Pensilvaniya Universiteti

Pensilvaniya Universiteti (ing. University of Pennsylvania) — Amerika Birləşmiş Ştatlarının Pensilvaniya ştatının Filadelfiya şəhərində yerləşən ali təhsil müəssisəsi; ölkənin ən qədim universitetlərindən olmaqla ən aparıcı ali təhsil ocaqlarından biridir. Pensilvaniya Universiteti humanitar və texniki elmlər üzrə geniş spektrdə elmi-tədqiqat işləri aparır. Ali təhsil ocağı özəl universitet kimi fəaliyyət göstərir, lakin onu hərdən Steyt-Kollec şəhərində yerləşən Pensilvaniya Ştat Universiteti və Filadelfiya Universiteti ilə səhv salırlar.

Pensilvaniya Universiteti
University of Pennsylvania
39°57′14″ şm. e. 75°11′35″ q. u.
Əsası qoyulub	14 noyabr 1740
Tələbə sayı	26.552[1], 24.699[2]
Ölkə	ABŞ[3]
Sayt	upenn.edu
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Pensilvaniya Universiteti 1740-cı ildə alim, jurnalist, diplomat Bencamin Franklin tərəfindən yaradılmışdır.

İlk vaxtlar xeyriyyə məktəbi kimi fəaliyyət göstərən təhsil müəssisəsi 1755-ci ildə kollecə çevrilir və B.Franklin Pensilvaniya Kollecinin prezidenti olur. Franklin ictimai qulluq və ticarət üçün yararlı, klassikaya əsaslanan təhsil proqramını təbliğ edirdi. O zamankı siyasi xadimlərin çoxunun adı bu təhsil ocağı ilə bağlıdır: Kontinental konqresin 24 nümayəndəsi, "Müstəqillik haqqında Deklarasiya" mətninin altında imzası duran 9 tanınmış sima - Bencamin Franklin, Corc Klaymer Fitzsimons, Frensis Hopkinson, Tomas Makkin, Robert Morris, Vilyam Paca, Corc Ross, Bencamin Raş və Ceyms Vilson; ABŞ Konstitusiyasının mətnini imzalayan 10 şəxs - Bencamin Franklin, Corc Klaymer Fitzsimons, Cared İngersoll, Rufus Kinq, Tomas Mifflin, Qouverner Morris, Robert Morris, Corc Vaşinqton, Hyu Vilyamson və Ceyms Vilson bu kollecin məzunları olublar.

1779-cu ildə kollecə universitet statusu verilib. Pensilvaniya Universiteti ABŞ-də ilk universitet statusu almış ali məktəbdir. 1765-ci ildə burada tibb məktəbi (Şimali Amerikada ilk tibb məktəbi), 1874-cü ildə universitetin ilk baza xəstəxanası, 1881-ci ildə ilk biznes məktəbi (dünyada məşhur və prestijli Uorton Biznes Məktəbi), 1896-cı ildə dünyada ilk psixoloji yardım klinikası, ilk Amerika tələbə təşkilatının binası Hyuston Holl, 1946-ci ildə ABŞ-də ikinci baytarlıq tibb məktəbi açılıb. 1946-cı ildə universitetdə bütöv bir elektron kompüter - ENİAK, kütləvi elektron hesablama maşınları istehsal edilib.

Pensilvaniya Universitetinin kampusu Filadelfiyanın qərbində 269 akr (109 km²) ərazidə yerləşir. Kampusun planı "Koup and Stewardson" firması tərəfindən hazırlanıb. Firmanın memarları kampusun binalarını qotik üslubda inşa ediblər. Universitetin bütün məktəbləri, tədqiqat institutları, yataqxanaları və s. kampusun ərazisində yerləşir. Son zamanlar burada yeni restoranlar, yüksək səviyyəli ticarət mərkəzi, kinoteatr inşa edilir. Burada həmçinin avtonəqliyyat qarajı, Ualnut küçəsində yerüstü dayanacaq, texniki qulluq məntəqələri var.

