Alassan Uattara

Alassan Draman Uattara (fr. Alassane Dramane Ouattara; 1 yanvar 1942^[1][2][…], Dimbokro^[d]) — 2010-cu ildən etibarən Kot-d'İvuar Respublikasının Prezidenti olan siyasətçi.

Alassan Draman Uattara
fr. Alassane Dramane Ouattara
Kot-d'İvuar Respublikasının Prezidenti
4 dekabr 2010 – h.h
Əvvəlki	Loran Qbaqbo
Kot-d'İvuar Respublikasının Baş naziri
7 noyabr 1990 – 9 dekabr 1993
Əvvəlki	vəzifə təsis edilib
Sonrakı	Daniel Kablan Dunkan
İqtisadiyyat və Maliyyə Naziri
oktyabr 1990 – noyabr 1993
Beynəlxalq Valyuta Fondunun baş direktorunun müavini
1994 – 1999
Qərbi Afrika Dövlətləri Mərkəzi Bankının sədri
dekabr 1988 – noyabr 1990
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	1 yanvar 1942 (82 yaş)
Doğum yeri	Dimbokro, Fransa Qərbi Afrikası ( indiki Kot-d'İvuar)
Təhsili	Dreksel Universiteti[d], Vorton Biznes Məktəbi
Fəaliyyəti	iqtisadçı, siyasətçi
Həyat yoldaşı	Dominik Folloru-Uattara (1991–h.h)
Dini	islam
ado.ci/accueil.php
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Uattara 1 yanvar 1942-ci ildə Fransa Qərbi Afrikasının Dimbokro şəhərində anadan olmuşdur. O, Vattara İmperiyası olaraq da bilinən Konq İmperiyasının bir hissəsi olan Burkina-Fasonun müsəlman xalqlardan gəlir. Uattara müsəlmandır və Dyula xalqının üzvüdür. 1965-ci ildə Pensilvaniyada yerləşən Filadelfiya Drekael Texnologiya İnstitutunda elmi bakalavr dərəcəsi aldı. Uattara daha sonra 1967-ci ildə iqtisadiyyat üzrə magistr, 1972-ci iildə isə Pensilvaniya Universitetində iqtisad elmləri namizədi olmuşdur.^[3]

Uattaranın amerikalı Barbara Jan-Devis ilə ilk evliliyindən Devid Draman Uattara və Fanta Katrin Uattara adlı iki övladı var. 1991-ci ildə yəhudi əsilli fransız katolik iş adamı Dominik Nuvian ilə evləndi. Onların toyu Parisin 16-cı dairəsinin bələdiyyə binasında keçirilib.

O, 1968–1973-cü illərdə Vaşinqtonda Beynəlxalq Valyuta Fondunda iqtisadçı kimi çalışıb, daha sonra 1973–1975-ci illərdə Qərbi Afrika Dövlətləri Mərkəzi Bankının Parisdəki müvəqqəti missiyasına rəhbərlik edib. QADMB-da 1975-ci ilin fevralından 1982-ci ilin dekabrına qədər xüsusi müşavir və araşdırma direktoru, 1983-cü ilin oktyabrından 1984-cü ilin oktyabrına qədər qubernator köməkçisi olub. 1984-cü ilin noyabrından 1988-ci ilin oktyabrına qədər BVF-da Afrika Departamentinin müdiri kimi də çalışdı. O, həmçinin BVF-də icraçı direktorun müşaviri oldu. 28 oktyabr 1988-ci ildə QADMB qubernatoru təyin edildi və 22 dekabr 1988-ci ildə and içdi. Uattara şəffaf və güclü idarəçiliyi ilə tanınmışdır.^[4]

1990-cı ilin aprelində BVF Struktur Düzəliş Proqramı çərçivəsində Kot-d'İvuarın Prezidenti Feliks Ufue-Buani Uattaranı Kot-d'İvuarın Sabitləşdirmə və İqtisadi Bərpa Proqramının Koordinasiyası üzrə Nazirliklərarası Komitəsinin sədri vəzifəsinə qəbul etməyə məcbur etdi. Uattara bu vəzifəni tutarkən QADMB qubernatoru vəzifəsində də qaldı. Daha sonra 7 noyabr 1990-cı ildə BVF-də çalışdığı müddətdə Kot-d'İvuarın Baş naziri oldu, daha sonra Şarl Konan Banni onu QADMB qubernatoru olaraq əvəz etdi. O, həmçinin 1990-cı ilin oktyabrından 1993-cü ilin noyabrınadək İqtisadiyyat və Maliyyə Naziri vəzifəsini tutub.^[5]

