Eötvöş Lorand Universiteti

Eötvöş Lorand Universiteti (ing. Eötvös Loránd University, mac. Eötvös Loránd Tudományegyetem) və ya qısaca ELTE — Macarıstanın ən böyük universitetidir.^[3] 1950-ci ildə universitet hal-hazırkı adını qəbul etdi. Universitetə dünya şöhrətli alim fizik Lorand Eötvöşün (Loránd Eötvös) adı verildi. Hal-hazırda universitetin səkkiz fakültəsi var: Təhsil və Psixologiya, Humanitar elmlər, İnformatika, Hüquq, Orta və məktəbdən əvvəl təhsil, Təbii elmlər, Sosial elmlər və Barçi Qustav adına Xüsusi təhsil fakültəsi. ELTE, beynəlxalq səviyyədə tanınan və qəbul edilən universitetdir və onun proqramları Macarıstan Akkreditasiya Heyəti tərəfindən akkeditasiya alıb. Universitet tərəfindən verilən diplomlar dünyada qəbul edilir və tanınır, onun kurs kreditləri Avropa Birliyi və ondan kənarda olan ölkələrdə hesablana bilir. Son yüz ildə ELTE-nin müəllimləri və keçmiş məzunları arasında dünyaca məşhur alimləri və Nobel mükafatı laureatları olub. Universitetdə təhsil alan tələbələrin sayı təxminən 28 minə çatır, müəllim-professor akademik heyətinin və tədqiqatçılarının sayı isə 1800 təşkil edir^[4]

Eötvöş Lorand Universiteti ELTE
Eötvös Loránd Tudományegyetem[1]
47°29′26″ şm. e. 19°03′30″ ş. u.HGYO
Əsası qoyulub	1635
Tip	Dövlət
Rektor	Barna Mezey, Prof. Dr
Tələbə sayı	təxminən 28 min
Şəhər	Budapeşt
Ölkə	Macarıstan[2]
Ünvan	1053 Egyetem tér 1-3.
Sayt	elte.hu
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

• 1635 - Kardinal Peter Pazman (Péter Pázmány), Nadsombatda (indiki Trnava, Slovakiya) universitetin əsasını qoyan sənədləri imzalayır. İlk iki fakültələr bunlar olur: Humanitar elmlər və Teologiya fakültəsi.
• 1667 - Hüquq fakültəsinin əsası qoyuldu
• 1769 - Tibb fakültəsinin əsası qoyuldu
• 1777 - Universitet Budaya köçdü
• 1784 - Alman dili Latın dilini kölgədə qoyaraq əsas təhsil dilinə çevrilir
• 1872 - Avropada ilk Müəllim Hazırlıq Məktəbinin əsası qoyuldu. İndiki adı ELTE Trefort Agoston Müəllimlik hazırlıq məktəbi.
• 1900 - Dünyada ilk Xüsusi Təhsil Müəllim Hazırlıq kursunun əsası qoyuldu. İndiki adı Barçı Qustav adına Xüsusi təhsil fakültəsi.
• 1905 - ELTE məzunu Fülöp Lenard (Fülöp Lénárd) fizika üzrə Nobel mükafatına layiq görüldü
• 1937 - ELTE məzunu Albert Sent-Dyordi (Albert Szent-Györgyi) psixologiya və tibb üzrə Nobel mükafatına layiq görüldü
• 1943 - ELTE məzunu Dyordi Heveşi (György Hevesy) kimya üzrə Nobel mükafatına layiq görüldü
• 1949 - Təbii elmlər fakültəsi, Humanitar elmlər fakültəsindən ayrıldı
• 1950 - Universitetə dünyaca məşhur alim fizik Lorand Eötvöşün adı verildi. Teologiya fakültəsi müstəqil ali təhsil instututu kimi fəaliyyətə başladı
• 1951 - Tibb fakültəsi (indiki Şemelveys (Semmelweis) Universiteti) müstəqil ali təhsil instututu kimi fəaliyyətə başladı
• 1961 - ELTE məzunu Dyordi Bekeşi (György Békésy) psixologiya və tibb üzrə Nobel mükafatına layiq görüldü
• 1994 - ELTE məzunu Yanoş Harşani (János Harsányi) iqtisadi elmlər üzrə Nobel mükafatına layiq görüldü
• 2010 - ELTE, "tədqiqat universiteti" adını qazandı
• 2012 - ELTE, Beynəlxalq əməkdaşlığa görə Keyfiyyət mükafatına layiq görüldü ^[5]