Kampusun ərazisində bakalavr hazırlayan 4 məktəb yerləşir:

• İncəsənət və Elmlər Məktəbi;
• Mühəndislik və Tətbiqi Elmlər Məktəbi;
• Tibb Bacısı Məktəbi;
• Uorton Biznes Məktəbi.

Burada, eyni zamanda magistr hazırlayan 12 təhsil müəssisəsi fəaliyyət göstərir:

• Annenberq Rabitə Məktəbi;
• İncəsənət və Elmlər Ali Məktəbi;
• Təhsil Ali Məktəbi;
• Hüquq Məktəbi;
• Stomatologiya Məktəbi;
• Dizayn Məktəbi - keçmiş Təsviri İncəsənət Məktəbi;
• Mühəndislik və Tətbiqi Elmlər Məktəbi;
• Tibb Məktəbi;
• Tibb Bacısı Məktəbi;
• İctimai Siyasət və Təcrübə;
• Baytarlıq Məktəbi;
• Uorton Məktəbi.

Pensilvaniya Tibb Məktəbi tibb bacısı, təbabət, stomatologiya və baytarlıq, biomühəndislik (Mühəndislik məktəbi) və səhiyyənin idarəolunması (Uorton Məktəbi) proqramları üzrə tələbə hazırlayır. Burada tibbi tədqiqatlara böyük məbləğdə maliyyə sərf olunur.

Təhsil və tədqiqat proseslərinin bölünməməsi Pensilvaniya Universitetinin əsas xüsusiyyətidir. Burada oxuyan tələbələr ikinci kursdan başlayaraq, laboratoriya və institutlarda işləyə bilərlər.

Universitetin kitabxanası 1750-ci ildə kartoqraf Lui Evansın təhsil ocağına külli miqdarda kitab bağışlaması nəticəsində yaranıb. Hazırda burada məktəblərlə əlaqəli 15 kitabxana (həmçinin elektron) fəaliyyət göstərir: Annenberq (Rabitə məktəbində), Bidl (Hüquq peşə məktəbində), Tibb-biologiya (Tibb Məktəbinin pavilyonunda), Müasir iudaika (yəhudi dini) mərkəzi, kimya, stomatologiya, maşınqayırma, təsviri incəsənət, lippinkot (Uorton Məktəbində), riyaziyyat, fizika, astronomiya (Devid Rittenhaus laboratoriyasında), muzey (Arxeologiya və Antropologiya muzeyində), nadir kitablar və əlyazmalar, Van Pelt-Ditrix kitabxana mərkəzi, baytarlıq, lea kitabxanaları. Kitabxana sistemi ümumilikdə 5,7 milyon cild kitaba malikdir.

Pensilvaniya Universitetinin nəzdində 1887-ci ildə yaranan Arxeologiya və antropologiya muzeyi fəaliyyət göstərir. XX əsrin əvvəllərində ilk olaraq məhz bu muzeyin əməkdaşları Misir, Mesopatamiya, Afrika, Şərqi Asiya, Cənubi Amerika ərazilərində arxeoloji və antropoloji qazıntılar aparıblar. Bunun nəticəsində muzey böyük miqdarda qədim Misir və Yaxın Şərq mədəniyyəti kolleksiyalarına, Urun sərdabələrinə, qədim çin artefaktına aid olan nadir tapıntılara malikdir. Muzeyin təsviri incəsənət potensialına rotonda (girdə və ya yarımgirdə qübbəli kiçik bina) və bağlar, o cümlədən Misir papirusu aiddir. UPM və MASCA elmi bölmələri arxeoloji tapıntıların, qədim əlifbalarla yazılmış mətnlərin interpretasiyası üçün ən müasir metodlardan istifadə edir. Kampusun ərazisində Müasir İncəsənət İnstitutu da fəaliyyət göstərir. İnstitut bütün ilboyu müxtəlif sərgilər təşkil edir.

Pensilvaniya Universitetində tələbələrin qalmaları üçün hər şərait yaradılıb. Kampusda Dyubua, Fişer Hassenfeld, Qriqori, Harnvell, Harrison, Hill, İngiltərə Kral Məhkəməsi, Riep, Rodin, Sensom Şərq/Qərb, Stoufer, ərzaq tələbə yataqxanaları-kollec evləri (rezidensiyalar) mövcuddur. Vaxtlarını səmərəli keçirmələri üçün tələbələrin istifadəsinə parklar, restoranlar, idman, oxu zalları, kinoteatrlar və s. verilib.