Uattara Baş nazir vəzifəsini icra edərkən, qanunsuz və konstitusiyaya zidd olaraq Ufue-Buaninin xəstə olduğu müddətdə, 1993-cü ilin martından dekabr ayına qədər olan dövrdə ümumilikdə 18 ay müddətində Prezident postunu icra etmişdir. Ufue-Buani 7 dekabr 1993-cü ildə vəfat etdi və Uattara "Kot-d'İvuar yetim qaldı" deyərək Prezidentin ölümünü xalqa elan etdi. Uattara və Milli Assambleyanın sədri Anri Konan Bedye arasında Bedyeyə ölkəyə rəhbərlik etmək üçün qanuni hüquq verən və konstitusiyaya tamamilə zidd olan Prezident postu uğrunda qısamüddətli güc mübarizəsi başladı. Bediye qalib gəldi və Uattara dekabrın 9-da Baş nazir vəzifəsindən istefa verdi. Uattara daha sonra BVF-ə 1 iyul 1994-cü ildən 31 iyul 1999-cu ilədək idarə heyətinin direktor müavini olaraq qayıtdı.^[6]

1995-ci ilin oktyabrında keçirilən prezident seçkilərindən əvvəl Kot-d'İvuar Milli Assambleyası valideynlərindən hər hansı birinin xarici vətəndaş olması və əvvəlki beş il ərzində Kot-d'İvuarda yaşamaması halında namizədlərə qadağa qoyan seçki məcəlləsini təsdiq etdi. Bu müddəaların Uattaraya yönəldiyi geniş şəkildə düşünülürdü. BVF-dəki vəzifələri səbəbindən 1990-cı ildən bəri ölkədə yaşamadı. Atasının Burkina-Fasoda doğulduğu barədə şayiələr də yayılmışdı. 1994-cü ildə hakim Kot-d'İvuar Demokratik Partiyasından ayrılaraq yaradılan müxalifət partiyası olan Respublikaçıların Hərəkatı Uattaranın prezidentliyə namizəd olmasına çalışırdı. 1995-ci il iyunun sonlarında KDP Baş katibi Jeni Kobina Uattara ilə görüşdü və bu zaman Kobinanın sözlərinə görə, Uattara ona onun partiyasına qoşulmaq istəyində olduğunu dedi. Partiya 3 iyul 1995-ci ildə ilk növbədənkənar qurultayında Uattaranı prezidentliyə namizəd kimi irəli sürdü. Hökumət seçki məcəlləsini dəyişməsə də, Uattara namizədliyi rədd etdi. KDP Loran Qbaqbonun Kot-d'İvuar Xalq Cəbhəsi ilə birlikdə seçkilərini boykot etdi, KDP-ın namizədi Anri Konan Bediye asan qələbə qazandi.^[7]

BVF-də icraçı direktorun müavini vəzifəsində çalışarkən, 1998-ci ilin martında Uattara Kot-d'İvuara qayıtmaq və yenidən siyasətdə iştirak etmək niyyətində olduğunu bildirdi. 1999-cu ilin iyulunda BVF-dən ayrıldıqdan sonra o, 1999-cu il avqustun 1-də partiyanın növbədənkənar qurultayında KDP-ın sədri seçildi, həmçinin növbəti prezident seçkilərində onun namizəd olacağı açıqlandı. O, seçkilərdə iştirak etmək hüququna malik olduğunu söyləyərək, özünün və valideynlərinin Kot-d'İvuar əsilli olduğunu sübut edən sənədləri göstərdi.

Lakin o, bu sənədləri saxtalaşdırmaqda günahlandırıldı və araşdırma başladıldı. Prezident Bediye Uattaranı burkina-fasolu olaraq xarakterizə etdi və Ufue-Buaninin "Alassan Uattara'ın yalnız iqtisadiyyatla məşğul olmasını istədiyini" söylədi. Uattaranın 1999-cu ilin sentyabr ayının sonunda verilmiş vətəndaşlıq şəhadətnaməsi oktyabrın 27-də məhkəmə tərəfindən ləğv edildi. Uattaranın həbsi ilə bağlı qərar noyabrın 29-da verilmişdi, baxmayaraq ki, o, həmin vaxt ölkədən kənarda idi, buna baxmayaraq dekabrın sonuna kimi qayıdacağını söylədi.^[8]

Dekabrın 24-də ordu Bediyeni devirərək hakimiyyəti ələ keçirdi. Uattara dekabrın 29-da Fransada üç ay qaldıqdan sonra Kot-d'İvuara qayıtdı və Bediyenin devrilməsini "dövlət çevrilişi deyil", "bütun Kot-d'İvuar xalqının dəstəklədiyi inqilab" kimi qiymətləndirdi.^[9]

