İsmail Hakkı Uzunçarşılı

İsmail Haqqı Uzunçarşılı (23 avqust 1888^[1], Əyyubsultan, İstanbul ili – 10 oktyabr 1977^[1], İstanbul) — Türkiyə siyasətçisi və tarixçisi.

İsmail Haqqı Uzunçarşılı
türk. İsmail Hakkı Uzunçarşılı
Doğum tarixi	23 avqust 1888(1888-08-23)[1]
Doğum yeri	Əyyubsultan, İstanbul ili, Osmanlı imperiyası
Vəfat tarixi	10 oktyabr 1977(1977-10-10)[1] (89 yaşında)
Vəfat yeri	İstanbul, İstanbul ili, Türkiyə
Dəfn yeri	Ədirnəqapı Şəhidliyi
Təhsili	İstanbul Universiteti
Fəaliyyəti	siyasətçi
Partiyası	Cümhuriyyət Xalq Partiyası
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

1912-ci ildə Darülfünunun ədəbiyyat bölümünü bitirərək Kütahya edadisi tarix müəllimi təyin olundu. 1921-ci ildə getdiyi Ankarada, ulusal hökumətcə öncə Trabzon Litseyində, sonra Kastamonu edadisində görəvləndirildi. Müəllimliyi çeşidli məktəblərdə sürdürən Uzunçarşılı 1926-cı ildə ibtidai məktəb müdürü, 1927-ci ildə Balıkəsir millətvəkili oldu.

Məclis çalışmalarının yanı sıra 1932–1938-ci illər arasında İstanbul Universitəti Ədəbiyyat Fakültəsi Tarix Bölümündə dərslər verdi; Türk Tarix Kurumunda görəv yaptı. 1950-ci ildə millətvəkilliyindən ayrılaraq yalnızca tarix çalışmalarına davam etdi. Kastamonuda çıxan "Açık Söz" qəzetində dərc olunan yazılarla adını duyurdu.

İlk çalışmalarını Kastamonu tarixi, Balıkəsir tarixi, Kütahya şəhəri (1932) kimi yerəl tarix araşdırmalarına ayırdı. Daha sonra Anadolu bəyliklərini incələmə mövzusuna girişdiysə də, Osmanlı imperiyasının siyasi tarixinə və dövlət təşkilatına ilişkin kitablarıyla tanındı. 89 yaşında arxivdə çalışırkən hayata gözlərini yumdu.

Uzunçarşılı İsmayıl Haqqı 1889-cu ildə anadan olmuş, 1912-ci ildə İstanbul universitetinin ədəbiyyat fakultəsini bitirib, liseylərdə tarixdən dərs demişdir. Sonralar uzun illər Maarif nazirliyində işləmişdir. O, 1927-ci ildə isə Türkiyə Xalq Respublikaçılar Partiyasının üzvü kimi 1927-ci ildə Balkəsirdən Türkiyə Böyük Millət Məclisə üzv seçilmişdir. Uzunçarşılı İsmayıl Haqqı 1940-cı ildən isə İstanbul Universitetinin professoru olmuşdur.

Uzunçarşılı İsmayıl Haqqı Türkiyə tarixinin bir çox dövrlərinə və problemlərinə dair çoxlu məqalələr həsr etmişdir. Tarixçinin böyük xidmətlərindən biri də Türkiyənin orta əsrlər və yeni tarixinə aid sənədləri nəşr etməsidir. Bunlardan başqa onun Osmanlı imperiyasının idarə və dövlət quruluşuna və mədəni əlaqələrinə aid də çoxlu tədqiqat əsərləri çap olunmuşdur.

1959–1961-ci illərdə Uzunçarşılı İsmayıl Haqqı türk tarixşünaslığının ən fundamental tədqiqatlarından biri sayılan 4 cildlik "Osmanlı tarixi"ni nəşr etdirmiş və bu əsərlə o, bir çox ölkələrdə böyük şöhrət qazanmışdır. Əsərdə əsasən XIII–XVIII əsrlərin hadisələri əks etdirilir. Bu dövr hadisələrində isə Azərbaycanın Qaraqoyunlu, Ağqoyunlu, Səfəvi dövlətlərinin tarixi əhəmiyyətli rol oynayır.

• 19?: Kastamonu tarixi

Kastamonu Məşâhiri Ankara:Kastamonu Əğitim Yüksəkokulu Yayınları, 1990.

• 1924: Balıkəsir tarixi

Karəsi Məşahiri (Balıkəsir Məşhurları Balikəsir:Zağnos Kültür və Əğitim Vakfı. 1999, ISBN 975-94473-2-0.

Karəsi Vilâyəti Tarihçəsi (haz. Abdülməcid Mutaf), Balıkəsir:Zağnos Kültür və Əğitim Vakfı; 2000, ISBN 975-94473-3-9.

• 1929: Afyon Karahisar, Sandıklı, Bolvadin, Çay, İsaklı, Manisa, Birgi, Muğla, Milas, Pəçin, Dənizli, Isparta, Atabəy və Əğirdir dəki Kitabələr və sahip, Saruhan, Aydın, Məntəşə, İnanç, Hamit Oğulları hakkında malûmat

Afyon Karahisar, Sandıklı, Bolvadin, Çay, İsaklı, Manisa, Birgi, Muğla, Milas, Pəçin, Dənizli, Isparta, Atabəy və Əğirdir dəki Kitabələr və sahip, Saruhan, Aydın, Məntəşə, İnanç, Hamit Oğulları hakkında malûmat, Dəvlət Matbasi 1929

• 1932: Bizans və Səlçukilərlə Gərmiyan və Osman Oğulları zamanında Kütahya Şəhri

Bizans və Səlçukilərlə Gərmiyan və Osman Oğulları zamanında Kütahya Şəhri, İstanbul:Maarif Matbaası 1932

