Ərəb baharı

Ərəb ölkələrində etiraz dalğası — 2010-cu ilin dekabrından ərəb ölkələrində işsizlik, ərzaq qiymətlərinin yüksəlməsi, söz azadlığı, bürokratik əngəllər və aşağı həyat səviyyəsi ilə əlaqədar başlayan etiraz nümayişləridir. İlk qiyam 18 dekabrda Tunisdə başlamış və 1987-ci ildən hakimiyyətdə olan dövlət başçısı Zeynalabdin ben Əlinin ölkəni tərk etməsi və onun qurduğu siyasi sistemin çökməsi ilə nəticələnmişdir. Tunis İnqilabının qələbəsi digər ərəb ölkələrində — Misir, Yəmən, Əlcəzair və İordaniyada da nümayişlər dalğasına səbəb olmuşdur.

التورات العربية
Tarix 17 dekabr 2010-cu ildən
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Etiraz dalğasının əhatə etdiyi ölkələr

Zaman cədvəli

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Siyahı

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ölkə Başlanğıc tarixi Etiraz növu Dəyişikliklər Ölü sayı Nəticəsi
Tunis Tunis 18 dekabr 2010-cu il Məhəmməd Buəzizi özünü yandırması,
Ölkə miqyasında böyük etirazlar, dövlət binalarının tutulması 		 • Zeynalabdin ben Əli və Məhəmməd Qanuşi ölkəni tərk etdi

 • Hökumətə tabe olan polis qüvvələri dağıdıldı[1]
 • RCD adlanan iqtidar partiyası ləğv edildi[2]
 • Siyasi məhbusların hamısı azad edildi

 223[3][4] Hökumət devrilmişdir
Əlcəzair Əlcəzair 28 dekabr 2010-cu il Büyük etirazlar, tətillər və xalq hərəkatı  • 19 illik fövqəladə vəziyyət ləğv edildi[5][6] 8[7] Hakimiyyət devrilməsədə, ölkə daxilində mühüm dəyişikliklər yaşandı
Livan Livan 12 yanvar 2011-ci il Ümumi şəkildə başlanan etirazlar, polis ilə etirazçılar arasında silahlı qarşıdurma yaşandı 17[8] Kiçik miqyasda etirazlar baş verdi
İordaniya İordaniya 14 yanvar 2011-ci il Ümumi şəkildə başlanan etirazlar  • Kral Abdullah bin Əbdül Əziz, başnazir Rifai və nazirlər kabinetini istefaya göndərdi.[9] 1[10] Hökumət yenilənmişdir
Mavritaniya Mavritaniya 17 yanvar 2011-ci il Ümumi şəkildə başlanan etirazlar[11] 1[12] Kiçik miqyasda etirazlar baş verdi
Sudan Sudan 17 yanvar 2011-ci il Ümumi şəkildə başlanan etirazlar  • Başnazir Omar al-Bəşir 2015-ci ildə keçiriləcək seçkilərdə namizəd olmayaçağını elan etdi.[13] 1[14] Kiçik miqyasda etirazlar baş verdi
Oman Oman 17 yanvar 2011-ci il Ümumi şəkildə başlanan etirazlar  • Sultan Kabus bin Seyd maaşların 2 dəfə artırılmasına göstəriş verdi;[15][16][17][18]

 • Bəzi nazirlər vəzifəsindən azad edildi;[19][20]

 • Oman parlamentinin səalahiyyətləri artırıldı[21]

2–6[22][23][24] Hökumət yenilənmişdir
Yəmən Yəmən 18 yanvar 2011-ci il Ümumi şəkildə başlanan etirazlar qısa müddət ərzində genişləndi və etirazlar şiddətli qarşı-durmalarla əvəz olundu  • Hakim partiyadan olan bəzi millətvəkilləri istehfa etdi;[25]

 • Prezident Əli Abdullah Saleh 23 may tarixində toxunulmazlıq veriləcəyi təqdirdə istehfa etməyə hazır olduğunu bəyan etdi

1.784-1.870[26] Hökumət yenilənmişdir
Səudiyyə Ərəbistanı Səudiyyə Ərəbistanı 21 yanvar 2011-ci il Kiçik etirazlar baş verdi və bir neçə gündən sonra etirazlar dayandırıldı  • Kral Abdullah tərəfindən bir sıra islahatlar keçirildi;[27][28]
2 Kiçik miqyasda etirazlar baş verdi
Misir Misir 25 yanvar 2011-ci il Ümumi şəkildə başlanan etirazlar qısa müddət ərzində genişləndi və etirazlar şiddətli qarşı-durmalarla əvəz olundu, nazirlik binaları etirazçıların nəzarətinə keçdi, Qahirə şəhərində yerləşən onlarla polis bölməsi yandırıldı  • Hüsnü Mübarək ve Əhməd Şəfiq istehfa etdi;[29]

