Şullu Çırqal-ool Sat

Şullu Çırqal-ool Sat (tuvaca: Шулуу Чыргал-оол Сат, d. 15 sentyabr 1926 – 18 may 1992)[1]Tuvanın Uluğhem kojuununa bağlı Çaa-Höl beldesinin Kaşpal kəndində anadan olan tuvalı elm xadimi, ilk tuvalı professor,[2] filoloq və yazıçı. Tuva Dövlət Universitetinin Tuva dili və ədəbiyyatı fakültəsinin qurucusu və ilk dekanıdır.

Şullu Çırqal-ool Sat
Шулуу Чыргал-оол Сат
Doğum tarixi
Doğum yeri Tıva Xalq Respublikası
Vəfat tarixi (65 yaşında)
Milliyyəti Tuva türkü
Təhsili
  • Sankt-Peterburq Dövlət Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsi[d]
Fəaliyyəti alim, dilçi
Əsərlərinin dili Tıva dili
İlk əsəri Tıvа dıldа priçаstiyеlеr (1961)
Mükafatları "Əmək veteranı" medalı
RSFSR əməkdar elm xadimi

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

15 sentyabr 1926-cı ildə Tuvanın Uluğhem kojuununa bağlı Çaa-öl beldesinin Kaşpal kəndində anadan olmuşdur.[3][4][5] Uşaqlığı Ürbün, Kaşöal, Doozunnug, Adannıg-Art, Çinge deyilən yerlərdə keçmişdir. Çaa-Hölün yay məktəbində təhsil almağa başlamışdır. Çaa-Höl məktəbindən sonra Şagaan-Arlq məktəbinı keçmişdir. 1947-ci ildə Qızıl şəhərindəki Lenin adına məktəbi bitirmişdir.

Satın təhsil həyatı Leninqrad Dövlət Universiteti Şərqşünaslıq fakültəsində davam etmişdir. Universiteti bitirdikdən sonra Kaa-Hem kojuunun Sarıg-Sep orta məktəbində Tuva dili və vətən ədəbiyyatı müəllimi təyin edilmişdir. Bundan sonra elmi fəaliyyətini Tuva dili və ədəbiyyatı tarixi üzrə cəmləmişdir. Palmbahın redaktorluğu altında, ilk elmi əsəri olan "Tuvaca- Rusca qarşılaşdırılmalı lüğət"ini nəşr etdirmişdir.

Pedoqoji Milli Məktəblər İnistitutunda magistr təhsilini aldıqdan sonra 1959-cu ildən Qızıl şəhərinin pedoqoji inistitutunda işləməyə başlamışdır.[6]

Əsərləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • 1961 yılında "Tıva dılda priçastiyeler"
  • 1973 yılında "Tıva natsional dıldıñ tıvılganı bolgaş högjüldezi"
  • "Tıva dıldıñ şinçilep kelgen töögüzünüñ oçerigi",
  • "Amgı literaturlug tıva dıl
  • "Tıva dialektologiya",
  • "Sovyet üyede tıva dıldıñ högjüldyezi"
  • "SSRЕ ulustarınıñ dıldarı"
  • "Delegey dıldarı"
  • Tıva-orus slovarlar
  • Məktəb və inistitutlar üçün dərsliklər

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. "84 года со дня рождения Шулуу Сата". tuva.asia. 2022-01-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 iyun 2020.
  2. "İlk Tıva profesörü". minprom.tuva.ru. İstifadə tarixi: 29 iyun 2020.[ölü keçid]
  3. "Улуг-Хемский район Тувы имеет все ресурсы, чтобы совершить большой прорыв в своем развитии". gov.tuva.ru. 2015-03-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 iyun 2020.
  4. "Почетные граждане". ulughem17.ru. 2 aprel 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 iyun 2020.
  5. "История школы МБОУ СОШ с. Чаа-Холь". tuvahistory.1gb.ru. 2 aprel 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 iyun 2020.
  6. "Шулуу Сат и Владимир Очур в 1956 году подняли тему утраты традиционной тувинской культуры". tuvaonline.ru. 2021-11-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 iyun 2020.