətə yönəlmiş monoloqlar və ya iradlar mənasını verən [[Teatr|teatr]] termini) daxil olmaqla bir sıra digər ədəbi formalarla çox oxşardır. Bununla belə, bu formaların hər biri arasında fərqlər var.
== Oxşar ədəbi formaları ==
== Oxşar ədəbi formaları ==
Monoloqlar [[şeir]]lərə, [[Epifaniya (duyğu)|epifaniya]]lara və digərlərinə bənzəyir, ona görə ki, bir "səs" [[nitq]]ini əhatə edir, lakin aralarında fərqlər var.


Məsələn, '''soliloloq''' bir [[personaj]]ın öz [[düşüncə]]lərini və hisslərini başqa personajlara müraciət etmədən özü və tamaşaçı ilə əlaqələndirməsini əhatə edir. Monoloq — insanın ucadan söylənilən fikirləridir.<ref>{{cite web |url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/soliloquy |title=Soliloquy – Definition and More from the Free Merriam-Webster Dictionary |publisher=Merriam-webster.com |access-date=2013-08-16 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130706041614/http://www.merriam-webster.com/dictionary/soliloquy |archive-date=6 July 2013 |df=dmy-all }}</ref>
Monoloqlar [[Şeir|şeir]]lərə, [[Epifaniya (duyğu)|epifaniya]]lara və digərlərinə bənzəyir, ona görə ki, bir "səs" [[Nitq|nitq]]ini əhatə edir, lakin aralarında fərqlər var.


Məsələn, '''soliloloq''' bir [[Personaj|personaj]]ın öz [[Düşüncə|düşüncə]]lərini hisslərini başqa personajlara müraciət etmədən özütamaşaçı ilə əlaqələndirməsini əhatə edir. Monoloq - insanın ucadan söylənilən fikirləridir.<ref>{{cite web |url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/soliloquy |title=Soliloquy Definition and More from the Free Merriam-Webster Dictionary |publisher=Merriam-webster.com |access-date=2013-08-16 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130706041614/http://www.merriam-webster.com/dictionary/soliloquy |archive-date=6 July 2013 |df=dmy-all }}</ref>
Monoloqlar natiqin ya [[yazıçı]]nın xəyali şəxsə, cansız obyektəya [[İdeya|ideya]]ya istinad etdiyi '''apostroflardan''' da fərqlənir.<ref name="autogenerated1">{{cite web |url=http://www.pleasanton.k12.ca.us/fhsweb/thoeb/RomeoandJuliet.htm |title=The Tragedy of Romeo and Juliet by William Shakespeare |publisher=Pleasanton.k12.ca.us |access-date=2013-08-16 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130902062728/http://www.pleasanton.k12.ca.us/fhsweb/thoeb/RomeoandJuliet.htm |archive-date=2 September 2013 |df=dmy-all }}</ref>

Monoloqlar natiqin və ya [[Yazıçı|yazıçı]]nın xəyali şəxsə, cansız obyektə və ya [[İdeya|ideya]]ya istinad etdiyi '''apostroflardan''' da fərqlənir.<ref name="autogenerated1">{{cite web |url=http://www.pleasanton.k12.ca.us/fhsweb/thoeb/RomeoandJuliet.htm |title=The Tragedy of Romeo and Juliet by William Shakespeare |publisher=Pleasanton.k12.ca.us |access-date=2013-08-16 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130902062728/http://www.pleasanton.k12.ca.us/fhsweb/thoeb/RomeoandJuliet.htm |archive-date=2 September 2013 |df=dmy-all }}</ref>


'''Apart''' (teatr termini) onların hər birindən təkcə müddətinə görə deyil, həm də məntiqi olaraq olması lazım olan situasiyalarda belə kənar personajlar tərəfindən eşidilməməsi ilə fərqlənir (məsələn, iki personajın dialoqu onlardan birinin bir söz deməsi ilə kəsilir).<ref name="autogenerated1" />
'''Apart''' (teatr termini) onların hər birindən təkcə müddətinə görə deyil, həm də məntiqi olaraq olması lazım olan situasiyalarda belə kənar personajlar tərəfindən eşidilməməsi ilə fərqlənir (məsələn, iki personajın dialoqu onlardan birinin bir söz deməsi ilə kəsilir).<ref name="autogenerated1" />