 • Silahlı qüvvələr nəzarəti ələ keçirdi;[30]

 • Parlamentin fəaliyyətinə son qoyuldu və yeni seçkilərin keçirilməsinə qərar verildi;[31]

 • Dövlət Təhlükəsizlik İdarəsinin fəaliyyəti dayandırıldı;[32]

 • Hakim partiyanın fəaliyyəti qadağan edildi[33]

875 [34] Hökumət devrilmişdir
Suriya Suriya 26 yanvar 2011-ci il Ümumi şəkildə başlanan etirazlar və dövlət binalarına hücumların başlanması  • Siyasi məhbuslar azad edildi;[35][36]
 • End of Emergency Law;

 • Bütün vilayət rəhbərləri işdən azad edildi;[37][38]
 • Etirazlar yaşanan şəhərlərə silahlı müdaxilə edildi və etirazçıların üzərinə atəş açıldı;[39]
 • Parlamentdə hakim partiyanı təmsil edən bəzi millətvəkilləri istehfa etdi;[40]
 • Hökumətdə təmsil olunan bir çox yüksək rütbəli şəxs isehfa etdi[41]

5,600-7,100[42] Ölkə daxilində şiddətli döyüşlər davam edir
Cibuti Cibuti 28 yanvar 2011-ci il Ümumi şəkildə başlanan etirazlar, dövlət binaları zəbt edildi  • Müxalifət rəhbərləri həbs edildi

 • Beynəlxalq müşahidə qrupu ölkədən qovuldu[43]

2[44] Kiçik miqyasda etirazlar baş verdi
Mərakeş Mərakeş 30 yanvar 2011-ci il Ümumi şəkildə başlanan etirazlar,[45] mağazalar dağıdıldı[46]  • Kral VI Məhəmməd xalqa bəzi iqtisadi imtiyazlar verdi;[47]

 • Referendumun keçirilməsi barədə qərar qəbul edildi;
 • Rüşvətxorluğun qarşısını almaq üçün sərt qərarlar qəbul edildi və bir çox məmurlar işlərindən azad edildi[48][49]

7[50][51] Böyük miqyasda etirazlar baş verdi
İraq İraq 10 fevral 2011-ci il Ümumi şəkildə başlanan etirazlar, dövlət binalarına hücumlarla müşahidə olundu[52]  • Başnazir Maliki növbəti seçkilərdə namizəd olmayaçağını elan etdi;[53]

 • Vilayət rəhbərləri istehfa etdi[54]

35[55] Böyük miqyasda etirazlar baş verdi
Bəhreyn Bəhreyn 14 fevral 2011-ci il Qarşıdurmalarla müşahidə olunan etirazlar, dövlət binalarının zəbt olunması  • Kral Hamad ibn İsa iqtisadi yöndə islahatlar keçirdi;[56]

 • Siyasi məhbusların hamısı azad edildi;[57]

 • Bəzi nazirlər həbs edildi;[58]

51 [59] Böyük miqyasda etirazlar baş verdi
İran İran 14 fevral 2011-ci il Kiçik miqyaslı etirazlar qısa zamanda böyük miqyaslı etirazlara çevrildi  • Müxalifət rəhbərləri ölkəni qarışdırmaqda günahlandırılıb, həbs edildi 3[60][61][62] Böyük miqyasda etirazlar baş verdi
Liviya Liviya 17 fevral 2011-ci il Ümumi şəkildə başlanan etirazların gözlənilmədən silah gücü ilə yatırılması, vətəndaş müharibəsinin başlanmasına səbəb oldu  • Müxalifət rəhbərləri ölkədə hakimiyyəti ələ keçirdilər [63][64][65]

 • Xalq Şurası yaradıldı[66][67]
 • NATO-ya məxsus hərbi təyyarələr Müəmmər əl-Qəzzafiyə tabe olan birləşmələri hava zərbələri ilə bir neçə günə zərərsizləşdirdi[68]

25,000–30,000[69][70][71][72]


 • Liviyanın devrilmiş rəhbəri Müəmmər əl-Qəzzafi, anadan olduğu Sirt şəhərində kütlə tərəfindən linç edilərək öldürüldü

Hökumət devrilmişdir
Küveyt Küveyt 18 fevral 2011-ci il Ümumi şəkildə başlanan etirazlar, polis və Bədəvilər arasında silahlı qarşı-durma yaşandı  • Bir sıra dövlət məmurları istehfa etdi [73]

Yaralananlar olsa da, heç kəs ölməmişdir[74]

Hökumət yenilənmişdir
Qərbi Sahara 20 fevral 2011-ci il Ümumi şəkildə başlanan etirazlar[75][76][77] 1[78] Kiçik miqyasda etirazlar baş verdi
Ümumi ölü sayı: 32.652-39.852+ (davam edir)