• Politologiya
• Əmək və Sosiyal sığorta idarəetməsi
• Hüquqi idarəetmə

• Kriminologiya
• Maliyyə hüququ meneceri
• İnformatika və kommunikasiya hüququ (Kommunikasiya hüququ, Mediyaşunaslıq və İnformasiya cəmiyyəti)
• Politologiya

• PHD Hüquq məktəbi
• PHD Siyasi elmlər məktəbi ^[6]

• Xüsusi ehtiyyaclar üşün müəllimlik

• Xüsusi ehtiyyaclar üşün müəllimlik ^[7]

• İngilis və amerkinaşünaslıq
• Almanşünaslıq
• Şərq dilləri və mədəniyyəti
• Kommunikasiya və mediyaşünaslıq
• Macarşünaslıq
• Etnoqrafiya
• Qədim dillər və mədəniyyət
• Romanşünaslıq
• Liberal incəsənət
• Slavyanşünaslıq
• Tarix

Estetika Amerikaşünaslıq Qədim Yunanıstan Ərəbşünaslıq Arxeologiya Arxivşunaslıq Assirologiya Bolqar dili və ədəbiyyatı Çinşunaslıq Kommunikasiya və mediyaşünaslıq Xorvat dili və ədəbiyyatı Holland dili və ədəbiyyatı Misirşünaslıq İngilis dili və ədəbiyyatı Etika Avropa etnologiyası və folkloşünaslıq Filmşünaslıq Fin-uyqurşünaslıq Fransız dili və mədəniyyəti Azlıq Alman dili və ədəbiyyatı Alman dili və ədəbiyyatı İvritşünaslıq Tarixi muzeyologiya Tarix İncəsənət tarixi Macar dili və ədəbiyyatı

Hind-almanşünaslıq Hindologiya İranşünaslıq İtalyan dili və mədəniyyəti Yaponşünaslıq Latın Linqvistika Ədəbi tənqid/Kulturologiya Orta əsr mədəniyyətləri Monqolşünaslıq Fəlsəfə Polyak dili və ədəbiyyatı Portuqal dili və mədəniyyəti Rumın dili və mədəniyyəti Rus dili və ədəbiyyatı Skandinavşünaslıq Dinşünaslıq Serb dili və ədəbiyyatı Slovak dili və ədəbiyyatı Sloven dili və ədəbiyyatı İspan dili və mədəniyyəti Tibetşünaslıq Tərcümə və şifahi tərcümə Tükrşünaslıq Ukrayna dili və ədəbiyyatı

Bolqar və Etnik bolqar dili və mədəniyyəti müəllimliyi Çin dili və mədəniyyəti Kinomatoqrafiya və Mediya Kommunikasiya Xorvat və Etnik xorvat dili və mədəniyyəti İngilis dili və mədəniyyəti Estetika Etika Fransız dili və mədəniyyəti Alman və Etnik alman dili və mədəniyyəti Yunan və Etnik yunan dili və ədəbiyyatı Tarix İncəsənət tarixi Əcnəbi dil kimi macar dili Macar dili və ədəbiyyatı

İtalyan dili və mədəniyyəti Yapon dili və mədəniyyəti Dil və danışıq inkişafı Latın dili və mədəniyyəti Macar mədəniyyəti və sivilizasiya Musiqi Fəlsəfə Polyak dili və mədəniyyəti Portuqal dili və mədəniyyəti Rumın dili və mədəniyyəti Rus dili və mədəniyyəti Slovak və Etnik slovak dili və mədəniyyəti Sloven və Etnik sloven dili və mədəniyyəti İspan dili və mədəniyyəti Ukrayna və Etnik ukrayna dili və mədəniyyəti

PhD proqramları üzrə təhsil alan təxminən min tələbə var və dərslər, çox vaxt Macarıstan Elmlər Akademiyasının üzvləri olan yüksək keyfiyyətli akademik, doktor heyəti tərəfindən tədris olunur.^[8]

• Kompüter proqramlaşdırması üzrə informatika

• Kartoqrafiya
• Geoinformatika
• Kompüter proqramlaşdırması üzrə informatika

• PhD Kompüterşünaslıq məktəbi
• PhD Proqramlar məktəbi
  • İnformasiya sistemləri
  • Rəqəmsal və simvolik hesablama
  • İnformatikanın əsasları və metodologiyası^[9]