== Tarixi ==
== Tarixi ==
Qərb [[dramaturgiya]]sının mənşəyi olan [[Qədim Yunanıstan|qədim yunan]] [[teatr]]ında<ref>{{Cite book|title=The origins of theater in ancient Greece and beyond : from ritual to drama|url=https://archive.org/details/isbn_9780521836821|date=2007|publisher=Cambridge University Press|others=Csapo, Eric., Miller, Margaret Christina.|isbn=9780521836821|location=Cambridge|pages=[https://archive.org/details/isbn_9780521836821/page/1 1]–32|oclc=70335135}}</ref> şərti üç [[aktyor]] qaydasından əvvəl iki aktyor qaydası tətbiq edilirdi ki, bu da öz növbəsində səhnəyə özündən əvvəl [[xor]]la birlikdə yalnız bir aktyorun çıxacağı bir [[konvensiya]] var idi.<ref>{{cite book|last=Kuritz|first=Paul|title=The Making of Theatre History|url=https://books.google.com/books?id=cS6JV4Z27DoC|access-date=27 May 2014|year=1988|isbn=978-0-13-547861-5}}</ref>

Qərb [[Dramaturgiya|dramaturgiya]]sının mənşəyi olan [[Qədim Yunanıstan|qədim yunan]] [[Teatr|teatr]]ında<ref>{{Cite book|title=The origins of theater in ancient Greece and beyond : from ritual to drama|date=2007|publisher=Cambridge University Press|others=Csapo, Eric., Miller, Margaret Christina.|isbn=9780521836821|location=Cambridge|pages=1–32|oclc=70335135}}</ref> şərti üç [[Aktyor|aktyor]] qaydasından əvvəl iki aktyor qaydası tətbiq edilirdi ki, bu da öz növbəsində səhnəyə özündən əvvəl [[Xor|xor]]la birlikdə yalnız bir aktyorun çıxacağı bir [[Konvensiya|konvensiya]] var idi.<ref>{{cite book|last=Kuritz|first=Paul|title=The Making of Theatre History|url=https://books.google.com/books?id=cS6JV4Z27DoC|access-date=27 May 2014|year=1988|isbn=978-0-13-547861-5}}</ref>


Beləliklə, dramatik bir vasitə kimi monoloqun mənşəyi dialoqdan qaynaqlanmır. Əksinə, dialoq monoloqdan inkişaf etmişdir.
Beləliklə, dramatik bir vasitə kimi monoloqun mənşəyi dialoqdan qaynaqlanmır. Əksinə, dialoq monoloqdan inkişaf etmişdir.