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Arxivlənmiş surət". BBC News. 17 January 2011. 12 October 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 February 2012.
  2. ↑ Al-Jazeera English. "Arxivlənmiş surət". 9 March 2011. 30 September 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 March 2011.
  3. ↑ "Arxivlənmiş surət". BBC News. 1 February 2011. 23 April 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 February 2012.
  4. ↑ "Arxivlənmiş surət". CTV News. 27 February 2011. 28 February 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 February 2012.
  5. ↑ "Arxivlənmiş surət". Bloomberg L.P. 2011-02-24. 2021-03-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-25.
  6. ↑ "Arxivlənmiş surət". Al Jazeera English. 2011-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-23.
  7. ↑ "Obama Poised to Step Up Criticism of Mubarak If Crackdown Is Intensified - Bloomberg". 2013-12-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-02-22.
  8. ↑ "Calm returns to Lebanon after days of protests over Hezbollah power play". 2011-01-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-01-29.
  9. ↑ "Arxivlənmiş surət". The Telegraph. 1 February 2011. 2 July 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 February 2012.
  10. ↑ "Jordan protest turns violent". 2012-07-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-02-22.
  11. ↑ By Mohamed Yahya Abdel Wedoud, For CNN. "Arxivlənmiş surət". Cnn.com. 2011-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-27.
  12. ↑ "Mauritania's Bouazizi died today". 2012-05-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-02-22.
  13. ↑ Sudan's Bashir will not stand in next election: party official Arxivləşdirilib 2011-02-21 at the Wayback Machine, AFP, 21 February 2011.
  14. ↑ "Sudanese student dies after protests-activists". 2011-02-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-02-22.
  15. ↑ "Arxivlənmiş surət". En.news.maktoob.com. 2011-07-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-27.
  16. ↑ "Arxivlənmiş surət". gulfnews. 2015-11-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-27.
  17. ↑ "Arxivlənmiş surət". Khaleejtimes.com. 2011-02-27. 2015-01-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-06.
  18. ↑ (AFP) – 1 day ago. "Arxivlənmiş surət". Google.com. 2011-12-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-27.
  19. ↑ "Arxivlənmiş surət". Al Jazeera English. 2011-06-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-27.
  20. ↑ Al-Jazeera English. "Arxivlənmiş surət". 5 March 2011. 5 March 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 March 2011.
  21. ↑ "Oman's Sultan Granting Lawmaking Powers to Councils | Middle East | English". 2013-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-02-22.
  22. ↑ Surk, Barbara. "Arxivlənmiş surət". Google.com. 2011-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-27.
  23. ↑ "Arxivlənmiş surət". Al Jazeera English. 2011-06-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-27.
  24. ↑ "Arxivlənmiş surət". BBC News. 2011-02-08. 2015-11-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-27.
  25. ↑ Yemen MPs resign over violence Arxivləşdirilib 2011-04-05 at the Wayback Machine, Al Jazeera, 23 February 2011.
  26. ↑ killed in the protests [1] Arxivləşdirilib 2011-08-23 at the Wayback Machine and 150 killed in the ammo dump explosion [2] Arxivləşdirilib 2013-05-23 at the Wayback Machine
  27. ↑ "Arxivlənmiş surət". Voice of America. 23 February 2011. 9 March 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 February 2011.
  28. ↑ "Arxivlənmiş surət". Arab News. 28 February 2011. 2 March 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2011.
  29. ↑ "Arxivlənmiş surət". Forexyard.com. 2012-11-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-05.
  30. ↑ Egypt's Mubarak Steps Down; Military Takes Over Arxivləşdirilib 2011-02-15 at the Wayback Machine, The Wall Street Journal, 11 February 2011.
  31. ↑ Reuters. "Arxivlənmiş surət". Haaretz. 2010-11-29. 2011-02-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-24.
  32. ↑ "Arxivlənmiş surət". Al Jazeera. 15 Mar 2011. 16 March 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 March 2011.
  33. ↑ Egypt dissolves former ruling party http://english.aljazeera.net/news/middleeast/2011/04/2011416125051889315.html Arxivləşdirilib 2011-04-19 at the Wayback Machine
  34. ↑ "Arxivlənmiş surət". 20 April 2011. 20 April 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 April 2011.
  35. ↑ "Arxivlənmiş surət". BBC News. 2014-09-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-08.
  36. ↑ "Arxivlənmiş surət". Reuters. 2015-10-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-08.
  37. ↑ "Arxivlənmiş surət". Al Bawaba. 2011-03-23. 2015-09-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-24.
  38. ↑ "Arxivlənmiş surət". Al Jazeera. 2011-04-08. 2011-10-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-24.
  39. ↑ "Arxivlənmiş surət". bbc.co.uk. 2011. 2011-04-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-25.
  40. ↑ "Arxivlənmiş surət". BBC News. 2015-04-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-23.
  41. ↑ "Arxivlənmiş surət". 29 March 2011. 15 April 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 February 2012.
