Şahmat üzrə dünya çempionları

İlk rəsmi şahmat üzrə dünya çempionu Vilhelm Steynits 1886-cı ildə olub. 1948-ci ildən dünya birinciliyi uğrunda matçların təşkili ilə Beynəlxalq şahmat federasiyası (FİDE) məşğul olmağa başlayıb

1993-cü ildə FİDE arasında ixtilaf nəticəsində Harri Kasparov Professional Şahmat Assosiasiyası (PŞA) təşkil etdi. Buna cavab olaraq FİDE onu dünya çümpionu statusunundan məhrum edir, şahmat tacını digər iddiaçılar arasında yarış keçirərək yeni çempionu təyin edir. Bölünmə nəticəsində iki dünya çempionu peyda olur: Harri Kasparov — PŞA versiyasına əsasən və Anatoli Karpov, FİDE tərəfindən keçirilən turnirin qalibi kimi.

2006-cı ildə FİDE-yə görə çempion Veselin Topalov və PŞA-ya görə çempion Vladimir Kramnik arasında birləşmə matçı keçirilir nəticədə, Kramnik mütləq çempion kimi müəyyənləşir.

Hazırkı dünya çempionu 2013-cü ildən Maqnus Karlsendir.

"Şahmat üzrə dünya çempion" statusunu ilk dəfə Vilhelm Steynits 1886-cı ildə alıb. Buna baxmaraq bundan əvvəl də Qərbdə ən güclü sayılan şahmatçılar mövcud olub.

Çempionluq illəri	Çempion	Həyat illəri	Ölkə
1495-ci illər təxmini	Luis Ramires Lusena	təx. 1465 — təx. 1530	İspaniya
1560–1575	Ruy Lopes de Sequra	təx. 1540 — təx. 1580	İspaniya
1575–1587	Ciovanni Leonardo di Bona	1542–1587	Neapol krallığı
1619–1634	Joakino Qreko	1600–1634	Neapol krallığı
1747–1795	Fransua-Andre Danikan Filidor	07.09.1726–31.08.1795	Fransa
1820–1840	Lui Şarl Mae de Laburdonne	1785–13.12.1840	Fransa
1843–1851	Hovard Staunton	təx. 1810–22.06.1874	Birləşmiş Krallıq
1851–1858, 1862–1866	Adolf Andersen	06.07.1818–13.03.1879	Prussiya
1858–1862	Pol Morfi	22.06.1837–10.07.1884	ABŞ
1866–1886	Vilhelm Steynits	14.05.1836–12.08.1900	Avstriya-Macarıstan

Qeyd etmək lazımdır ki, son üçündən başqa digərləri şərti olaraq ən güclüdülər buna səbəb XIX əsrin ortalarına qədər kifayət qədər çempionatlar keçirilmədiyinə görə ən yaxşı oyunçuların öz aralarında görüşməməyi bacarıqları obyektiv müqayisə edilə bilməməsini göstərir.

№		Çempionluq illəri		Şəkli		Çempion		Ölkə
1886-cı ildən 1993-cü ilə qədər
1		1886–1894		(14 may 1836 – 12 avqust 1900)		Vilhelm Steynits		Avstriya-Macarıstan ABŞ
2		1894–1921		(24 dekabr 1868 – 11 yanvar 1941)		Emanuel Lasker		Almaniya imperiyası
3		1921–1927		(19 noyabr 1888 – 8 mart 1942)		Xose Raul Kapablanka		Kuba
4		1927–1935 1937–1946		(31 oktyabr 1892 – 24 mart 1946)		Aleksandr Alyoxin		Rusiya imperiyası Fransa RSFSR
5		1935–1937		(20 mart 1901 – 26 noyabr 1981)		Maks Eyve		Niderland
6		1948–1957 1958–1960 1961–1963		(17 avqust 1911 – 5 may 1995)		Mixail Botvinnik		SSRİ
7		1957–1958		(24 mart 1921 – 27 mart 2010)		Vasili Smıslov		SSRİ
8		1960–1961		(9 noyabr 1936 – 28 iyun 1992)		Mixail Tal		SSRİ
9		1963–1969		(17 iyun 1929 – 13 avqust 1984)		Tiqran Petrosyan		SSRİ
10		1969–1972		(30 yanvar 1937)		Boris Spasski		SSRİ Rusiya Fransa
11		1972–1975		(9 mart 1943 – 17 yanvar 2008)		Robert Fişer		ABŞ
12		1975–1985		(23 may 1951)		Anatoli Karpov		SSRİ Rusiya
13		1985–1993		(13 aprel 1963)		Harri Kasparov		SSRİ Rusiya
1993-cü ildən 2006-cı ilə qədər
FİDE-yə əsasən					PŞA-ya əsasən
№	Çempionluq illəri	Şəkli	Çempion	Ölkə	№	Çempionluq illəri	Şəkli	Çempion	Ölkə
12	1993–1999	(23 may 1951)	Anatoli Karpov	Rusiya	13	1993–2000	(13 aprel 1963)	Harri Kasparov	Rusiya
14	1999–2000	(18 yanvar 1966)	Aleksandr Xalifman	Rusiya
15	2000–2002	(11 dekabr 1969)	Vişvanatan Anand	Hindistan
16	2002–2004	(11 oktyabr 1983)	Ruslan Ponomaryov	Ukrayna	14	2000–2006	(25 iyun 1975)	Vladimir Kramnik	Rusiya
17	2004–2005	(5 dekabr 1979)	Rüstəm Qasımcanov	Özbəkistan
17	2005–2006	(15 mart 1975)	Veselin Topalov	Bolqarıstan
2006-cı ildən
14		2006–2007		(25 iyun 1975)		Vladimir Kramnik		Rusiya
15		2007–2013		(11 dekabr 1969)		Vişvanatan Anand		Hindistan
16		2013 — i.z.		(30 noyabr 1990)		Maqnus Karlsen		Norveç