Özbək xan

Özbək xan (1282[2], Qızıl Orda – 1341, Saray-Batu) — Qızıl Orda dövlətinin doqquzuncu xanı.

Sultan Qiyasəddin Məhəmməd Özbək xan
Султан Мохаммед Өз-бегхаан
Mixail Yaroslaviç xanın qarşısında
Mixail Yaroslaviç xanın qarşısında
Yanvar, 1313 – 1341
ƏvvəlkiToxta
SonrakıTinibəy xan
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri
Vəfat tarixi
Vəfat yeri
Milliyyəti Monqol
Fəaliyyəti rəhbər
Atası Toğrulça Məngü Timur oğlu
Həyat yoldaşları Bayalun
Taydula
Uşaqları
Ailəsi Çingizlilər
Dini İslam
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Məngü Timur oğlu Toğrulçanın oğludur. 1313-1341-ci illər arasında xanlıq etmişdi. Atası Toxta tərəfindən edam edilmişdi. Özbək xan Xarəzmə sürgün edilmişdi. 1313-cü ilin yanvarında xan olmuşdu. Onun müsəlman olaraq monqol qanunlarına qarşı çıxması Ağ Orda xanı İlbasan xanın ona üsyan etməsinə səbəb oldu. O beləliklə dağılmış xanlığı mərkəzləşmiş hakimiyyətə sahib sultanlığa çevirdi.[3] Ondan sonrakı bütün xanlar müsəlman idi.

Hakimiyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xanın 300.000 əsgərdən çox ordusu var idi. 1319, 1325, 1335-ci illərdə Azərbaycana hücum etmişdi. Ona qarşı Əmir Çoban Sulduz müharibə aparırdı. 1320-1332ci illərdə Bolqarıstan və Bizansa qarşı hücumlar aparmışdı. Saray əl-Cədid şəhərini tikdirmiş və ölkədə bir çox məscidlər bina etdirmişdi. Bacısı Konçakı Moskva knyazı Yuri Daniloviç ilə evləndirmişdi. Lakin Konçakın Mixail Yaroslaviç tərəfindən öldürülməsi Özbək xanı qəzəbləndirdi. Mixailə qarşı məhkəmə işi açıldı və edam olundu.

1327-ci ilin avqustunda bu hadisələrdən sonra Rus knyazlıqları üsyana başlamışdı. Xan həmin il ona sadiq qalan Moskva knyazlığı ordusu ilə Tver knyazlığını 50.000 əsgər ilə işğal edərək darmadağın etdi. Bu hadisə Moskva knyazlığının inkişafına və gələcəkdə Rusiya imperiyasının qurulmağına səbəb oldu.

Ailəsi və ölümü

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Özbək xan iki dəfə evlənmişdi. Əvvəl III Andronik Paleoloqun qızı Bayalun ilə, 1323-cü ildə isə Taydula ilə evləndi. Övladları:

  • Timurbəy - 1330-cu ildə ölmüşdü.
  • Tinibəy xan - onu əvəz etdi.
  • Canıbəy xan - onu əvəz etdi.
  • Tulunbəy
  • İrinbəy
  • Toqdabəy
  • Xızırbəy

Özbək xan 1341-ci ildə Saray əl-Cədid şəhərində öldü.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ China Biographical Database (ing.).
  2. ↑ Beg Öz // NUKAT. 2002.
  3. ↑ Л.Н.Гумилев - Великая степь и Древняя русь

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]