2000-ci ilin iyulunda referendumla təsdiq edilmiş yeni konstitusiya valideynlərinin hər ikisi Kot-d'İvuar kökənli olmadığı təqdirdə prezidentliyə namizəd olmalarını mübahisəli şəkildə qadağan etdi və Uattara 2000-ci il prezident seçkilərindən kənarlaşdırıldı. Bunu əhatə edən məsələlər 2002-ci ildə başlayan Birinci Kot-d'İvuar Vətəndaş Müharibəsində əsas amillər idi.

Burkina-Faso Prezidenti Blez Kompaore Uattaranın vətəndaşlığı ilə bağlı verdiyi müsahibədə belə cavab verdi: "Bizim üçün hər şey sadədir: o, Burkina-Fasodan deyil, nə doğum, nə evlilik, nə də vətəndaşlıq yolu ilə. Bu adam Kot-d'İvuarın Baş naziri olub."

Prezident Qbaqbo 6 avqust 2007-ci ildə Uattaranın növbəti prezident seçkilərində iştirak edə biləcəyini təsdiqlədi. Uattara 1–3 fevral 2008-ci il tarixlərində keçirilən İkinci Növbədənkənar Konqresində KDP-ın prezidentliyə namizədi olaraq təyin olundu, o, eyni zamanda daha beş il müddətinə yenidən KDP-ın sədri seçildi. Qurultayda o, keçmiş üsyançı Yeni Qüvvələr partiyasını seçkilərdə KDP ilə birləşməyə dəvət etdi.^[10]

Uattara açıq şəkildə demişdi ki, Qbaqbonun şəffaf və ədalətli seçkilər təşkil edəcəyinə inanmır.^[11]

KDP və KDP-ADH-ın hər ikisi Ufue hərəkatının üzvləridir və Uattara və Bediye birinci turda ayrı-ayrılıqda yarışarkən, onlardan yalnız biri ikinci tura keçərsə, hər biri digərini dəstəkləməyə razılaşdı.^[10]

2005-ci ildə keçirilməli olan prezident seçkiləri 2010-cu ilin noyabr ayına qədər təxirə salındı. Seçki Komissiyasının sədri Uattaranın müstəqil şəkildə qazandığı ilkin nəticələri saxtakarlıqdan narahatlandığı elan etmədi. Onlar keçmiş Baş nazir Alassan Uattaranın xeyrinə Qbaqbonun geri çəkildiyini bildirdilər.^[12]

Hakim KXC Yeni Qüvvələri üsyançılarının nəzarətində olan şimal departamentlərində kütləvi saxtakarlıqda ittiham edərək, Konstitusiya Şurası qarşısında nəticələrə etiraz etdi. Bu ittihamlar Birləşmiş Millətlər Təşkilatının müşahidəçiləri tərəfindən ziddiyyət təşkil edirdi. Nəticələrin hesabatı ciddi gərginliyə və şiddətli insidentlərə səbəb olub. Qbaqbo tərəfdarlarından ibarət Konstitusiya Şurası yeddi şimal departamentinin nəticələrini qeyri-qanuni elan etdi və Seçki Komissiyasının bildirdiyinə görə, Uattara 54% səslə qalib gəlsə də, Qbaqbon 51% səslə seçkilərdə qalib gəldi. Qbaqbonun andiçmə mərasimindən sonra əksər ölkələr və Birləşmiş Millətlər Təşkilatı tərəfindən qalib kimi tanınan Uattara alternativ inauqurasiya təşkil etdi. Bu hadisələr vətəndaş müharibəsinin yenidən alovlanması qorxusunu artırdı, minlərlə qaçqın ölkəni tərk etdi.^[12]

Afrika İttifaqı münaqişənin həllində vasitəçilik etmək üçün Cənubi Afrikanın keçmiş Prezidenti Tabo Mbekini göndərdi. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurası Kot-d'İvuarı bütün orqanlarından, Afrika İttifaqı isə ölkə üzvlüyündən uzaqlaşdırdı və Alassan Uattaranı seçkilərin qalibi kimi tanıyan qətnamə qəbul etdi.^[13]

