Monoloq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Nigar1972 (müzakirə | töhfələr) tərəfindən edilmiş 10:51, 27 aprel 2023 tarixli redaktə
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Aktyor Kristofer Uolken 1984-cü ildə səhnədə monoloq ifa edir

Monoloq (yun. μόνος - bir və λόγος - nitq) tək bir personaj tərəfindən təqdim olunan, əksər hallarda birbaşa, bəzən də fikirlərini səslə ifadə etmək üçün təqdim olunan nitq. Başqa bir xarakterə və ya auditoriyaya müraciət edilir. Monoloqlar dramatik mediada (pyeslər, filmlər[1] və s.), eləcə də poeziya kimi dramatik olmayan mediada geniş yayılmışdır.[2]

Monoloqlar soliloqlar[3][4] (özünə ünvanlanmış nitq), apostroflar (nidalı ritorik nitq fiquru) və apartda[5] (ictimaiyyətə yönəlmiş monoloqlar və ya iradlar mənasını verən teatr termini) daxil olmaqla bir sıra digər ədəbi formalarla çox oxşardır. Bununla belə, bu formaların hər biri arasında fərqlər var.

Oxşar ədəbi növlər

Monoloqlar şeirlərə, epifaniyalara və digərlərinə bənzəyir, ona görə ki, bir "səs" nitqini əhatə edir, lakin aralarında fərqlər var.

Məsələn, soliloloq bir personajın öz düşüncələrini və hisslərini başqa personajlara müraciət etmədən özü və tamaşaçı ilə əlaqələndirməsini əhatə edir. Monoloq - insanın ucadan söylənilən fikirləridir.[6]

Monoloqlar natiqin və ya yazıçının xəyali şəxsə, cansız obyektə və ya ideyaya istinad etdiyi apostroflardan da fərqlənir.[7]

Apart (teatr termini) onların hər birindən təkcə müddətinə görə deyil, həm də məntiqi olaraq olması lazım olan situasiyalarda belə kənar personajlar tərəfindən eşidilməməsi ilə fərqlənir (məsələn, iki personajın dialoqu onlardan birinin bir söz deməsi ilə kəsilir).[7]

Tarixi

Qərb dramaturgiyasının mənşəyi olan qədim yunan teatrında[8] şərti üç aktyor qaydasından əvvəl iki aktyor qaydası tətbiq edilirdi ki, bu da öz növbəsində səhnəyə özündən əvvəl xorla birlikdə yalnız bir aktyorun çıxacağı bir konvensiya var idi.[9]

Beləliklə, dramatik bir vasitə kimi monoloqun mənşəyi dialoqdan qaynaqlanmır. Əksinə, dialoq monoloqdan inkişaf etmişdir.

Monoloqlar qədim yunan və ya müasir teatrdan daha çox qədim Roma teatrında geniş istifadə olunurdu.[10] Bu monoloqların əsas məqsədlərindən biri səhnələr daxilində xeyli vaxtın (bu real vaxtda oynamaq yorucu olacaq) keçməsini göstərmək idi. Bu tip monoloqa əlaqələndirici monoloq deyilir.[11] Digər monoloq növlərinə "giriş monoloqları"[11] və çıxış monoloqları daxildir.[12] Bu halların hər birinin əsas funksiyası vaxtın keçməsini göstərməkdir.[11]

İntibah dövrünün teatrından bəri monoloqlar adətən dramatik ehtiyaclarını ödəmək üçün geniş nitqdən istifadə edən personajlara diqqət yetirir. Postmodern teatr isə çox vaxt monoloqun ifaçılıq aspektlərini özündə cəmləşdirir, xarakter təsviri (məsələn, aktyor oyunu) və avtobioqrafik nitqlər arasındakı sərhədə qədər.[13]

İstinadlar

  1. ↑ "The Greatest Movie Speeches/Monologues of all time!". IMDb. 1 aprel 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 aprel 2018.
  2. ↑ "Dramatic Monologue: An Introduction". Victorianweb.org. 10 mart 2003. 7 avqust 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 avqust 2013.
  3. ↑ Hasegawa, Yoko. Soliloquy in Japanese and English. Amsterdam: John Benjamins Pub. Co. 2010. 2. ISBN 978-90-272-8753-3. OCLC 697617483.
  4. ↑ Adam, Abdulaziz M. Soliloquies as a Dramatic Technique in Advancing the Plot In Shakespeare's Play Hamlet (Tezis) (ingilis). Sudan University of Science and Technology. 2015-09-10.
  5. ↑ Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред С. Л. Кравец. Т. 2. Анкилоз — Банка. — Большая Российская энциклопедия, 2005. — 766 с.: ил.: карт.
  6. ↑ "Soliloquy – Definition and More from the Free Merriam-Webster Dictionary". Merriam-webster.com. 6 iyul 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 avqust 2013.
  7. ↑ 1 2 "The Tragedy of Romeo and Juliet by William Shakespeare". Pleasanton.k12.ca.us. 2 sentyabr 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 avqust 2013.
  8. ↑ The origins of theater in ancient Greece and beyond : from ritual to drama. Csapo, Eric., Miller, Margaret Christina. Cambridge: Cambridge University Press. 2007. 1–32. ISBN 9780521836821. OCLC 70335135.
  9. ↑ Kuritz, Paul. The Making of Theatre History. 1988. ISBN 978-0-13-547861-5. İstifadə tarixi: 27 May 2014.
  10. ↑ Henry W. Prescott. "Link Monologues in Roman Comedy". Classical Philology. 34 (1). January 1939: 1–23. doi:10.1086/362195. JSTOR 264065.
  11. ↑ 1 2 3 Henry W. Prescott. "Link Monologues in Roman Comedy". Classical Philology. 34 (2). April 1939: 116–126. doi:10.1086/362225. JSTOR 264823.
  12. ↑ Henry W. Prescott. "Exit Monologues in Roman Comedy". Classical Philology. 37 (1). January 1942: 1–21. doi:10.1086/362568. JSTOR 264367.
  13. ↑ Geis, Deborah R. Postmodern theatric(k)s: monologue in contemporary American drama. University of Michigan Press. December 1993. ISBN 978-0-472-10467-3. İstifadə tarixi: 27 May 2014.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Monoloq&oldid=6998511"