Şullu Çırqal-ool Sat
Şullu Çırqal-ool Sat (tuvaca: Шулуу Чыргал-оол Сат, 15 sentyabr 1926, Uluğhem[d] – 18 may 1992)[1] – Tuvanın Uluğhem kojuununa bağlı Çaa-Höl beldesinin Kaşpal kəndində anadan olan tuvalı elm xadimi, ilk tuvalı professor,[2] filoloq və yazıçı. Tuva Dövlət Universitetinin Tuva dili və ədəbiyyatı fakültəsinin qurucusu və ilk dekanıdır.
| Şullu Çırqal-ool Sat | |
|---|---|
| Шулуу Чыргал-оол Сат | |
| Doğum tarixi | 15 sentyabr 1926 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 18 may 1992 (65 yaşında) |
| Milliyyəti | Tuva türkü |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | alim, dilçi |
| Əsərlərinin dili | Tıva dili |
| İlk əsəri | Tıvа dıldа priçаstiyеlеr (1961) |
| Mükafatları |
    |
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]15 sentyabr 1926-cı ildə Tuvanın Uluğhem kojuununa bağlı Çaa-öl beldesinin Kaşpal kəndində anadan olmuşdur.[3][4][5] Uşaqlığı Ürbün, Kaşöal, Doozunnug, Adannıg-Art, Çinge deyilən yerlərdə keçmişdir. Çaa-Hölün yay məktəbində təhsil almağa başlamışdır. Çaa-Höl məktəbindən sonra Şagaan-Arlq məktəbinı keçmişdir. 1947-ci ildə Qızıl şəhərindəki Lenin adına məktəbi bitirmişdir.
Satın təhsil həyatı Leninqrad Dövlət Universiteti Şərqşünaslıq fakültəsində davam etmişdir. Universiteti bitirdikdən sonra Kaa-Hem kojuunun Sarıg-Sep orta məktəbində Tuva dili və vətən ədəbiyyatı müəllimi təyin edilmişdir. Bundan sonra elmi fəaliyyətini Tuva dili və ədəbiyyatı tarixi üzrə cəmləmişdir. Palmbahın redaktorluğu altında, ilk elmi əsəri olan "Tuvaca- Rusca qarşılaşdırılmalı lüğət"ini nəşr etdirmişdir.
Pedoqoji Milli Məktəblər İnistitutunda magistr təhsilini aldıqdan sonra 1959-cu ildən Qızıl şəhərinin pedoqoji inistitutunda işləməyə başlamışdır.[6]
Əsərləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]- 1961 yılında "Tıva dılda priçastiyeler"
- 1973 yılında "Tıva natsional dıldıñ tıvılganı bolgaş högjüldezi"
- "Tıva dıldıñ şinçilep kelgen töögüzünüñ oçerigi",
- "Amgı literaturlug tıva dıl
- "Tıva dialektologiya",
- "Sovyet üyede tıva dıldıñ högjüldyezi"
- "SSRЕ ulustarınıñ dıldarı"
- "Delegey dıldarı"
- Tıva-orus slovarlar
- Məktəb və inistitutlar üçün dərsliklər
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "84 года со дня рождения Шулуу Сата". tuva.asia. 2022-01-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 iyun 2020.
- ↑ "İlk Tıva profesörü". minprom.tuva.ru. İstifadə tarixi: 29 iyun 2020.[ölü keçid]
- ↑ "Улуг-Хемский район Тувы имеет все ресурсы, чтобы совершить большой прорыв в своем развитии". gov.tuva.ru. 2015-03-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 iyun 2020.
- ↑ "Почетные граждане". ulughem17.ru. 2 aprel 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 iyun 2020.
- ↑ "История школы МБОУ СОШ с. Чаа-Холь". tuvahistory.1gb.ru. 2 aprel 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 iyun 2020.
- ↑ "Шулуу Сат и Владимир Очур в 1956 году подняли тему утраты традиционной тувинской культуры". tuvaonline.ru. 2021-11-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 iyun 2020.