Monoloqlar [[Qədim Yunanıstan|qədim yunan]] və ya [[Müasir dövr|müasir]] teatrdan daha çox qədim [[Roma imperiyası|Roma]] teatrında geniş istifadə olunurdu.<ref>{{cite journal|title=Link Monologues in Roman Comedy |author=Henry W. Prescott |journal=Classical Philology |volume=34 |issue=1 |date=January 1939 |pages=1–23|jstor=264065|doi=10.1086/362195 |s2cid=162249208 }}</ref> Bu monoloqların əsas [[Məqsəd (psixologiya)|məqsəd]]lərindən biri [[Səhnə|səhnə]]lər daxilində xeyli vaxtın (bu real vaxtda oynamaq yorucu olacaq) keçməsini göstərmək idi. Bu tip monoloqa əlaqələndirici monoloq deyilir.<ref name="jstor1">{{cite journal|title=Link Monologues in Roman Comedy |author=Henry W. Prescott |journal=Classical Philology |volume=34 |issue=2 |date=April 1939 |pages=116–126|jstor=264823|doi=10.1086/362225 |s2cid=224792284 }}</ref> Digər monoloq növlərinə "giriş monoloqları"<ref name="jstor1"/> və çıxış monoloqları daxildir.<ref>{{cite journal |title=Exit Monologues in Roman Comedy |author=Henry W. Prescott |journal=Classical Philology|volume=37 |issue=1 |date=January 1942 |pages=1–21 |jstor=264367|doi=10.1086/362568 |s2cid=162389976 }}</ref> Bu halların hər birinin əsas funksiyası vaxtın keçməsini göstərməkdir.<ref name="jstor1"/>
Monoloqlar [[Qədim Yunanıstan|qədim yunan]] və ya [[Müasir dövr|müasir]] teatrdan daha çox qədim [[Roma imperiyası|Roma]] teatrında geniş istifadə olunurdu.<ref>{{cite journal|title=Link Monologues in Roman Comedy |url=https://archive.org/details/sim_classical-philology_1939-01_34_1/page/1 |author=Henry W. Prescott |journal=Classical Philology |volume=34 |issue=1 |date=January 1939 |pages=1–23|jstor=264065|doi=10.1086/362195 |s2cid=162249208 }}</ref> Bu monoloqların əsas [[Məqsəd (psixologiya)|məqsəd]]lərindən biri [[səhnə]]lər daxilində xeyli vaxtın (bu real vaxtda oynamaq yorucu olacaq) keçməsini göstərməkdir. Bu tip monoloqa əlaqələndirici monoloq deyilir.<ref name="jstor1">{{cite journal|title=Link Monologues in Roman Comedy |url=https://archive.org/details/sim_classical-philology_1939-04_34_2/page/116 |author=Henry W. Prescott |journal=Classical Philology |volume=34 |issue=2 |date=April 1939 |pages=116–126|jstor=264823|doi=10.1086/362225 |s2cid=224792284 }}</ref> Digər monoloq növlərinə "giriş monoloqları"<ref name="jstor1"/> və çıxış monoloqları daxildir.<ref>{{cite journal |title=Exit Monologues in Roman Comedy |url=https://archive.org/details/sim_classical-philology_1942-01_37_1/page/1 |author=Henry W. Prescott |journal=Classical Philology|volume=37 |issue=1 |date=January 1942 |pages=1–21 |jstor=264367|doi=10.1086/362568 |s2cid=162389976 }}</ref> Bu halların hər birinin əsas funksiyası vaxtın keçməsini göstərməkdir.<ref name="jstor1"/>


İntibah dövrünün teatrından bəri monoloqlar adətən dramatik ehtiyaclarını ödəmək üçün geniş nitqdən istifadə edən personajlara diqqət yetirir. Postmodern teatr isə çox vaxt monoloqun ifaçılıq aspektlərini özündə cəmləşdirir, xarakter təsviri (məsələn, aktyor oyunu) və avtobioqrafik nitqlər arasındakı sərhədə qədər.<ref>{{cite book|last=Geis|first=Deborah R.|title=Postmodern theatric(k)s: monologue in contemporary American drama|url=https://books.google.com/books?id=AiJaAAAAMAAJ|access-date=27 May 2014|date=December 1993|publisher=University of Michigan Press|isbn=978-0-472-10467-3}}</ref>
İntibah dövrünün teatrından bəri monoloqlar adətən dramatik ehtiyaclarını ödəmək üçün geniş nitqdən istifadə edən personajlara diqqət yetirir. Postmodern teatr isə çox vaxt monoloqun ifaçılıq aspektlərini özündə cəmləşdirir, xarakter təsviri (məsələn, aktyor oyunu) və avtobioqrafik nitqlər arasındakı sərhədə qədər.<ref>{{cite book|last=Geis|first=Deborah R.|title=Postmodern theatric(k)s: monologue in contemporary American drama|url=https://books.google.com/books?id=AiJaAAAAMAAJ|access-date=27 May 2014|date=December 1993|publisher=University of Michigan Press|isbn=978-0-472-10467-3}}</ref>


== Növləri ==
== Növləri ==
[[Fayl:Oi, Tudo Bem- EP 01.webm|thumb|right|200px|Example of a dramatic monologue by [[Rafael Baronesi]].]]
[[Fayl:Oi, Tudo Bem- EP 01.webm|thumb|right|200px|Rafael Baronesinin dramatik monoloq nümunəsi.]]