2010-cu ildə Kot-d'İvuar Silahlı Qüvvələrinin polkovniki Nqessan Yao Nyu-Yorkda ABŞ İmmiqrasiya və Gömrük Mühafizə İdarəsinin bir il davam edən əməliyyatı zamanı silah və sursatların qanunsuz ixracında ittiham olunaraq həbs olundu. Kot-d'İvuarın bir neçə zabiti diplomatik pasportlara malik olduqları üçün sərbəst buraxıldı. Onun şəriki, beynəlxalq treyder olan Maykl Barri Şor Virciniyaya göndərildi.^[14]

2010-cu il prezident seçkiləri 2010–2011-ci illərdə Kot-d'İvuar böhranına və İkinci Kot-d'İvuar Vətəndaş Müharibəsinə səbəb oldu. Beynəlxalq təşkilatlar hər iki tərəf tərəfindən çoxsaylı insan haqları pozuntuları barədə məlumat verib. Duekue şəhərində yüzlərlə insan həlak olub. Yaxınlıqdakı Blolekində onlarla adam öldürüldü. BMT və Fransa qüvvələri Qbaqboya qarşı hərbi əməliyyat keçirdi. Qbaqbo 2011-ci il aprelin 11-də iqamətgahına edilən basqından sonra nəzarətə götürüldü. Müharibə ölkəyə ciddi ziyan vurdu və müşahidəçilər Uattaraya iqtisadiyyatı bərpa etmək və Kot-d'İvuarı yenidən birləşdirmək üçün çətin olacağını dedilər.^[15]

Ölkədə baş verən proseslər dünya liderləri tərəfindən müsbət qarşılandı. ABŞ Prezidenti Barak Obama Kot-d'İvuardakı hadisələrlə bağlı xəbərləri alqışladı və CNN-ə verilən müsahibədə ABŞ dövlət katibi Hillari Klintona istinadən dedi ki, Qbaqbonun tutulması "diktatorlara və tiranlara güclü siqnal göndərir. Onlar öz xalqının səsinə məhəl qoymaya bilərlər".^[16]

Prezident Uattara 2012-ci ilin noyabrında mübahisəli bir addım ataraq, qadınları ailə başçısı edən və hökumətini istefaya göndərən qabın imzaladı. Onun partiyası dəyişiklikləri dəstəklədi, lakin hakim koalisiyanın elementləri müqavimət göstərdi, ən güclü müxalifət Kot-d'İvuar Demokratik Partiyasından gəldi.^[17]

Uattara 2015-ci ildə təxminən 84% səslə ikinci beşillik müddətə seçildi. 2.118.229 səs və ya 83,66% səs və 54,63% iştirakla onun qələbəsi ikinci turu təşkil etmək üçün tələb olunan 50% səsin üzərində dayandı və ən yaxın rəqibi, KXC lideri Paskal Affi N'Qessan 9% səslə gerilədi.^[18]

9–10 sentyabr 2017-ci il tarixlərində keçirilən partiyanın üçüncü konqresində Uattaranın partiya sədri seçiləcəyi gözlənilirdi, lakin o, Anriyetta Diabateni bu vəzifəyə təklif etdi və o seçildi.^[19]

2020-ci ilin mart ayında Uattara 31 oktyabr 2020-ci il prezident seçkilərində yenidən namizəd olmayacağını açıqladı və Baş nazir Amadu Qon Kulibalini partiya sədrliyinə namizədi olaraq dəstəklədi. 8 avqust 2020-ci ildə Kulibalinin qəfil ölümündən sonra Uattara narkotik ticarəti ilə əlaqəsi olduğu iddiası ilə fikrini dəyişməzdən əvvəl Müdafiə Naziri Həməd Bakayokonu namizəd kimi irəli sürməyi düşündü. İyul ayında o, üçüncü müddətə prezidentliyə namizədliyini elan etdi. Onun namizədliyi mübahisəli oldu, çünki Kot-d'İvuar konstitusiyası yalnız iki dövr prezidentliyə icazə verirdi. Konstitusiya Məhkəməsi fərqli konstitusiyaya uyğun olaraq birinci müddətin mövcud konstitusiyanın iki müddətli hakimiyyətinin məqsədləri üçün sayılmamasına qərar verdi, beləliklə, Uattaranın namizədliyinə icazə verildi, bu, Abidcan və bütün ölkədə şiddətli etirazlara səbəb oldu. Beləliklə, 2020-ci ilin oktyabr seçkiləri müxalifətin böyük hissəsi tərəfindən boykot edildi və Alassan Uattaranın 53,90% seçici fəallığı ilə 95,31% səslə yenidən seçildi.

• "Kot-d'İvuar Milli" ordeni (4 dekabr 2010)

• "Mali Milli" ordeni (3 sentyabr 2013)
• "Şahzadə Henri" ordeni (12 sentyabr 2017)