İqnas Qoldziher
İqnas Qoldziher (mac. Goldziher Ignác; 22 iyun 1850, Sekeşfexervar — 13 noyabr 1921, Budapeşt) — yəhudi əsilli Macarıstan şərqşünası.
| İqnas Qoldziher | |
|---|---|
| mac. Goldziher Ignác | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Sekeşfexervar, Macarıstan |
| Vəfat tarixi | (71 yaşında) |
| Vəfat yeri | Budapeşt, Macarıstan |
| Dəfn yeri |
|
| Milliyyəti | Yəhudi |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | islamşünas, şərqşünas |
| Üzvlüyü |
|
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]İqnas Qoldziher 22 iyun 1850-ci ildə Siqetvarda doğuldu. Dədə-babaları İspaniyadan Almaniyaya, oradan da Macarıstana köç etmiş zərgərliklə məşğul olan bir ailəyə mənsubdur. Dəri tüccarı Adolf Qoldziherin oğlu olan İqnas (İgnace Isaac Jəhuda) tünd yəhudi bir dini çevrədə böyüdü. Dörd yaşında ikən İbranicə oxumağı öyrəndi, beş yaşından etibarən də Tövrat dərsləri almağa başladı. Səkkiz yaşında başladığı Talmud, İbranicə dil bilgisi və yəhudi din fəlsəfəsi dərsləri Almaniyaya göndərildiyi tarixə qədər (1868) davam etdi. Öz ifadəsinə görə əxlaq və elmi araşdırmalarının əsasını bu dönəmdə qoymuş, hər şeyi Müqəddəs Kitab nöqteyi-nəzərindən görməyi bu dövrdə öyrənmiş və bu dönəmdə qazandığı ideallara ömür boyu sadiq qalmışdır[1]. Daha on iki yaşında ikən bir İbrani ibadətiylə ilgili ilk incələməsi nəşr olunmuşdu. On üç yaşında gerçəkləşən yəhudi cəmiyyətinə qəbul mərasimində (Bar Mizva günü) babalarının imanına sədaqət andı içən Qoldziher bu andını heç bir zaman unutmadığını ifadə etmişdir[2].
Budapeşt Universitetində üç il dinləyici sifətiylə davam edən Qoldziher, on altı yaşında ikən orada məşhur Orta Asiya səyyahı və Türkologiya Bölümünün qurucusu Armin Vamberinin ilk tələbəsi oldu. Onun yanında Türkcə, Farsca və Ərəbcə öyrəndi. Arxasından Macar Təhsil nazirliyinin verdiyi bursla və universitetdə qurulması düşünülən semitizm kafedrasına müəllim olmaq məqsədiylə 1868–1870-ci il dərs illərini Berlin və Leipsiqdə keçirdi. Bu iki şəhərdə daha sonrakı elmi həyatını yönləndirəcək ilk adımlarını atdı, Ərəb və Sami filologiyası dərsləri aldı. Eyni zamanda "Lehranstalt für die Wissənschaft dəs Judənthumsta" Yəhudiliyin İslama təsiri mövzusunda doktorluq dissertasiyası yazmış olan reformist yəhudi teoloqu Abraham Qeiqer və Ortaçağda İslamiyət-Yəhudilik münasibətləri mütəxxəsisi Moritz Steinschneidər ilə tanış olaraq onların əsərlərini incələdi. Yəhudi fəlsəfəsinin və yəhudi ilahiyatına dair Ərəbcə yazılmış əsərlərin mahiyətini Steinschneidərin dərslərində qavradığını söyləyən Qoldziher[3], doktorluq dissertasiyası mövzusunu Steinschneidərin tövsiyəsi üzərinə seçdi və çalışmasını Leipsiqə getmədən bitirdi. 1869-cu ildə Maurus Ballagi, Qoldziheri Şərq mədəniyyətinin yəhudi kökənlərini mövzu edin bir yazısıyla Macar Akademiyasına təqdim etdi. Almaniyada iqaməti əsnasında dönəmin məşhur əsas dilçilik mütəxxəsisi və filosof Heymann Steinthal ilə də qarşılaşan Qoldziher, daha öncə əsərlərini oxuduğu Maks Müllərin ilgiləndiyi əfsanə sahəsinə ilgi duymağa başladı və bu sahədə də çalışmalarını dərinləşdirdi. Şərq dilləri mütəxxəsisi Heinrix Lebərecht Fleischerin də üzvü olduğu bir komisiya önündə Kitab-i Müqəddəsin XIII əsrdə Ərəbcə yazılmış bir təfsiri üzərində doktorluğunu verdi (27 fevral 1870). Ardından iki il Leyden və Vyanadakı Ərəbcə əlyazma əsərlər üzərində çalışdı. 1872-1873-cü il dərs ilində Budapeşt İslahatçı Kalvenist Teologiya Fakültəsində İbranicə oxutdu.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- I. Goldziher, Muhammədanischə Studiən, Halle, 1889-90, II, 35-36;
- Goldziher, əl-Aķīdə vəş-şəria fil-İslam (trc. M. Yusuf Musa və digər.), Qahirə, 1946, s. 4-5; *Goldziher, Tagebuch (ed. A. Schəibər), Leidən, 1978, s. 17, 20-21, 23-24, 27, 34, 36, 38, 39, 55-74, 81, 84-87, 91-93, 106-107, 138, 164, 167-168, 180, 182, 190, 205, 213, 221, 231, 281-282;
- Goldziher, Zahirilər (trc. Cihad Tunç), Ankara, 1982, s. IX-XXXVII;
- B. Heller, Bibliographie des œuvres de Ignace Goldziher, Paris, 1927.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]