Daxili monoloqlarda [[Personaj|personaj]] öz fikirlərini [[Zahirilik|zahiri]] şəkildə ifadə edir ki, tamaşaçı əks halda daha çox daxili olacaq təcrübələrin şahidi olsun. Bunun əksinə olaraq, [[Dram (ədəbi növ)|dramatik]] monoloqda bir personaj digər personajla danışır.<ref>{{cite encyclopedia |url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/389899/monologue |title=monologue (drama and literature) - Encyclopædia Britannica |encyclopedia=Britannica.com |access-date=2013-08-16 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130812133304/https://www.britannica.com/EBchecked/topic/389899/monologue |archive-date=12 August 2013 |df=dmy-all }}</ref>
Daxili monoloqlarda [[personaj]] öz fikirlərini [[Zahirilik|zahiri]] şəkildə ifadə edir ki, tamaşaçı əks halda daha çox daxili olacaq təcrübələrin şahidi olsun. Bunun əksinə olaraq, [[Dram (ədəbi növ)|dramatik]] monoloqda bir personaj digər personajla danışır.<ref>{{cite encyclopedia |url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/389899/monologue |title=monologue (drama and literature) - Encyclopædia Britannica |encyclopedia=Britannica.com |access-date=2013-08-16 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130812133304/https://www.britannica.com/EBchecked/topic/389899/monologue |archive-date=12 August 2013 |df=dmy-all }}</ref>


Monoloqları aktiv və [[Povest|povest]] monoloqlarına bölmək olar. Aktiv monoloqda xarakter aydın məqsədə çatmaq üçün nitqindən istifadə edir. Povest monoloqları sadəcə olaraq hekayəni danışan personajı əhatə edir və çox vaxt onların keçmiş zamanda olması ilə müəyyən edilə bilər.<ref>{{cite web |url=http://www.angelfire.com/ego/westmontdrama/MonologueInfo.html |title=Monologue Information |publisher=Angelfire.com |access-date=2013-08-16 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131028033907/http://www.angelfire.com/ego/westmontdrama/MonologueInfo.html |archive-date=28 October 2013 |df=dmy-all }}</ref>
Monoloqları aktiv və [[povest]] monoloqlarına bölmək olar. Aktiv monoloqda xarakter aydın məqsədə çatmaq üçün nitqindən istifadə edir. Povest monoloqları sadəcə olaraq hekayəni danışan personajı əhatə edir və çox vaxt onların keçmiş zamanda olması ilə müəyyən edilə bilər.<ref>{{cite web |url=http://www.angelfire.com/ego/westmontdrama/MonologueInfo.html |title=Monologue Information |publisher=Angelfire.com |access-date=2013-08-16 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131028033907/http://www.angelfire.com/ego/westmontdrama/MonologueInfo.html |archive-date=28 October 2013 |df=dmy-all }}</ref>

== Dinləmələr ==
Teatrda, bəzən [[Film|kino]] və [[Televiziya aktyoru|televiziyada aktyorlardan]] dinləmələrdə monoloqlar söyləmələri tələb oluna bilər. Dinləmə monoloqları [[aktyor]]un tamaşa hazırlamaq və tamaşa səhnələşdirmək bacarığını nümayiş etdirir.<ref>{{cite web|title=Audition Monologues|url=http://www.ace-your-audition.com/free-monologues.html|website=Ace Your Audition|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20100714084548/http://www.ace-your-audition.com/free-monologues.html|archive-date=14 July 2010|df=dmy-all}}</ref> Bu pyeslər adətən iki dəqiqə və ya daha az müddətlə məhdudlaşır və tez-tez ziddiyyətli monoloqlarla birləşdirilir: [[komik]] və [[Dramatik növ|dramatik]]; klassik və [[Müasir dövr|müasir]]. Dinləmək üçün monoloqların seçimi çox vaxt tamaşadan və ya roldan asılıdır.<ref>{{Cite web|url=https://www.dailyactor.com/contemporary-monologues/|title=Monologues from Movies & Plays|date=October 4, 2018|website=Daily Actor|access-date=April 27, 2023|archive-date=April 25, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230425122042/https://www.dailyactor.com/contemporary-monologues/|url-status=live}}</ref>

== Həmçinin bax ==
* [[Ritorika]]


== İstinadlar ==
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
{{İstinad siyahısı}}

