5 manatlıq əsginas

5 manatlıq əsginas — Azərbaycanda işlədilən milli əsginaslardan biri. 3 dəfə (1992, 2005 və 2009-cu illərdə) dövriyyəyə buraxılmışdır.

5 manat
Ölkə Azərbaycan Azərbaycan
Dəyər 5 manat
Eni 127 mm
Uzunluğu 70 mm
Təhlükəsizlik ünsürləri gizli rəqəm, nominalın işıqda görünən rəqəmi və dizaynı (su nişanı), işıqda görünən "MANAT", möcüzəli rəqəm (yaşıldan tünd qırmızıya), xüsusi dəqiq cizgilər, relyefli nominal, arxa tərəfində isə metal sap, sol tərəfdə sehirli xətlər, ultrabənövşəyi işıqda görünən elementlər
Nəşr illəri 1992, 2005, 2009
Ön tərəf
Ön tərəf
Dizayn ədəbi simalar, qədim kitablar, dövlət himnindən parça
Arxa tərəf
Arxa tərəf
Dizayn Azərbaycan Respublikasının Xəritəsi, Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyasını əks etdirən Avropanın xəritəsi; Azərbaycanın inkişaf tarixi – Qobustan qaya heroqlifləri, Orxon-Yenisey əlifbası və müasir Azərbaycan yazısı

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

5 manatlıq əsginaslar ilk dəfə 1992-ci ilin dekabr ayında Azərbaycan Milli Bankı tərəfindən dövriyyəyə buraxılmışdır[1][2]. 5 manatlıq əsginasın ilk eskizlərinin müəllifi azərbaycanlı xalçaçı-rəssam Eldar Mikayılzadədir[3][4]. O, buna görə almalı olduğu qonorarı Dövlət Müdafiə Fonduna keçirmişdir[4].

  • 1992-ci ildə buraxılmış ilk 5 manatlıq əsginasların ön tərəfi
    1992-ci ildə buraxılmış ilk 5 manatlıq əsginasların ön tərəfi
  • 1992-ci ildə buraxılmış ilk 5 manatlıq əsginasların arxa tərəfi
    1992-ci ildə buraxılmış ilk 5 manatlıq əsginasların arxa tərəfi

Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən 7 fevral 2005-ci il tarixdə imzalanmış "Azərbaycan Respublikasında pul nişanlarının nominal dəyərinin və qiymətlər miqyasının dəyişdirilməsi (denominasiyası) haqqında" Fərmanla 1992–2001-ci illərdə dövriyyəyə buraxılmış əsginaslar — eyni zamanda 1992-ci ildə dövriyyəyə buraxılmış 5 manatlıq əsginaslar 2006-cı ildən başlayaraq dövriyyədən çıxarılmış[5], 2005-ci ildə yeni 5 manatlıq əsginaslar çap olunmuşdur. 28 dekabr 2005-ci ildə ölkə ictimaiyyətinə təqdim olunmuş yeni nəsil pul nişanları, həmçinin yeni 5 manatlıq əsginaslar 2006-cı il yanvarın 1-dən etibarən dövriyyəyə buraxılmışdır.

  • 2005-ci ildə buraxılmış 5 manatlıq əsginasların ön tərəfi
    2005-ci ildə buraxılmış 5 manatlıq əsginasların ön tərəfi
  • 2005-ci ildə buraxılmış 5 manatlıq əsginasların arxa tərəfi
    2005-ci ildə buraxılmış 5 manatlıq əsginasların arxa tərəfi

Mövzusu

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hazırda dövriyyədə olan 5 manatlıq əsginaslar 2005 və 2009-cu illərdə Azərbaycan Mərkəzi Bankı tərəfindən buraxılmışdır. Bu əsginaslar yazı və ədəbiyyat mövzusuna həsr olunmuşdur[6].

Təsviri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
İlk əsginas üzərində təsvir olunmuş Qız qalasının real vəziyyəti

İlk 5 manatlıq əsginasın ön tərəfinə Qız qalasının təsviri ilə yanaşı arxa fon təsvirləri də verilmişdir[2]. Əsginasın arxa tərəfi isə milli ornamentlərlə haşiyələnmiş və üst tərəfində "Azərbaycan Milli Bankı" sözləri çap olunmuş, nominalın adı ortada sözlə verilmişdir[2].

Ağ kağızda, əsas rəngi narıncı olmaqla 2005 və 2009-cu illərdə çap olunmuş əsginasların ön tərəfində ədəbi simalar, qədim kitablar, dövlət himnindən parça verilmişdir[6]. Həmçinin Azərbaycan Mərkəzi Bankının sədri Elman Rüstəmovun imzası da ön tərəfdədir.

