Albaniya memarlığı

Albaniya memarlığı — Albaniya Respublikası ərazisində müxtəlif mədəniyyətlərə – illiryalılara, qədim yunanlara, Roma İmperiyasına, Osmanlı İmperiyasına və italyan memarlığına aid olan abidələr kompleksi.

Ölkədəki İlliriya qalalarının qalıqları qədim memarlıq tikililərindəndir^[1]. Belə ki, onlar e.ə. VII əsrə aid edilir^[1].

Sonrakı dövrlərdə antik ənənələrin geniş yayılmasına baxmayaraq, Albaniyanın milli mədəniyyəti – ənənəvi tikililər, keramika, metal emalı inkişaf etməkdə davam edirdi^[1].

Albaniya memarlığının formalaşmasında illiryalıların, qədim yunanların, Roma İmperiyasının, Osmanlı İmperiyasının və italyan memarlığının böyük rolu olmuşdur.

XIII-XIV əsrlərdə Bizans üslubunda kilsə incəsənəti inkişaf etmişdir^[1]. Həmin dövrə aid əsas memarlıq abidələri bunlardır:

• Mesopotam kəndində Müqəddəs Nikolay kilsəsi^[1];
• Lavdaridə Müqəddəs Troitsa kilsəsinin divar rəsmləri^[1].

XVII-XVIII əsrlərdə də Voskopoya və Vitkuki şəhərlərində çoxsaylı kilsələr tikilmişdir^[1].

XV-XIX əsrlərdə Albaniyada türk-islam memarlıq ənənələri üstünlük təşkil etmişdir^[1]. Həmin dövrə aid əsas memarlıq abidələri bunlardır:

• Tiranada XVIII əsrə aid Ədhəmbəy məscidi^[1][2];
• Tiranada hamam^[1];
• Tiranada şəhər qalası^[1];
• Tiranada bazar yeri və bir sıra evlər^[1];
• Tiranada Əhmədpaşa təkyəsi^[1];
• Beratda 1775-ci ildə tikilmiş Əhmədpaşa körpüsü^[1][2];
• Beratda Xəlvəti təkkəsi^[2];
• Ergiri qəsəbəsində XVIII əsrə aid evlər^[1];
• Ergiri qəsəbəsində Qırmızı məscid^[1];
• XVIII əsrə aid Qurşunlı məscidi^[1];
• Luşna qəsəbəsində İsgəndərbəy məscidi^[1];
• Luşna qəsəbəsində qala^[1];
• Təpədələndə Dəmir baba təkyəsi və türbəsi^[1].

1944-cü ildən 1991-ci ilə qədər şəhərsalmada memarlıq keyfiyyətləri azalmışdır. Belə ki, kütləvi şəkildə sosialist yaşayış massivləri, geniş yollar, fabriklər, şəhər meydanları inşa edilsə də, əslində onlar sökülən tarixi binaların yerində inşa edilmişdir.

• 
  Durrës amfiteatrı
• 
  Apolloniyada olan Agonotetes monumenti
• 
  Butrint
• 
  Roman Theater Butrint
• 
  Bullisdə antik kafedralın qalıqları
• 
  Şkoderdəki Rozafa qalası

• Ledita Mezini a & Dorina Pojani. "Defence, identity, and urban form: the extreme case of Gjirokastra" (PDF). Planning Perspectives. 2014.
• Shumka, L. "Considering Importance of Light in the Post-Byzantine Church in Central Albania". International Journal of Innovative Research in Science, Engineering and Technology. 2 (11). November 2013.^{[ölü keçid]}
• Eleni Gavra, Stella Kasidou & Yannis Konstantinou. "Management of the Architectural Heritageof the Historic Centre of Korça" (PDF). Institutional Framework and Policies, Institute for Balkan Studies. 2015-06-18 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-04-01.
• Vokshi, Armand, & Nepravishta, Florian. "FLORESTANO DI FAUSTO - THE GENESIS OF NEW ARCHITECTURAL FORMS IN ALBANIA".
• Ndreçka, Olisa, & Nepravishta, Florian. "The Impact of Socialist Realism in the Albanian Architecture in 1945-1990". Architecture and Urban Planning. September 2014.