== Xarici keçidlər ==
{{Vikilüğət|monoloq}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Монолог}}
* https://web.archive.org/web/20090505035334/http://slovari.yandex.ru/dict/krugosvet/article/f/f5/1005020.htm
* [http://wikilivres.ru/Поэтический_словарь/Монолог Квятковский А. П. Поэтический словарь / Науч. ред. И. Роднянская. — М.: Сов. Энцикл., 1966]
{{Xarici keçidlər}}
[[Kateqoriya:Dramlar]]
[[Kateqoriya:Uydurma]]
[[Kateqoriya:Üslub (uydurma)]]
[[Kateqoriya:Ritorik fiqurlar]]
[[Kateqoriya:Film və video terminləri]]
[[Kateqoriya:Narratologiya]]
[[Kateqoriya:Poetik janrlar]]
[[Kateqoriya:Nitq kommunikasiyası]]
[[Kateqoriya:Teatr terminləri]]

Səhifəsinin 16:24, 20 sentyabr 2023 tarixinə olan son versiyası

Aktyor Kristofer Uolken 1984-cü ildə səhnədə monoloq ifa edir

Monoloq (yun. μόνος — bir və λόγος — nitq) tək bir personaj tərəfindən təqdim olunan əksər hallarda birbaşa, bəzən də fikirlərini səslə ifadə etmək üçün təqdim olunan nitq. Başqa bir xarakterə və ya auditoriyaya müraciət edilir. Monoloqlar dramatik mediada (pyeslər, filmlər[1] və s.), eləcə də poeziya kimi dramatik olmayan mediada geniş yayılıb.[2]

Monoloqlar soliloqlar[3][4] (özünə ünvanlanmış nitq), apostroflar (nidalı ritorik nitq fiquru) və apartda[5] (ictimaiyyətə yönəlmiş monoloqlar və ya iradlar mənasını verən teatr termini) daxil olmaqla bir sıra digər ədəbi formalarla çox oxşardır. Bununla belə, bu formaların hər biri arasında fərqlər var.

Oxşar ədəbi formaları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Monoloqlar şeirlərə, epifaniyalara və digərlərinə bənzəyir, ona görə ki, bir "səs" nitqini əhatə edir, lakin aralarında fərqlər var.

Məsələn, soliloloq bir personajın öz düşüncələrini və hisslərini başqa personajlara müraciət etmədən özü və tamaşaçı ilə əlaqələndirməsini əhatə edir. Monoloq — insanın ucadan söylənilən fikirləridir.[6]

Monoloqlar natiqin və ya yazıçının xəyali şəxsə, cansız obyektə və ya ideyaya istinad etdiyi apostroflardan da fərqlənir.[7]

Apart (teatr termini) onların hər birindən təkcə müddətinə görə deyil, həm də məntiqi olaraq olması lazım olan situasiyalarda belə kənar personajlar tərəfindən eşidilməməsi ilə fərqlənir (məsələn, iki personajın dialoqu onlardan birinin bir söz deməsi ilə kəsilir).[7]

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qərb dramaturgiyasının mənşəyi olan qədim yunan teatrında[8] şərti üç aktyor qaydasından əvvəl iki aktyor qaydası tətbiq edilirdi ki, bu da öz növbəsində səhnəyə özündən əvvəl xorla birlikdə yalnız bir aktyorun çıxacağı bir konvensiya var idi.[9]

Beləliklə, dramatik bir vasitə kimi monoloqun mənşəyi dialoqdan qaynaqlanmır. Əksinə, dialoq monoloqdan inkişaf etmişdir.

Monoloqlar qədim yunan və ya müasir teatrdan daha çox qədim Roma teatrında geniş istifadə olunurdu.[10] Bu monoloqların əsas məqsədlərindən biri səhnələr daxilində xeyli vaxtın (bu real vaxtda oynamaq yorucu olacaq) keçməsini göstərməkdir. Bu tip monoloqa əlaqələndirici monoloq deyilir.[11] Digər monoloq növlərinə "giriş monoloqları"[11] və çıxış monoloqları daxildir.[12] Bu halların hər birinin əsas funksiyası vaxtın keçməsini göstərməkdir.[11]

İntibah dövrünün teatrından bəri monoloqlar adətən dramatik ehtiyaclarını ödəmək üçün geniş nitqdən istifadə edən personajlara diqqət yetirir. Postmodern teatr isə çox vaxt monoloqun ifaçılıq aspektlərini özündə cəmləşdirir, xarakter təsviri (məsələn, aktyor oyunu) və avtobioqrafik nitqlər arasındakı sərhədə qədər.[13]

Növləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rafael Baronesinin dramatik monoloq nümunəsi.

