İsa Pliyev
İsa Aleksandroviç Pliyev (oset. Плиты Алыксандры фырт Иссæ;12 (25) noyabr 1903[1], Batako[d], Terek vilayəti – 6 fevral 1979[1], Moskva) — SSRİ hərbi xadimi, ordu generalı (1962). İki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı (1944, 1945), Monqolustan Xalq Respublikasının Qəhrəmanı (1971). 1958–1968-ci illərdə Şimali Qafqaz Hərbi Dairəsinin komandanı.
| İsa Aleksandroviç Pliyev | |
|---|---|
| oset. Плиты Алыксандры фырт Иссæ | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 12 (25) noyabr 1903[1] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 6 fevral 1979[1] (75 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Milliyyəti | osetin |
| Təhsili |
|
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Mənsubiyyəti | Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı |
| Qoşun növü | süvari |
| Rütbəsi | ordu generalı |
| Döyüşlər | |
| Təltifləri |
                       |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]İsa Pliyev Köhnə Batako kəndində (indiki Şimali Osetiyanın Pravoberejnı rayonu) osetin kəndli ailəsində anadan olub. 1908-ci ildə atsı işləmək üçün Kanadaya getmiş və 4 ildən sonra orada şaxtada baş verən fəlakət nəticəsində dünyasını dəyişmişdi. İsa Pliev kiçik yaşlarından fəhlə işləməyə məcbur olsa da, qohumlarının köməyi ilə təhsil ala bilib. 1918-ci ildə o, Vladiqafqazda 2-ci real məktəbini bitirib.[2]
1922-ci ilin martından Qırmızı Ordu xidmətə başlamışdır. O, Əlahiddə Qafqaz Ordusunun xüsusi idarəsinin nəzdindəki xüsusi dəstədə Qızıl Ordu əsgəri kimi xidmət edib. 1923-cü ilin iyun-avqust aylarında ehtiyatda olub, sonra yenidən Qırmızı Ordu sıralarına yazılaraq oxumağa göndərilib. 1926-cı ildə Leninqrad Süvari Məktəbini bitirmiş, 1926-cı ilin sentyabrından 1930-cu ilin mayına kimi onu bitirdikdən sonra Krasnodarda Şimali Qafqaz Dağ Millətləri Süvari Məktəbinin kurs komandiri vəzifəsində çalışmışdır. Sonra onu akademiyaya oxumağa göndərdilər.
Hərbi xidmət
[redaktə | mənbəni redaktə et]O, 1933-cü ildə Qızıl Ordunun M.V.Frunze adına Hərbi Akademiyasını bitirmiş və Ukrayna Hərbi Dairəsindəki M.F.Blinov adına 5-ci Stavropol süvari diviziyasının qərargahının əməliyyat şöbəsinin rəisi vəzifəsinə təyin edilmişdir. 1936-cı ilin iyunundan — Ulan-Batorda Monqolustan Xalq İnqilabi Ordusunun Birgə Hərbi Məktəbinin qərargahında təlimatçı kimi çalışmışdır. 1939-cu ilin fevralından Belarus Əlahiddə Hərbi Dairəsinin 6-cı Süvari Diviziyasının 48-ci Süvari Alayına komandirlik edib. Alayın başında o, 1939-cu ilin sentyabrında Qırmızı Ordunun Qərbi Belarusiya yürüşündə iştirak etmişdir.[3] 1940-cı ilin oktyabrından yenidən akademiyada təhsilə başlamışdır.
1941-ci il iyulun əvvəlində Böyük Vətən müharibəsi başlayandan sonra Baş Qərargahın K.E.Voroşilov adına Akademiyasından vaxtından əvvəl məzun oldu. İyulun 6-da Şimali Qafqaz Hərbi Dairəsinin 50-ci Süvari Diviziyasının komandiri təyin edildi. Polkovnik Pliyev Armavirdə diviziyanın yerləşdiyi yerə çatan kimi cəbhəyə göndərilmək əmri gəldi. O, müharibə vaxtı müxtəlif cəbhələrdə xidmət etmişdir. Moskva uğrunda döyüş, Kursk döyüşü, Qafqaz döyüşü, Ukrayna da döyüşlərin iştirakçısı olmuşdur.[4]
SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 16 aprel 1944-cü il tarixli fərmanı ilə general-leytenant İsa Aleksandroviç Pliyev şəxsi şücaəti və qəhrəmanlığına görə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adını almış və Qızıl Ulduz medalı ilə təltif edilmişdir.
Sovet-Yapon müharibəsi zamanı o, Trans-Baykal Cəbhəsinin sovet-monqol süvari-mexanikləşdirilmiş dəstəsinə komandirlik edib. 1945-ci ilin avqustunda Xingano-Mukden əməliyyatında fərqlənmişdirr. Kvantun Ordusunu məğlub etməsi uğurlarına görə o, ikinci dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı və Qızıl Ulduz medalı ilə təltif edilib.
1949-cu ilin aprelindən — Zaqafqaziya Hərbi Dairəsinin 4-cü Ordusunun komandanı. 1955-ci ilin iyunundan — komandirin birinci müavini, 1958-ci ilin aprelindən 1968-ci ilin iyununadək isə Şimali Qafqaz Hərbi Dairəsinin komandanı olub.