• Androqogika
• Pedaqogika
• Psixologiya
• Əyləncə, həyat tərzi və fitness

• Andraqogika
• Mədəniyyətlərarası psixologiya və təhsil
• Təhsil
• Təşkilatı kommunikator
• Pedaqogika
• Psixologiya
• Əyləncə və istirahət
• Müəllimlik

• PhD Təhsil məktəbi
• PhD Psixologiya məktəbi ^[10]

• Tədbiqi iqtisadiyyat
• Beynəlxalq münasibətlər
• Sosial elmlər
• Sosial iş
• Sosiologiya

• Vətəndaş cəmiyyəti inkişafı elmləri
• İqtisadi analiz
• Etnik və azlıq elmləri (ingilis dilində)
• Səhiyyə siyasəti, planlaşdırma və maliyuələşdirmə (ingilis dilində)
• Humanitar ekologiya
• Beynəlxalq münasibətlər
• Sosiyal siyasət
• Sosiyal iş
• Sorğu statistikası
• Sosiologiya
• Mədəni antropologiya

• Fənlərarası Sosiual tədqiqat
• Sosiologiya (ingilis dilində)
• Sosiyal siyasət ^[11]

• Mahnı və musiqi departamenti
• Əcnəbi dil və ədəbiyyat departamenti
• Təhsildə informasiya kommunikasiya texnologiyası departamenti
• Macar dili və ədəbiyyatı departamenti
• Riyaziyyat departamenti
• Təhsil departamenti
• Təbii elmlər departamenti
• Fiziki hazırlıq departamenti
• Sosiyal elmlər departamenti
• Vizual təhsil departamenti^[12]

• Biologiya
• Kimya
• Yer kürəsi elmləri
• Ətraf mühit elmləri
• Coğrafiya
• Riyaziyyat
• Fizika

Tədbiqi riyaziyyat Astronomiya Biologiya Biomolekular kimya Kimya Ətraf mühiti biologiyası Ətraf mühiti inkişafı Ətraf mühiti elmləri Etnologiya Coğrafiya Geologiya Geofizika Elmlər tarixi və fəlsəfəsi

İnsan biologiyası İmmunologiya Kimya informatikası Təbii elm informatikası Material elmlər Riyaziyyat Maliyyə və sığorta riyaziyyatı Elm mediyaşünaslığı Meteorologiya Mineral araşdırmalat Fizika Regional və şəhər inkişafı

• PhD Biologiya məktəbi
• PhD Kimya məktəbi
• PhD Yer kürəsi məktəbi
• PhD Ətraf mühiti elmləri məktəbi
• PhD Riyaziyyat məktəbi
• PhD Fizika məktəbi ^[13]

Təhsil və tədqiqat, universitetin kitabxana şəbəkəsi tərəfindən dəstəklənir. Kitabxanının əsası 1561-ci ildə iezuit əmri ilə qoyuldu. Bu, ölkənin ən qədim kitabxanasıdır və 1876-cı ildə bütün vətəndaşlar üçün açıq oldu ^[14] Kitabxanada bu kolleksiya yer alıb: 185 kodekslər, 1150 inkunabula və 1711-ci ildən əvvəl nəşr edilən 2600 köhnə macar kitabı, XVI-cı əsrə aid 7000 cildlər, VIII-ci əsrə aid olan ən qədim manuskript Beda fraqmenti - Macarıstan mədəniyyət irsinin hissəsi. Hal-hazırda Universitet Kitabxanasında iki milyona yaxın əlyazmalar, 200 mindən çox jurnallar, 600 onlayn həftəlik qəzetlər var. Kitabxananın databazası 230 min yazılı qeydlərdən, 175 min biblioqrafik qeydlərdən, 225 min dövlət qeydlərindən ibarətdir. Ənənəvi kitabxana xidmətindən əlavə, kitabxana, e-tekstlər arxivi, print olunmuş sənədlərin onlayn kopyaları, elektronik materiallar və CD-ROM materiallarını təmin edir. Kitabxana, "Macarıstan Onlayn Kitabxanaçı" təşkilatının üzvüdür.