  42. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2 May 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 April 2011.
  43. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2011-05-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-02-22.
  44. ↑ "Mass arrests stopped further Djibouti protests". 2011-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-02-22.
  45. ↑ Abend, Lisa. "Arxivlənmiş surət". TIME. 2011-06-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-23.
  46. ↑ Region's Protests Spread to Morocco Arxivləşdirilib 2011-04-26 at the Wayback Machine, The Wall Street Journal, 20 February 2011.
  47. ↑ Moroccan king to make reforms with constitutional body Arxivləşdirilib 2011-02-23 at the Wayback Machine, Middle East Online, 22 February 2011;
  48. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2011-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-02-22.
  49. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2011-04-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-30.
  50. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2011-02-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-02-22.
  51. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2011-07-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-02-22.
  52. ↑ Iraqis protest in Kurdish region, capital Arxivləşdirilib 2015-09-24 at the Wayback Machine, Reuters, 19 February 2011.
  53. ↑ Iraqi prime minister won't run for third term Arxivləşdirilib 2011-02-09 at the Wayback Machine, msnbc.com, 5 February 2001.
  54. ↑ Governor of third Iraqi province quits over protests Arxivləşdirilib 2011-03-04 at the Wayback Machine, The Gulf Today, 27 February 2011.
  55. ↑ McCrummen, Stephanie. "Arxivlənmiş surət". The Washington Post. 26 February 2011. 29 June 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 February 2012.
  56. ↑ Bahrain's king gives out cash ahead of protests Arxivləşdirilib 2011-02-16 at the Wayback Machine, Reuters, 11 February 2011.
  57. ↑ Bahrain's king to free political prisoners as protests continue, Monsters and Critics, 22 February 2011.
  58. ↑ Bahrain sacks ministers amid protests Arxivləşdirilib 2011-03-01 at the Wayback Machine, Press TV, 26 February 2011.
  59. ↑ 31 protestors killed,[3] Arxivləşdirilib 2011-04-18 at the Wayback Machine four policemen killed,[4] Arxivləşdirilib 2011-08-15 at the Wayback Machine[5] 1 Saudi soldier killed,[6] Arxivləşdirilib 2011-03-20 at the Wayback Machine total of 36 people reported killed
  60. ↑ "Arxivlənmiş surət". The Guardian. 14 February 2011. 15 February 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 February 2011.
  61. ↑ Farnaz Fassihi. "Arxivlənmiş surət". Wall Street Journal. February 21, 2011. February 22, 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: February 21, 2011.
  62. ↑ Farangis Najibullah. "Arxivlənmiş surət". Radio Free Europe/Radio Liberty. February 22, 2011. March 3, 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: February 22, 2011.
  63. ↑ "Arxivlənmiş surət". Haaretz. 20 February 2011. 22 February 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 February 2012.
  64. ↑ "Arxivlənmiş surət". Los Angeles Times. 23 February 2011. 24 February 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 February 2012.
  65. ↑ "Arxivlənmiş surət". Los Angele Times. 23 February 2011. 24 February 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 February 2012.
  66. ↑ "Arxivlənmiş surət". World Bulletin. 27 February 2011. 24 July 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 February 2012.
  67. ↑ "Arxivlənmiş surət". 6 March 2011. 22 August 2019 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 March 2011.
  68. ↑ "Arxivlənmiş surət". BBC News. 20 March 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 March 2011.
  69. ↑ Staff writer. "Arxivlənmiş surət". RT. 2 March 2011. 10 March 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 March 2011.
  70. ↑ "Arxivlənmiş surət". Al Jazeera English. 19 April 2011. 13 May 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 April 2011.
  71. ↑ "Arxivlənmiş surət". Al Jazeera. 19 April 2011. 13 May 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 April 2011.
  72. ↑ "Arxivlənmiş surət". Forbes. 27 April 2011. 1 May 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 April 2011.
  73. ↑ "Arxivlənmiş surət". CNN. 31 March 2011. 2012-01-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-02-22.
  74. ↑ "Arxivlənmiş surət". MSN. 2011-02-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-02-22.
  75. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2013-05-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-27.
  76. ↑ "Arxivlənmiş surət". Europapress.es. 20 February 2011. 19 March 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 February 2012.
  77. ↑ Peaceful Western Sahara anti-government protests Arxivləşdirilib 2011-03-09 at the Wayback Machine Afrol News, 5 March 2011
  78. ↑ "Donald Payne Expresses Concern over Killing of 14 -year-old Boy in Western Sahara by Moroccan Soldiers". 2011-06-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-02-22.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]