Universitetin nəzdində bakalavrda oxuyan tələbələrə ali məktəbin elmi həyatında fəal iştirak etmələri üçün Tələbə Təşkilatı Mərkəzi fəaliyyət göstərir. Bu mərkəzlə əməkdaşlıq Pensilvaniya Universitetində magistraturada oxumaq və təqaüd almaq istəyənlər üçün əlavə şans yaradır. Universitet rəhbərliyi abituriyentlərin bilik səviyyəsinə çox ciddi yanaşır. Ən yüksək müsabiqə incəsənət, sosiologiya və hüquq fakültələrində qeydə alınır.

Universitet ABŞ-nin səkkiz ən nüfuzlu ali məktəblərini birləşdirən Sarmaşıq Liqasına daxildir.

Bu təhsil müəssisəsinə dünyanın texniki universitetlərindən daha çox tələbə qəbul edilir.

"Academic Ranking of World Universities"dəki yeri:^[4]

2003[5]	2004[6]	2005[7]	2006[8]	2007[9]	2008[10]	2009[11]	2010[12]	2011[13]	2012[14]	2013[15]	2014[16]	2015[17]
18	15	15	15	15	15	15	15	14	14	15	16	17

"QS World University Rankings"dəki yeri:

2015/16[18]	2014/15[19]	2013/14[20]	2012/13[21]	2011/12[22]	2010/11[23]
18	13	13	12	9	12

"Times Higher Education World University Rankings"dəki yeri:

2015/16[24]	2014/15[25]	2013/14[26]	2012/13[27]	2011/12[28]	2010/11[29]
17	16	16	15	16	19

Buranın məzunu olan məşhurlardan misal olaraq aşağıdakıların adlarını çəkmək olar:

• Vilyam Henri Harison — ABŞ-nin 9-cu prezidenti;
• Toomas Hendrik İlves — Estoniyanın prezidenti;
• Kvame Nkruma — Qananın ilk prezidenti;
• Vilyam Uoker — Nikaraqua Respublikasının prezidenti;
• Nnamdi Azikive — Nigeriyanın 1-ci prezidenti;
• Ernesto Balyadares — Panamanın sabiq prezidenti;
• Sezar Virata — Filippinin sabiq baş naziri;
• Vilyam Brennan — ABŞ Ali məhkəməsinin hakimi;
• Ceyms Vilson — ABŞ Ali məhkəməsinin sabiq hakimi;
• Oliver Vilyams — iqtisadçı, Nobel mükafatı laureatı;
• Corc Smit — fizik, Nobel mükafatı laureatı;
• Harold zur Hauzen — həkim-psixoloq, Nobel mükafatı laureatı;
• Edmund Felps — iqtisadçı, Nobel mükafatı laureatı;
• Edvard Preskot — iqtisadçı, Nobel mükafatı laureatı;
• İrvin Rouz — kimyaçı, Nobel mükafatı laureatı;
• Reymond Devis — fizik, Nobel mükafatı laureatı;
• Alan MakDermid — kimyaçı, Nobel mükafatı laureatı;
• Alan Higer — kimyaçı, Nobel mükafatı laureatı;
• Əhməd Zevail — kimyaçı, Nobel mükafatı laureatı;
• Stenli Prusiner — həkim-psixoloq, Nobel mükafatı laureatı;
• Maykl Styuart Braun — həkim-psixoloq, Nobel mükafatı laureatı;
• Lourens Kleyn — iqtisadçı, Nobel mükafatı laureatı;
• Noam Çomski — linqvist və politoloq.

• Lamiyə Əliyeva, Dünya universitetləri: Pensilvaniya Universiteti Arxivləşdirilib 2014-09-09 at the Wayback Machine, "Azərbaycan müəllimi" qəzeti, 30.10.2009, № 42.  (az.)

• upenn.edu — Pensilvaniya Universitetinin rəsmi saytı