Acı bağırsaq

Acı bağırsaq (lat. jejunum) — insanlarda və ən yüksək onurğalılarda, o cümlədən məməlilər, sürünənlər və quşlarda nazik bağırsağın ikinci hissəsi.

Acı bağırsaq
Small intestine
Small intestine
Onikibarmaq bağırsağın yuxarı və aşağı hissəsi
Onikibarmaq bağırsağın yuxarı və aşağı hissəsi
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Onun membranı əvvəllər onikibarmaq bağırsağın fermentləri tərəfindən həzm olunmuş qida maddələrinin kiçik molekullarının enterositlər tərəfindən udulması üçün ixtisaslaşmışdır.

Acı bağırsağın döngələri qarın boşluğunun yuxarı sol hissəsində yerləşir.[1] Acı bağırsaq və qalça bağırsağın arasındakı bölünmə anatomik olaraq fərqlənmir.[2]

Yetkinlərdə qalça bağırsaq adətən 6-7 m (20-23 fut) uzunluğundadır, bunun təxminən beşdə ikisi acı bağırsaqdır.[3]

Tərkibi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qəbul edilən qidaya məruz qalan acı bağırsağın daxili səthi, qəbul edilən qidalardan qida maddələrinin udulması üçün mövcud olan toxumaların səth sahəsini artıran villi adlanan selikli qişalarla örtülüb.

Qida maddələrinin epitelial hüceyrələr vasitəsilə acı bağırsaq və qalça bağırsaq vasitəsilə daşınmasına şəkər fruktozasının passiv daşınması və amin turşularının, kiçik peptidlərin, vitaminlərin və əksər qlükozanın aktiv daşınması daxildir. Acı bağırsaqdakı villi onikibarmaq bağırsaq və ya qalça bağırsaqdan daha uzundur.

Acı bağırsaqdakı pH adətən 7 ilə 8 arasındadır (neytral və ya bir qədər qələvi). O, həmçinin peristaltika kimi tanınan proseslə qidanın hərəkətinə kömək edən dairəvi və uzununa hamar əzələləri ehtiva edir.

Histologiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Acı bağırsaqda çox az Brunner vəzləri (duodenumda tapılır) və ya Peyer yamaqları (nazik bağırsaqda tapılır) var. Bununla belə onun mezenteriyasında[4] bir neçə nazik limfa düyünləri var.

Acı bağırsaqla və qalça bağırsaq arasında heç bir sərhəd yoxdur. Bununla belə, incə histoloji fərqləri var:

  • Acı bağırsaqda mezenteriya içərisində nazik bağırsaqdan daha az piy var.
  • Acı bağırsaq adətən daha böyük diametrə malikdir.
  • Acı bağırsağın villisi uzun, barmağa bənzər çıxıntılara bənzəyir və histoloji olaraq müəyyən edilə bilən bir quruluşdur.
  • Bütün bağırsaq traktının limfoid toxumasına malik olmasına baxmayaraq, yalnız nazik bağırsaqda çoxlu sayda limfosit və mikrofold hüceyrələr kimi immun hüceyrələrdən ibarət kapsullaşdırılmamış limfoid düyünləri olan bol Peyer yamaqları var.
  • Transmissiya elektron mikroskopu (TEM) insanın acı bağırsağının görüntüsü

    Transmissiya elektron mikroskopu (TEM) insanın acı bağırsağının görüntüsü

  • Siçanın acı bağırsağının TEM şəkli (14,000 qat böyüdülmə)

    Siçanın acı bağırsağının TEM şəkli (14,000 qat böyüdülmə)

  • İtin acı bağırsağının görüntüsü (100 dəfə böyüdülmüş)

    İtin acı bağırsağının görüntüsü (100 dəfə böyüdülmüş)

Funksiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Acı bağırsağın selikli qişası əvvəllər onikibarmaq bağırsaqda fermentlər tərəfindən həzm edilmiş kiçik qida hissəciklərinin enterositlər tərəfindən udulması üçün ixtisaslaşmışdır. Udulduqdan sonra qida maddələri (limfaya gedən yağ istisna olmaqla) enterositlərdən enterohepatik dövrəyə keçir və qaraciyərin qapı venası vasitəsilə qaraciyərə daxil olur. Burada qan emal olunur.[5]

Heyvanlarda[redaktə | mənbəni redaktə et]

Balıqlarda qalça bağırsağın bölmələri o qədər də aydın deyil və acı bağırsaq yerinə "orta bağırsaq" termini istifadə edilir.[6]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-09-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-04.
  2. ↑ Deakin, Barbara Young; və b. Wheater's functional histology : a text and colour atlas (5th). Churchill Livingstone/Elsevier. 2006. səh. 263. ISBN 978-0-443-068-508.
  3. ↑ Drake, Richard L.; Vogl, Wayne; Tibbitts, Adam W. M. Mitchell; illustrations by Richard; Richardson, Paul. Gray's anatomy for students. Philadelphia: Elsevier/Churchill Livingstone. 2005. 273–275. ISBN 978-0-8089-2306-0.
  4. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-09-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-05.
  5. ↑ CRANE, RK. "Intestinal absorption of sugars". Physiological Reviews. 40 (4). Oct 1960: 789–825. doi:10.1152/physrev.1960.40.4.789. PMID 13696269.
  6. ↑ Guillaume, Jean; Praxis Publishing; Sadasivam Kaushik; Pierre Bergot; Robert Metailler. Nutrition and Feeding of Fish and Crustaceans. Springer. 2001. səh. 31. ISBN 9781852332419. İstifadə tarixi: 2009-01-09.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]