5 manatlıq əsginasın üzərində Elman Rüstəmovun imzası
Əsginasın üzərində olan Orxon-Yenisey əlifbası ilə yazılar

Bu əsginasların arxa fonunda isə Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyasının xəritələrlə təsviri verilmiş, Azərbaycanın inkişaf tarixi – Qobustan qaya heroqlifləri, Orxon-Yenisey əlifbası və müasir Azərbaycan yazısı verilmişdir[6].

Bu iki əsginasın əsas fərqi belədir: 2005 buraxılışının ön tərəfində "Azərbaycan Milli Bankı", 2009 buraxılışının ön tərəfində isə "Azərbaycan Mərkəzi Bankı" yazılmışdır. 2009-cu ildə bu əsginasların yenidən buraxılmasının əsas səbəbi elə həmin il Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına edilən dəyişikliklər olmuşdur. Belə ki, 2009-cu il martın 18-də ümumxalq səsverməsində (referendumda) qəbul edilmiş əlavələr və dəyişikliklərlə bağlı olaraq, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 19-cu maddənin II hissəsində "Milli" sözü "Mərkəzi" sözü ilə əvəz edilmişdir[7]. Hansı ki, bu Azərbaycan Milli Bankının adının dəyişdirilərək Azərbaycan Mərkəzi Bankı adlandırılması deməkdir.

Ölçüləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İlk 5 manatlıq əsginasın ölçüləri 125×63 mm idi[1].

2005 və 2009-cu illərdə dövriyyəyə buraxılmış 5 manatlıq əsginasların ölçüləri isə 127×70 mm-dir[6].

Mühafizə elementləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Saxta əsginasların dövriyyəyə buraxılmasının qarşısını almaq üçün bu əsginasa bir çox təhlükəsizlik ünsürləri daxil edilmişdir. İlk 5 manatlıq əsginasda su nişanı — üç alov təsvir olunmuşdu[8]. 2005 və 2009-cu illərdə çap olunmuş əsginasların üz tərəfində nominalın gizli rəqəmi, nominalın işıqda görünən rəqəmi və dizaynı (su nişanı), işıqda görünən "MANAT", möcüzəli rəqəm (yaşıldan tünd qırmızıya), xüsusi dəqiq cizgilər, relyefli nominal, arxa tərəfində isə metal sap, sol tərəfdə sehirli xətlər, ultrabənövşəyi işıqda görünən elementlər vardır[6].

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Dövriyyədən çıxarılmış əskinaslar — AZM Arxivləşdirilib 2018-02-24 at the Wayback Machine. cbar.az  (az.)
  2. ↑ 1 2 3 Müstəqillik dövrü pulları Arxivləşdirilib 2021-07-14 at the Wayback Machine. azerbaijans.com  (az.)
  3. ↑ Milli Valyutamızın ilk eskizlərinin müəllifi Publika. Az-a danışır. Arxivləşdirilib 2016-03-14 at the Wayback Machine  (az.)
  4. ↑ 1 2 Rəsulzadə və Nizaminin şəkillərini pula həkk edən rəssam Arxivləşdirilib 2021-01-23 at the Wayback Machine. azadliq.org, 21.08.2012  (az.)
  5. ↑ "Azərbaycan Respublikasında pul nişanlarının nominal dəyərinin və qiymətlər miqyasının dəyişdirilməsi (denominasiyası) haqqında" Arxivləşdirilib 2018-10-22 at the Wayback Machine Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 7 fevral 2005-ci il tarixli, 189 nömrəli Fərmanı. e-qanun.az  (az.)
  6. ↑ 1 2 3 4 5 Dövriyyədə olan əskinaslar — AZN Arxivləşdirilib 2021-04-24 at the Wayback Machine. cbar.az  (az.)
  7. ↑ "2009-cu il martın 18-də keçirilmiş ümumxalq səsverməsinə (referenduma) yekun vurulması və yekunların elan edilməsi barədə" Arxivləşdirilib 2021-07-12 at the Wayback Machine Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Seçki (Referendum) Komissiyasının 30 mart 2009-cu il tarixli, 19/86 nömrəli Qərarı ("Azərbaycan" qəzeti 31 mart 2009-cu il, № 66, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2009-cu il, № 03, maddə 158)
  8. ↑ Adlarını pula yazdıranlar Arxivləşdirilib 2016-08-17 at the Wayback Machine. buro247.az  (az.)

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikianbarda 5 manatlıq əsginas ilə əlaqəli mediafayllar var.