Şərqi Bəyazid

Şərqi Bəyazid (türk. Doğubayazıt) — Ağrı ilinin ilçəsi. Avropa E-yolu Anadolunun şərqindəki E80 tranzit yolunda qurulmuşdur. Mərkəzi rayondan 93 km şərqdə, İrandan isə 35 km məsafədə yerləşir. İlçə əraziləri ümumiyyətlə təpəli və kələ-kötürdür. Lakin, ilçə mərkəzi düzənlikdə qurulmuşdur. Ağrının ən qədim, tarixi və inkişaf etmiş bir bölgəsidir. Adını daşıyan düzənliyin cənub şərqində qurulmuşdur.^[1]

Şərqi Bəyazid
Doğubayazıt
39°33′ şm. e. 44°05′ ş. u.
Ölkə	Türkiyə
Tarixi və coğrafiyası
Mərkəzin hündürlüyü	1.625 m
Əhalisi
Əhalisi	121.263 nəf. (2018)
Rəqəmsal identifikatorlar
Poçt indeksi	04×××
Xəritəni göstər/gizlə Şərqi Bəyazid
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ağrı tarixi ilə əlaqəli "Ağrı tarixi" olaraq adlandırılan isim əslində uzun müddət şəhər mərkəzi olan Şərqi Bəyazid ilçəsinin tarixidir. Şərqi Bəyazidin İran sərhədində Türkiyə-İran tranzit yolunun keçid nöqtəsində olması, tarixi baxımdan buranın əhəmiyyətini artırmışdır. İlçə zəngin tarixə malikdir. Köhnə Bəyaziddə və qalada Urartu türbələrinin mövcudluğu şəhərin tarixini çox qədimlərə söykənməsinin sübutudur. Şərqi Bəyazidin ilk qurulduğu yer Yuxarı Bəyaziddə yerləşən köhnə qaladır. Qala Trabzon yol marşrutu üzərində gömrük mərkəzi olaraq davamlı inkişaf təmin etmişdir. Bəyazid qalasının hər dövrdən izləri var. Urartular Vandan Alagöz dağlarına və Göyçə gölünə uzandıqları üçün Bayazıt uzun müddət onların hakimiyyəti altında qaldı. 625-ci ildə Araz çayı sahillərinə gələn Xəzər türkləri tərəfindən ələ keçirildi.^[2]

Şərqdə İran, cənubda İran və Van (Muradiyyə və Çaldıran ilçələri), qərbdə Diyadin və Daşlıçay, şimalda Duzluca, İğdır və Aralıq ilə həmsərhəddir. Düşmən işğalından qurtuluş günü 14 apreldir. Rayon əraziləri düzən və vulkanik kütlələrdən ibarətdir. Büyük Ağrı dağı (5,137 m) Kiçik Ağrı dağı (3,896 m) Qala təpə (3.196 m) Arı dağ (2.934 m) Təndürək dağı (3533 m) və Göllər təpəsi (2.633 m) Şərqi Bəyazid ilçəsinin ən əhəmiyyətli yüksəklikləridir. Dağların yüksək hissələri və ətəkləri geniş yaylı ərazilərdir.^[3]

Şərqi Bəyazid düzənliyi və bu düzənliyin uzantısı olan Sarısu vadisi, Masun və Sürbahan çölləri, ilçənin əhəmiyyətli düzənliklərdir. Düzənliklər yüksək dağlarla əhatə olunmuşdur. Bu düzənliklərdə əkinçilik və bostançılıq aparılır, uyğun yerdə tərəvəz və meyvələr əkilir. Bəzi yerlərdə çəmənlik otları üçün tədarük edilir.

Qaya və parazitar təpələrin yerdən-yerə göründüyü düzənliyin bir hissəsi kələ-kötürdür, yamaclarda və düzənlikdə eroziya yüksəkdir. Ağrı dağının ətəyində kollar olsa da, rayonda meşəlik ərazilər demək olar ki heç yoxdur. Şəhər mərkəzi və kəndlər ağac baxımından zəifdir. Ağrı dağın ətəyində geniş qamışlar böyüyür.

İlçənin iqtisadiyyatı heyvandarlığa, sərhəd ticarəti, ticarət və kənd təsərrüfatına əsaslanır. Son illərdə ticarət və xarici ticarət inkişaf etdikcə şəhər daim böyüyür və inkişaf edir. Bununla birlikdə, yaşayış, iş yeri, otel, əyləncə yerləri, ticarət malları və neft nəqliyyatı da artır.

Şərqi Bəyazid təbii gözəlliklər və tarixi binalarla zəngindir.^[4]

• Şərqi Bəyazid Bələdiyyəsi