Özünüfəda

Özünüfəda, həmçinin altruist intihar — şəxsin başqalarını xilas etmək və ya onlara fayda vermək, qrupun rifahı və ya cəmiyyətin adət-ənənələrini və şərəfini qoruyub saxlamaq üçün öz həyatını qurban verməsi. Həmişə qəsdən həyata keçirilir. Xeyirxah intihar insanın daha böyük xeyir üçün öz həyatını fəda etməsini ifadə edir.[1] Belə bir fədakarlıq müəyyən bir hərəkəti yerinə yetirmək üçün və ya cəmiyyətdə təbii tarazlığı saxlamaq üçün edilə bilər.

Emil Durkhaym özünün "İntihar: Sosiologiyada tədqiqat" kitabında altruist intiharı cəmiyyətlə ifrat inteqrasiyanın məhsulu kimi görmüşdür.[2][3] Kitabında real həyat nümunələri arasında "ailəsi/ictimaiyyəti/ölkəsi uğrunda döyüşə getməyi seçən əsgər" daxildir. Bununla belə, bu cür kateqoriyalaşdırma mübahisəli olaraq qalmışdır, çünki bu cür hərəkətlərin cəsarətini aşağı salırdı.[4] Durkhayma görə, altruist intihar eqoist intihar, fatalist intihar və anomik intiharla ziddiyyət təşkil edir.

Bunun əksinə olaraq, bir dövlətin gücü ilə törədilən "qurban" yevgenika və ya kütləvi qətl adlandırılır, lakin başqa bir şəkildə "məcburi əhali məhdudiyyətləri" və ya "əhali nəzarəti" kimi adlandırıla bilər.

Etiraz forması kimi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tibetdə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2022-ci ilin may ayına olan məlumata görə, 160 rahib, rahibə və adi insan Tibetdə özünü yandırmışdır.[5][6][7][8] Bu, 27 fevral 2009-cu il tarixində Kirtidən olan gənc rahib Tapey tərəfindən etiraz olaraq özünü yandırmışdır.[9] Tibet üçün Beynəlxalq Kampaniyaya (İKT) görə, "Çin polisi sağ qalan özünü yandıranları döymüş, güllələmiş, təcrid etmiş və yoxa çıxarmışdır".[10]

Tunisdə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tarık Tayib Məhəmməd Buəzizi 17 dekabr 2010-cu ildə Tunisin Sidi-Bu-Zid şəhərində özünü yandıran tunisli küçə satıcısı idi. Bu hadisə Tunis inqilabı və avtokratik rejimlərə qarşı geniş Ərəb baharı üçün katalizator olmuşdur. Onun özünü yandırması məhsulların müsadirə olunmasına, bələdiyyə məmuru və köməkçilərinin ona qarşı təzyiqlərinə cavab idi.[11]

Vyetnamda

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1963-cü ildə vyetnamlı rahib Thik Quanq Dık özünüyandırma yolu ilə altruist intihar həyata keçirmişdir. O, bunu Cənubi Vyetnam hökumətinin buddist xalqlara qarşı rəftarına etiraz etmək üçün etmişdi.[12][13]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Lewis B. Smedes. Mere Morality: What God Expects from Ordinary People. Wm. B. Eerdmans Publishing. 9 March 1989. 114–. ISBN 978-0-8028-0257-6.
  2. ↑ Robert L. Barry. Breaking the Thread of Life: On Rational Suicide. Transaction Publishers. 1 January 1996. 13–. ISBN 978-1-56000-923-8.
  3. ↑ Steven J. Jensen. The Ethics of Organ Transplantation. CUA Press. 1 September 2011. 187–. ISBN 978-0-8132-1874-8.
  4. ↑ "What are Emile Durkheims four Types of Suicide". Actforlibraries.org (ingilis). 2023-09-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-16.
  5. ↑ Fadiman, Anne. "The Chinese Town That Became the Self-Immolation Capital of the World". The New York Times (ingilis). 2020-07-28. ISSN 0362-4331. 2020-10-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-21.
  6. ↑ "Tibetan Monk Dies After Self-Immolating In Eastern Tibet". Free Tibet. 6 June 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 May 2017.
  7. ↑ Wong, Edward. "Nun Sets Herself on Fire to Protest Chinese Rule in Tibet". The New York Times. 11 April 2015. 13 April 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 April 2015. She was the second woman to set herself on fire this year and the 138th Tibetan to do so since 2009 in Tibetan regions ruled by China, according to the International Campaign for Tibet, an advocacy group based in Washington.
  8. ↑ "Self-immolations". International Campaign for Tibet (ingilis). 2020-10-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-17.
  9. ↑ Edward Wong. "In Occupied Tibetan Monastery, a Reason for Fiery Deaths". The New York Times. June 2, 2012. April 18, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: June 3, 2012.
  10. ↑ Ross, Tracy. "Tibet Is Still Burning". Outside. 24 September 2019. 20 October 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 October 2020.
  11. ↑ von Rohr, Mathieu. "The Small Tunisian Town that Sparked the Arab Revolution". Der Spiegel. 18 March 2011. 27 August 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 October 2012.
  12. ↑ Oliver, Mark. "The Full Story Of The Burning Monk Who Changed The World". All That's Interesting (ingilis). 2017-10-03. 2022-10-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-16.
  13. ↑ VBC. "Thich Quang Duc, the Buddhist Monk Who Lit a Match and Sparked a Revolt in 1963". Veterans Breakfast Club (ingilis). 2021-06-10. 2022-10-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-16.