Daxili monoloqlarda personaj öz fikirlərini zahiri şəkildə ifadə edir ki, tamaşaçı əks halda daha çox daxili olacaq təcrübələrin şahidi olsun. Bunun əksinə olaraq, dramatik monoloqda bir personaj digər personajla danışır.[14]

Monoloqları aktiv və povest monoloqlarına bölmək olar. Aktiv monoloqda xarakter aydın məqsədə çatmaq üçün nitqindən istifadə edir. Povest monoloqları sadəcə olaraq hekayəni danışan personajı əhatə edir və çox vaxt onların keçmiş zamanda olması ilə müəyyən edilə bilər.[15]

Dinləmələr[redaktə | mənbəni redaktə et]

Teatrda, bəzən kinoteleviziyada aktyorlardan dinləmələrdə monoloqlar söyləmələri tələb oluna bilər. Dinləmə monoloqları aktyorun tamaşa hazırlamaq və tamaşa səhnələşdirmək bacarığını nümayiş etdirir.[16] Bu pyeslər adətən iki dəqiqə və ya daha az müddətlə məhdudlaşır və tez-tez ziddiyyətli monoloqlarla birləşdirilir: komikdramatik; klassik və müasir. Dinləmək üçün monoloqların seçimi çox vaxt tamaşadan və ya roldan asılıdır.[17]

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. "The Greatest Movie Speeches/Monologues of all time!". IMDb. 1 aprel 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 aprel 2018.
  2. "Dramatic Monologue: An Introduction". Victorianweb.org. 10 mart 2003. 7 avqust 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 avqust 2013.
  3. Hasegawa, Yoko. Soliloquy in Japanese and English. Amsterdam: John Benjamins Pub. Co. 2010. 2. ISBN 978-90-272-8753-3. OCLC 697617483.
  4. Adam, Abdulaziz M. Soliloquies as a Dramatic Technique in Advancing the Plot In Shakespeare's Play Hamlet (Tezis) (ingilis). Sudan University of Science and Technology. 2015-09-10. 2022-09-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-04-27.
  5. Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред С. Л. Кравец. Т. 2. Анкилоз — Банка. — Большая Российская энциклопедия, 2005. — 766 с.: ил.: карт.
  6. "Soliloquy – Definition and More from the Free Merriam-Webster Dictionary". Merriam-webster.com. 6 iyul 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 avqust 2013.
  7. 1 2 "The Tragedy of Romeo and Juliet by William Shakespeare". Pleasanton.k12.ca.us. 2 sentyabr 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 avqust 2013.
  8. The origins of theater in ancient Greece and beyond : from ritual to drama. Csapo, Eric., Miller, Margaret Christina. Cambridge: Cambridge University Press. 2007. 1–32. ISBN 9780521836821. OCLC 70335135.
  9. Kuritz, Paul. The Making of Theatre History. 1988. ISBN 978-0-13-547861-5. İstifadə tarixi: 27 May 2014.
  10. Henry W. Prescott. "Link Monologues in Roman Comedy". Classical Philology. 34 (1). January 1939: 1–23. doi:10.1086/362195. JSTOR 264065.
  11. 1 2 3 Henry W. Prescott. "Link Monologues in Roman Comedy". Classical Philology. 34 (2). April 1939: 116–126. doi:10.1086/362225. JSTOR 264823.
  12. Henry W. Prescott. "Exit Monologues in Roman Comedy". Classical Philology. 37 (1). January 1942: 1–21. doi:10.1086/362568. JSTOR 264367.
  13. Geis, Deborah R. Postmodern theatric(k)s: monologue in contemporary American drama. University of Michigan Press. December 1993. ISBN 978-0-472-10467-3. İstifadə tarixi: 27 May 2014.
  14. monologue (drama and literature) - Encyclopædia Britannica // Britannica.com. 12 avqust 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 avqust 2013.
  15. "Monologue Information". Angelfire.com. 28 oktyabr 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 avqust 2013.
  16. "Audition Monologues". Ace Your Audition. 14 iyul 2010 tarixində arxivləşdirilib.
  17. "Monologues from Movies & Plays". Daily Actor. October 4, 2018. April 25, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 27, 2023.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]