• 2013-2014 illərində QS World University Rankings-ə görə ELTE 551-600-cü yerlər arasında qərarlaşmışdı.
• Academic Ranking of World Universities, ELTE-ni ən yaxşı 301-400 universitet arasında görür ^[15]
• 4International Colleges and Universities-ə görə, ELTE dünyada 158-ci yerdədir.
• Centre for World université rankings (CWUR) ^[16] görə, ELTE Macarıstanda 1-ci, dünyada isə 458-ci yerdədir.

Universitetin Atletik Klubunun (BEAC)^[17] 1898-ci ildə əsası qoyulub və ilk macar idman klublarından biridir. Dünyaca məşhur alim və dövlət adamı Lorand Eötvöş klubun ilk prezidenti seçilib. BEAC-ın əsas məqsədi, ELTE tələbələrinə və Budapeştin gənclərinə keyfiyyətli, peşəkar idman imkanlarını yaratmaq. BEAC-ın yarandığı gündən, Klubun beş Olimpiya və 400 Macarıstan çempionluq titulları var. BEAC-da bu idman bölmələri var: atletika, badminton, basketbol, şahmat, futbol, həndbol, dağa qalxma, karate, idman orientasiyası,stolüstü tennis, su polosu.

İncəsənət Ansamblı üç qrupdan ibarətdir ^[18]:

• Bela Bartok adına Universitet xoru
• Universitet orkestri
• Universitet Xalq rəqsi ansamblı

Ansambblın rəhbəri, Dr. Qabor Baroşdur. O, Ferenç List mükafatı qalibidir, əməkdar artıst adını daşıyır, xor və orkestrin də rəhbəridir. Xorun əsası 1948-ci ildə, orkestrin isə 1957-ci ildə qoyulub. Məqsəd, tələbələri musiqi aləminə cəlb etmək, konsertlər, görüşlər, festivallar, iş yarmarkaları təşkil etməklə beynəlxalq əlqaələr yaratmaq, maliyyə cəhətdən bu tədbirləri dəstəkləmək, milli mədəniyyət və ənənəni Macarıstanda təbliğ etmək

ELTE Avropa Təhsil Mərkəzinin (EEC)^[19] məqsədi, artıq fəaliyyət göstərən çox tərəfli Avropa Birliyi Treyninq və tədqiqat fəaliyyətini maliyyə və infrastruktur cəhətdən gücləndirmək.

• Qeorq fon Bekeşi (Georg von Békésy) - biofizik, psixologiya və tibb üzrə Nobel mükafatçısı (1961)
• Albert Sent-Dyord (Albert Szent-Györgyi) - psixologiya və tibb üzrə Nobel mükafatçısı (1937), vitamin C-nin ixtiraçısı
• Con Harşani (John Harsanyi) - iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatçısı (1994)

• Albert-Laslo Barabaşı (Albert-László Barabási) - fizik, miqyassız şəbəkələr konseptinin müəllifi, C&C mükafatı laureatı (2008)
• Tamaş Frönd (Tamás Freund) - neyroalim, ilk Danimarka Brain 2011 mükafatının üç macar qalibindən biri
• Karl Keren (Karl Kerényi) - yunan mifologiyasının müasir araşdırma və tədqiqatlarının əsasını qoyanlardan biri
• Rado fon Köveşliqeti (Radó von Kövesligethy) - astro və geofizik (astro-and geo-) physicist, Köveşliqeti spektral tənlikin banisi (1885)
• Ferenç Kraus (Ferenc Krausz) - fizik, attofizikanın banisi, Maks Plank Qvantum Optik İnstitutunun direktoru (2003)
• Mikloş Kaçkoviç (Miklós Laczkovich) - riyaziyyatçı
• Korneliyus Lançoş (Cornelius Lanczos) - riyaziyyatçı
• Laslo Lovas (László Lovász) - riyaziyyatçı, Knuth mükafatçısı (1999), Bolyai mükafatçısı (2007), Kyoto mükafatçısı (2010)
• Viktor Orban (Viktor Orbán) - Macarıstanın baş naziri, 1998–2002, 2010–hal-hazırda
• Mixael Polan (Michael Polanyi) - alim, kimya üzrə Nobel laureatı Con Polaninin atası
• Endre Semered (Endre Szemerédi) - Abel mükafatçısı (2012)
• Eva Tardoş (Éva Tardos) - Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyasının üzvü
• Şandor Vekerle (Sándor Wekerle) - üç dəfə baş nazir seçilən dövlət adamı
• Frans Vitman (Franz Wittmann) - Vitman osciloqrafının konstruktoru

Universitet kampuslarının çox hissəsi, Deak Ferenç meydanının cənubunda yerləşir, Dunay çayının bulvarına yaxın olan ərazisində və çayın hər iki tərəfində.

