Çeçenistan Dövlət Filarmoniyası

Adnan Şahbulatov adına Çeçenistan Dövlət Filarmoniyası — Çeçenistan Respublikasının əsas peşəkar konsert təşkilatı.

Adnan Şahbulatov adına Çeçenistan Dövlət Filarmoniyası
Qroznı şəhərində Filarmoniyanın yerləşdiyi konsert zalının binası
Qroznı şəhərində Filarmoniyanın yerləşdiyi konsert zalının binası
Yerləşməsi
43°19′24″ şm. e. 45°41′00″ ş. u.
Ölkə Rusiya Rusiya
Yerləşir Çeçenistan
Ünvan Qroznı şəhəri, Teatralnaya küçəsi, ev 1/75
Tarixi
Əvvəlki adı Çeçen-İnquş Dövlət Filarmoniyası
Əsası qoyulub 1939
Filarmoniya binası
Memarlıq üslubu modernizm
Heyət
Direktor Denilxanova Tamara Sultanovna
Bədii rəhbər Aymani Aydəmirova
Baş rejissor Valeri Xlebnikov
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xalq teatrında bədii özfəaliyyət kollektivləri, musiqi studiyası və xalq çalğı alətləri orkestri əsasında rejissor Q.X.Mepurnovun təşəbbüsü ilə 1936-cı ildə çeçen-inquş mahnı, musiqi və rəqs ansamblı yaradıldı. Bədii rəhbər və baş dirijor Qazaxıstan SSR-in əməkdar incəsənət xadimi L.M.Şarqorodski idi. 1939-cu ildə bu kollektivlərin bazasında filarmoniya yaradıldı. Eyni zamanda musiqi məktəbinin müəllimi D.Beslerin rəhbərliyi ilə Filarmoniyada simfonik orkestr yaradılmışdır. Orkestrin üzvlərindən simli kvartet və estrada qrupları təşkil edildi.[1]

Filarmoniya respublikanın musiqi mədəniyyətinin inkişafına böyük töhfə vermişdir. Bir sıra sovet bəstəkarları çeçen-inquş folkloru əsasında əsərlər yaratmışlar: A.A.Davidenkonun "Çeçen süitası", M.V.Kovalın "Djigitovka", "Çeçen-inquş mövzularında simli kvartet üçün süita" və "Çeçen-inquş melodiyası" N.S.Reçmenski, Umar Beksultanovun "Dağlar əfsanəsi" şeiri bu qəbildəndir. Çeçen-İnquş MSSR-in əməkdar artisti A.Xalebski simfonik orkestr üçün çeçen-inquş mövzularında süita, çoxsaylı xor əsərləri yazmış, çeçen-inquş folklorunun mahnı və rəqslərini ayrıca yazılar və aranjemanlar etmişdir.[1]

Deportasiyadan sonra

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Filarmoniyanın şəkili olan 1979-cu ildə buraxılmış SSRİ poçt markası[2]

Çeçen-İnquş Filarmoniyasının çiçəklənmə dövrü Vaxa Tataevin (1958–1976) respublikanın mədəniyyət naziri olduğu dövrə düşmüşdü. Respublikanın məşhur artistlərindən — RSFSR-in əməkdar artisti Məryəm Aydəmirova, Ömər Dimayev, RSFSR xalq artisti Valid Daqayev, Çeçenistan-İnquş MSSR-in xalq artistləri Sultan Maqomedov və Şita Edisultanov kimi görkəmli sənətkarlardan başqa, Mahmud Esambayev də burada işləyirdi.[3]

1972-ci ildə bəstəkar Səid Dimayev filarmoniyanın bəddi rəhbəri, Nikolay Kiryakoviç Amanatidi isə direktoru oldu.

1977-ci ildə respublika teatr-konsert zalının 800 tamaşaçı tuta bilən yeni binası istifadəyə verildi. Bina memarlar A.Dobrovolski, R.Naymuşin və V.Qoldovski tərəfindən layihələndirilmiş və o dövrün ən son texnologiyası ilə təchiz edilmişdir. Binanın qarşısında rəngli musiqi fəvvarələri var idi.[4]

1980-ci illərdə Filarmoniyanın afişalarında yeni istedadlı artistlərin adları peyda oldu: Tamara Dadaşeva, Zelimxan Dudayev, Apti Dalhadov, Marem Taşayeva, Ramzan Daudov, İslam Gelqoyev və başqaları.[1] Bu sənətçilərin ətrafında bir neçə folklor kollektivi — Tamara Dadaşevanın iştirakı ilə "Sintar" ansamblı, Apti Dalhadov və Məryəm Taşayevanın iştirakı ilə "İçkeriya VİA", Əli Dimayevin rəhbərliyi altında "Zama" ansamblı və bir sıra başqaları yaradılmışdır.[1]

Müharibədən sonra

[redaktə | mənbəni redaktə et]

SSRİ-nin dağılmasından və Çeçenistan ərazisində hərbi əməliyyatlardan sonra bir çox artistlər yaradıcılıq fəaliyyətlərini dayandırmağa, bəziləri isə respublikanı tərk etməyə məcbur oldular.[1]

Döyüşlərin tam dayandırılmasından çox əvvəl Çeçenistanda həyatın bütün sahələrinin bərpası başladı. Proses çox çətin keçdi, çünki bəzi mədəniyyət xadimləri ölmüş, bəziləri respublikanı tərk etmiş, mədəniyyət müəssisələri dağıdılmış, geyim, musiqi alətləri, nəqliyyat, maliyyə yox idi. Filarmoniya işinə praktiki olaraq sıfırdan başlamalı oldu.[1]

2006-cı ildə Dövlət Filarmoniyasında xalq çalğı alətləri orkestri yaradılmışdır. Qısa müddətdə yeni proqram yaradıldı. Üç ay sonra orkestrin solo konserti baş tutdu.[1]

Respublikada musiqi mədəniyyətinin dirçəldilməsi istiqamətində xeyli iş aparılır ki, bunda filarmoniya işçilərinin də xidmətləri diqqətəlayiq yer tutur. Musiqi mədəniyyətinin və incəsənətinin respublika əhalisi arasında təbliğində böyük uğurlarına görə Dövlət Filarmoniyasının bir çox artistləri Çeçenistan Respublikasının fəxri adlarına layiq görülmüşlər. Onların arasında Çeçenistan Respublikasının xalq artistləri Marem Taşayeva, Makka Mejiyeva, Zelimxan Dudayev, İmran Usmanov, əməkdar artistlər Kuzani Abduraşidova, Taus Musayeva, Bislan Suipov, Zina Anasova, Malika Yunusova, Toita İsrailova, Vaxa Saayev və başqaları var.[1]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 "ГБУК «Чеченская государственная филармония им. А.Шахбулатова»". 2014-08-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-07-31.
  2. ↑ Богат, 2016
  3. ↑ "Большой министр маленькой республики". 2015-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-30.
  4. ↑ Севостьянов

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Богат А. В. Грозный и Чечено-Ингушетия в значках и почтовых изданиях. Израиль: А. Г. студия плюс дизайн. 2016. ISBN 978-965-555-874-6.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]