• 1937: Anadolu Bəylikləri və Akkoyunlu, Karakoyunlu Dəvlətləri

Anadolu Bəylikləri və Akkoyunlu, Karakoyunlu Dəvlətləri Ankara:Türk Tarih Kurumu 1988 (? Baskı) ISBN 975-16-0044-8

• 1942: Məşhur Ruməli Ayanları

Məşhur Ruməli Ayanlarından Tirsinikli İsmail, Yılık Oğlu Süləyman Ağalar və Aləmdar Mustafa Paşa İstanbul:Türk Tarih Kurumu Yayınları; 1942

• 1945: Osmanlı Dəvləti Saray Təşkilatı

Osmanlı Dəvləti Saray Təşkilatı Ankara:Türk Tarih Kurumu 1988 (3. Baskı) ISBN 975-16-0011-1.

• 1965: Osmanlı Dəvlətinin İlmiyə Təşkilatı

Osmanlı Dəvlətinin İlmiyə Təşkilatı Ankara:Türk Tarih Kurumu 1988 (1. Baskı) ISBN 975–16-0043-X

• 19?: Osmanlı Dəvlətinin Mərkəz və Bahriyə Təşkilatı

Osmanlı Dəvlətinin Mərkəz və Bahriyə Təşkilâtı Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları VIII. Dizi 1988 (3. Baskı) ISBN 975-16-0042-1

• 19?: Osmanlı Dövləti Təşkilatında Kapukulu Ocakları

Osmanlı Dəvləti Təşkilâtında Kapukulu Ocakları. Cilt 1. Acəmi Ocağı və Yəniçəri Ocağı, Ankara: Türk Tarih Kurumu 1988 (. Baskı) ISBN 975–16-0057-X

Osmanlı Dəvləti Təşkilatından Kapukulu Ocakları. Cilt 2. Cəbəci, Topçu, Top Arabacıları, Humbaracı. Lağımcı Ocakları və Kapukulu Süvariləri. Ankara:Türk Tarih Kurumu 1988 (. Baskı) ISBN 975-16-0058-8

• 19?: Osmanlı Dəvlətinin Təşkilatına Mədhal

Osmanlı Dəvləti Təşkilatına Mədhal: Büyük Səlçukîlər, Anadolu Səlçukîlərî, Anadolu Bəylikləri, İlhânîlər, Karakoyunlu və Akkoyunlularla Məmlûklərdəki Dəvlət Təşkilâtına Bir Bakış. Ankara:Türk Tarih Kurumu 1988 (4. Baskı) ISBN 975-16-0040-5

• 1972–1978: Osmanlı Tarihi IV. Cilt

Osmanlı Tarihi I. Cilt: Anadolu Səlçukluları və Anadolu Bəylikləri Hakkında bir Mukaddimə ilə Osmanlı Dəvlətinin Kuruluşundan İstanbulun Fəthinə Kadar, Ankara:Türk Tarih Kurumu 2003 (8. Baskı) ISBN 975-16-0011-1.

Osmanlı Tarihi II. Cilt: İstanbulun Fəthindən Kanunî Sultan Süləymanın Ölümünə Kadar Ankara:Türk Tarih Kurumu 1998 (8. Baskı) ISBN 975–16-0012-X

Osmanlı Tarihi III. Cilt 1. Kısım: II. Səlimin Tahta Çıkışından 1699 Karlofça Andlaşmasına Kadar Ankara:Türk Tarih Kurumu 2003 (6. Baskı) ISBN 975-16-0013-8

Osmanlı Tarihi III. Cilt 2. Kısım: XVI. Yüzyıl Ortalarından XVI. Yüzyıl Sonuna Kadar Ankara:Türk Tarih Kurumu 1995 (6. Baskı) ISBN 975-16-0014-6

Osmanlı Tarihi IV. Cilt 1. Kısım:Karlofça Antlaşmasından XVIII. Yüzyılın Sonlarına Kadar Ankara:Türk Tarih Kurumu 1995 (5. Baskı) ISBN 975-16-0015-4

Osmanlı Tarihi IV. Cilt 2. Kısım: XVIII. Yüzyıl Ankara:Türk Tarih Kurumu 2003 (5. Baskı) ISBN 975-16-0016-2

• 19?: Çandarlı Vəzir Ailəsi

Çandarlı Vəzir Ailəsi Ankara:Türk Tarih Kurumu 1988 (1. Baskı) ISBN 975-16-0441-9

• 19?: Midhad Paşa və Yıldız Mahkəməsi

Midhad Paşa və Yıldız Mahkəməsi Ankara:Türk Tarih Kurumu 2000 (2. Baskı) ISBN 975-16-1345-0

• 19?: Hürriyət Kahramanı Rəsnəli Niyazi Hatıratı : Hürriyət Kahramanı

Hürriyət Kahramanı Rəsnəli Niyazi Hatıratı : Hürriyət Kahramanı İstanbul:Örgün Yayınəvi 2003 ISBN 975-7651-25-7

• 19? :Məkkə-i Mükərrəmə Əmirləri

Məkkə-i Mükərrəmə Əmîrləri Ankara:Türk Tarih Kurumu 1985 (2. Baskı) ISBN

• 19? : Topkapı Sarayı Müzəsi Osmanlı Saray Arşivi Kataloğu: Fərmanlar (İbrahim Kamal Baybura, İsmail Haqqı Uzunçarşılı, Ülkü Altındağ)

Topkapı Sarayı Müzəsi Osmanlı Saray Arşivi Kataloğu: Fərmanlar. Ankara: Türk Tarih Kurumu 1985 (2. Baskı)

• Əlisa Nicat. Dünya tarixçiləri. Bakı, 1998.