2 iyun 1962-ci ildə Plievin başçılıq etdiyi dairə qoşunları Novoçerkassk fəhlələrinin nümayişlərinin yatırılmasında iştirak etmişdilər.[5] Pliyevin müavini olmuş general M.K.Şapoşnikovun xatirələrinə görə, məhz Pliev onun sərəncamına tanklar göndərir və lazım gələrsə hücuma keçməyi əmr edir. Əgər Şapoşnikov əmrə tabe olsaydı və Tuzlov çayı üzərindəki körpüdə dayanan tanklar camaata hücum etsəydi, o zaman minlərlə silahsız insan həlak olardı.[6]
1962-ci ilin iyulundan 1963-cü ilin mayına qədər Karib böhranı zamanı "Anadır" əməliyyatı zamanı Kubadakı Sovet Qüvvələri Qrupuna komandanlıq edib. Kubadan qayıtdıqdan sonra o, Şimali Qafqaz Hərbi Dairəsinin komandanı vəzifəsini bərpa edib. 1968-ci ilin iyun ayından — SSRİ Müdafiə Nazirliyinin Baş Müfəttişlər Qrupunun hərbi inspektor-müşaviri işləyib və bu zaman xatirələrini qələmə alıb.
Sov.İKP MK üzvlüyünə namizəd (1961–1966). II–VII çağırış SSRİ Ali Sovetinin deputatı (1946–1970) olub.
İsa Pliyev 1979-cu il fevralın 6-da Moskvada vəfat etmişdir. Vladiqafqazda, Şöhrət Xiyabanında dəfn olunub.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 3 4 Deutsche Nationalbibliothek Record #121110532 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- ↑ Хетагуров Г. Генерал армии И. А. Плиев (К 70-летию со дня рождения). // Военно-исторический журнал. — 1973. — № 11. — С.123–126.
- ↑ Входила с 1920 года в состав Польши.
- ↑ Курочкин П. А. Человек воинского долга (К 80-летию со дня рождения генерала армии И. А. Плиева). // Военно-исторический журнал. — 1983. — № 11. — С.90–92.
- ↑ В. А. Козлов Неизвестный СССР. Противостояние народа и власти 1953–1985 гг. Arxivləşdirilib 2018-07-28 at the Wayback Machine : ru:Олма-пресс, 2006. 448 с.
- ↑ "Тогда, в Новочеркасске". Литературная газета N25 (5247), 21 июня 1989 г.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1988. — Т. 2 /Любов — Ящук/. — 863 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-203-00536-2.
Коллектив авторов. Великая Отечественная: Комкоры. Военный биографический словарь / Под общей редакцией М. Г. Вожакина. — М.; Жуковский: Кучково поле, 2006. — Т. 2. — 464 с. — ISBN 5-901679-08-3.
- Великая Отечественная. Комдивы [Текст] : военный биографический словарь : в 5 т. / Д. А. Цапаев (рук.) и др. ; под общ. ред. В. П. Горемыкина. — М. : Кучково поле, 2011. — Т. 1. — С. 240–242. — 736 с. — 200 экз. — ISBN 978-5-9950-0189-8.
- Батыров У. А. Гордость Осетии. — М.: Мегапир, 2005. — 286 с.; ISBN 5-98501-017-1.
- Гассиев В. Н. "Он не только мог принять быстрое и нужное решение, но и своевременно оказаться там, где это решение выполнялось". К 60-летию Победы: генерал армии И. А. Плиев. // Военно-исторический журнал. — 2003. — № 5.
- Генералы Великой Победы: Исса Плиев, Георгий Хетагуров, Хаджи-Умар Мамсуров. — Владикавказ: Ир, 2014. — 110 с. ISBN 978-5-7534-1390-1.
- Джатиев Т. И. Сабельный звон: Роман-хроника об И. А. Плиеве.; Перевод с осет. В. Аксенова. — М.: Современник, 1980.
- Зверев К. В. По тылам врага: О дважды Герое Советского Союза И. А. Плиеве. — М.: Политиздат, 1983. — (Герои Советской Родины).
- Ларина В. И. Талантливый военачальник (Плиев И. А.) // Их именами названы улицы. — Орджоникидзе: Ир, 1979. — С. 197–205.
- Люди бессмертного подвига. Том 2. — Москва, 1975.
- Цховребов И. Н. Генерал армии Исса Плиев. — Тбилиси: Мецниереба, 1976.
- Черчесов Г. Е. Завещание полководца: Штрихи к портрету И. Плиева. — Владикавказ: СОИГИ, 1993.
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Плиев Исса Александрович на сайте Министерства обороны Российской Федерации
- Плиев Исса Александрович — дважды Герой Советского Союза.
- Персона: Плиев Исса Александрович.
- Документальный фильм "Товарищ генерал". Режиссёр — С. Бейсембаев.
- Мемориальный комплекс на месте захоронения Плиева[ölü keçid]
- Герои Советского Союза, проживавшие на Дону после Великой Отечественной войны Arxivləşdirilib 2014-03-04 at the Wayback Machine