• Universiterin əsas binasında mərkəzi ofislər və rektorun ofisi var, həmçinin burada Hüquq fakültəsi də fəaliyyət göstərir.
• Múzeum körút-də yerləşən binada Təbii elmlər fakültəsi yerləşir.
• Budadakı Lágymányos kampusu İnformatika fakültəsi, Sosiyal elmlərfakültəsi və Təbii elmlər fakültəsini birləşdirir.
• Kazinczy küçəsindəki bina, köhnə yəhudi məhəlləsindədir və Budapeştin sinqoqasına yaxındı. Burada Psixologiya və Pedaqogika fakültəsi fəaliyyət göstərir.
• Ecser küçəsində yerləşən bina, şəhərin cənubunda Ferencváros meydanındadır. Burada Qustav Baraçı fakültəsinin proqramları tədris olunur.
• Budada János Kiss küçəsindəki bina, Dali dəmiryol vağzalına yaxındır. Burada Orta və məktəbən əvvəl təhsil fakültəsi yerləşir.

ELTE-nin 28 mindən çox tələbəsi və təxminən 3100 yataqxana yeri var.^[20] Yataqxanalar şəhərin müxtəlif yerlərindədir.

• Kőrösi Csoma Sándor yataqxanası
• Nándorfejérvári küçəsindəki yataqxana
• Ajtósi Dürer Sor yataqxanası
• Nagytétényi küçəsindəki yataqxana

Yataqxanalar müasir tikililərdir və oradalazım olan hər şey var: internet, stolüstü tennis, yeməkxana, TV zalı, ümumi yerlər, idman zalı və s. ELTE-nin həmçinin Qonağ Evi də var - Pereginus Oteli. Üç ulduzlu olan bu otel, Budapeştin mərkəzində Vaci küçəsindədir.^[21]

İlk macar Botanika Bağının əsası 1771-ci ildə qoyulub ^[22] Bağ, Jakab Qinterl və Pal Kitabel tərəfində inkişaf olunub və genişlənib. İndiki ərazisinə 150 il əvvəl köçürülüb və 1960-cı ildə milli təbii rezerv adı alıb. Botanika Bağında təxminən 7 minə yaxın bitki növləri var. Dendrarisində 800 ağac və kol növü və 500 gül növü saxlanılır

Bu xüsusi geoloji təbii rezerv 3.5 akr sahəsində Kálvária təpəsində Tatada 1953-cü ildən bəri yerləşir. 1991-ci ildən bəri açıq səmalı geoloji muzey kimi də fəaliyyət göstərir ^[23]. Təbii rezerv geoloji epizodlardan, milyonlarla ilin flora və fauna nümunələrindən ibarətdir, burada həmçinin botanika, mədəniyyət və tarixi nümunələr də var.

Universitetin Observatoriyasının əsas 1881-ci ildə qoyulub və ən müasir tədqiqat və təhsil bazasına malikdir ^[24]. Observatriyanın təsisçisi Yeno Qotardın (Jenő Gothard) orijinal işləri və alətləri və XIX əsrdə bu sahədə olan inkişafın və göstəricilərin nümunələri ilə tanış olmaq olar.

Muzey Cənubi Budada Təbii elmlər fakültəsinin binasında yerləşir və piramid formasındadır ^[25]. Macarıstanda unikal hesab edilən bu muzeydə universitetin kolleksiyası, bəşəriyyətin və faunanın müvafiq paleontoloji meteriallarla təkamülünü göstərir

Kolleksiyanın əsası 1774-cü qoyulub. Bu, universitetin ən qədim elmi artefakt kolleksiyasıdır və Macarıstanda ən böyük bu növ mineral və qaya kolleksiyasıdır ^[26]. XVIII-ci əsrin sonunda bu, Avropada ən böyük sistemləşdirilmiş təhsil məqsədli kolleksiya idi. Sərgi üçün olan əşyalar 1880-ci illərdə istehsal olunub və onlar qoruma altındadılar. Kolleksiyanın tərkibində 1000 mineral növü və demək olar bütün növ qayalar görmək olar.

	"Universitet" portalı

• Macarıstanda təhsil

Bu məqalədəki istinadlar müvafiq istinad şablonları ilə göstərilməlidir.