Çörək

Çörək ― xəmirin bişirilməsi ilə əldə olunan un məmulatı. Bu xəmirə çox vaxt duz, birləşdirici maddələr, qıcqırdıcı və bəzi çörək növlərinə isə günəbaxan, xaşxaş və başqa bitki tumları da əlavə edilir. Tumlar çörəyin üzərində bəzək kimi də istifadə edilə bilər.

Çörək
Mənşəyi
Tarixi e. ə. XXX minillik
Tərkibi
Əsas

Çörək ayrıca da yeyilir. Çox vaxt onu yağla, mürəbbə, bal və ya pendirlə yeyirlər. Avropa arasında müxtəlif ət deli hazırlanmış yeməklər olan çörəyə tez-tez rast gəlinir. Bu buterbrod adlanır. Çörəkdən sendviç üçün də istifadə edilir. Çörəyi ayrıca yemək olar, kərə yağı, fıstıq və ya günəbaxan yağı, mürəbbə, marqarin, marmelad, mürəbbə, jele, bal ilə də istehlak edilir ki, bu da mahiyyətcə sendviç adlanan yeməkdir. Çörək sendviç bazası kimi də istifadə olunur. Sadəcə bişmiş və ya sonra qızardılmış ola bilər (məsələn, bir tosterdə), demək olar ki, məhdudiyyətsiz, otaq temperaturunda və ya isti şəkildə xidmət edilə bilər. Bəzi mədəniyyətlərdə — məsələn, Efiopiyada (ingera) çörək də bıçaq kimi istifadə olunur.

Çörəyi təzə saxlamaq üçün qablaşdırılmamış çörək qutusunda saxlamaq adətdir.

Bir irsi xəstəlik var — çölyak xəstəliyi — tərkibindəki qlüten səbəbiylə çörək yemək qadağandır. Xəstə ömür boyu özü olmayan bir pəhriz izləməlidir.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çörəyin tarixi bəşəriyyətin yarandığı gündən başlayır.

Bu gün dünyanın elə bir ölkəsi yoxdur ki, orada aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı çörəklə bağlı əlamətlərə rast gəlinməsin. Tarixi mənbələrdə İraqın şimalında tapılan ilk mədəni buğdanın eramızdan əvvəl onuncu minilliyin ikinci yarısına aid olması göstərilir. Mənbələrdə həmçinin eramızdan əvvəl 2–3-cü minillikdə Misirdə 3 buğda növünün əkildiyi qeyd olunur. Azərbaycanda da aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı daşlaşmış buğda növləri eramızdan əvvəl 6–7 minilliyə aid edilir. Bu müqəddəs nemətə ehtiram həm folklorda, həm də ədəbiyyat da öz əksini daim tapıb.[2]

Azərbaycanda müxtəlif çörək növləri bişirilir: təndir çörəyi, lavaş (yuxa, yayma), fətir, nazik, qalın, kətə, mayasız çörək (cır çörək) – xörəkli çörəyi, bəyim çörəyi, qoz çörəyi, badam çörəyi və s.

Dünyanın ən bahalı çörəyi İspaniyanın Alqotosin kəndində Pan Pina çörəkxanasında 150 dollara satılan qızıl kəpəkli çörəkdir.

Çörək növləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çörək dünyada ən geniş yayılmış qida sayılır. Müxtəlif ölkələrdə yerli xalqlar özlərinin aşağıdakı milli çörək növlərini bişirillər:

  • Bazlama (Türkiyə)[3]
  • Bresel (Almaniya)
  • Brioş (Normandiya, Fransa)
  • Çapati (Hindistan)
  • Lavaş (Qafqaz)
  • Мassa (İsrail)
  • Pide (Türkiyə)
  • Pita (Yaxın Şərq)
  • Pissa (İtaliya)
  • Tortilya (Меksiка)
  • Folar (Portuqaliya)
  • Fransız bageti (Fransa)
  • Qara çörək (Rusiya)
  • Saç əkməyi (Türkiyə)
  • Təndir-nan (Orta Asiya)
  • Vestfal çörəyi (Almaniya)
  • Yuxа|Yuxa (Azərbaycan)

Azərbaycan Çörək istehsalçıları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • N1 Çörək Zavodu[4]
  • Çörəkçi[5]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ H.-D. Belitz, Grosch W., Schieberle P., Belitz H. Food Chemistry (ing.). 3 2004. doi:10.1007/978-3-662-07279-0
  2. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-04-14.
  3. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2019-03-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-04-14.
  4. ↑ "№1 Çörək Zavodu". www.n1chorek.az. 2023-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-14.
  5. ↑ "Çörəkçi". Çörəkçi (az.). 2023-05-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-14.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikikitabda Çörək mövzusuna dair mətn var.
Vikisitatda Çörək ilə əlaqədar sitatlar var.