ABŞ inqilabı

Amerika inqilabı, 18-ci əsrin ikinci yarısında, On üç koloniyanın Britaniya imperiyasından müstəqillik qazandığı və ABŞ adını aldığı dövrü əhatə edir.

Amerika inqilabı
Yer	On üç koloniya
Tarix	22 mart 1763
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bu dövrdə müstəmləkələr Britaniya imperiyasına qarşı üsyan qaldırdı və 1775 - 1783 illər arasında ABŞ İstiqlal müharibəsi başladı. ABŞ istiqlal bəyannaməsi 1776-cı ildə nəşr olundu və 19 oktyabr 1781-ci ildə döyüş meydanında qələbə qazanıldı.

Fransa krallığı Amerikanın yeni millətini pul və sursatla təmin etməkdə mühüm rol oynadı, İngiltərəyə qarşı koalisiya təşkil etdi və müharibəni sona çatdıran Yorktown müharibəsində həlledici rol oynayan bir ordu və donanma göndərdi. Digər tərəfdən, amerikalılar kral və aristokratiyaya qarşı qiyam qaldırdılar və Fransanı nümunə götürmədilər.

Amerika İnqilabı, Amerika xalqını əhatə edən yeni respublika idealları kimi bir sıra intellektual və sosial dəyişiklikləri özündə cəmləşdirdi. Bəzi ştatlarda demokratiyanın dövlət idarəçiliyindəki rolu ilə bağlı qızğın mübahisələr olurdu. Respublikaçılığa keçid və getdikcə daha çox yayılan demokratiya ənənəvi sosial iyerarxiyada qarışıqlıq yaratdı və Amerikanın siyasi dəyərlərinin əsaslandığı siyasi əxlaq yaratdı.

İnqilab dövrü 1763-cü ildə, Fransanın Amerikadakı koloniyalara hərbi təhdidi sona çatdıqdan sonra başladı. İngilislər koloniyalarda yaşayanların ümumiyyətlə qəbul etmədikləri vergilər tətbiq edərək, koloniyaların müdafiəsinə xərclədiklərinin böyük bir hissəsinin yenidən koloniyalar tərəfindən ödənilməsini qərara aldılar. Bundan əlavə, kolonistlərin bir çoxu Britaniya parlamentində təmsil olunmadığı üçün hərəkəti qanunsuz qəbul etdilər. Bostondakı etirazlardan sonra İngiltərə buraya hərbi qüvvələrini göndərdi. Buna cavab olaraq koloniyalar öz milislərini səfərbər etdilər və müharibə 1775-ci ildə başladı. Əhalinin 15–20 faizi Britaniyaya sadiq olsa da, Vətənpərvərlər ümumiyyətlə müharibə zamanı ərazinin 80–90 faizinə qədərini tutdular. Digər tərəfdən, İngiltərə yalnız bir neçə sahilyanı şəhərə nəzarət edirdi.

1776-cı ildə On üç koloniyanın nümayəndələri yekdilliklə ABŞ-ni quran müstəqillik bəyannaməsini qəbul etdilər. 1778-ci ildə amerikalılar hərbi və dəniz qüvvələrini tarazlaşdıracaq Fransa ilə ittifaq qurdular. 1777-ci ildə Saratoga və 1781-ci il 19 oktyabrda Yorktownda iki ingilis ordusu əsir tutuldu və nəticədə 1783-cü ildə Paris müqaviləsi ilə sülh əldə edildi. ABŞ-nin şimalında Britaniya Kanadası, cənubunda İspaniya Floridası və qərbində Missisipi çayı var idi.