Aralduz

Aralduz (qaz. Аралтұз) — Qazaxıstan mədən şirkəti, qida və texniki duz istehsalçısı. İstehsal müəssisələri Qazaxıstanın Qızılorda vilayətinin Jaksıkılış qəsəbəsində, qərargahı Alma-Ata şəhərindədir. Qazaxıstanın ən böyük duz şirkətidir^[1] və MDB-də ən böyüklərindən biridir. Ölkə bazarının 70%-ə qədərini əlində cəmləyir. Cəmiyyətin tam adı "Araltuz" səhmdar cəmiyyətidir.

Aralduz
Ümumi məlumatlar
Tipi	səhmdar cəmiyyəti
Sənaye	qida sənayesi[d]
Məhsulları	duz, Duzlar
Təsis tarixi	1925
Baş qərargahın yeri	Aralsk
araltuz.kz
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İlk dəfə Jaksıkılış gölündən xörək duzunun çıxarılmasına 1913-cü ildə başlanılır ki, bu da Aral dənizində balıq ovunun inkişafına təkan verir^[2]. Sənaye miqyasında duz hasilatı 1925-ci ildə Sol-Artel müəssisəsinin yaranması ilə başlanır. Zamanla “Sol-Artel” Sovet İttifaqı respublikalarına ildə 600 min ton duz verən “Aralsulfat” zavoduna qədər genişləndirilir. Bundan əlavə, göldən natrium sulfat da çıxarılır ki, bu da yerli qəsəbəyə Aral sulfat adını verir. Natrium sulfat istehsalı 1963-cü ildə dayandırılır.

SSRİ-nin dağılmasından sonra zavod özəlləşdirilir və 1994-cü ildə onun bazasında Aralduz ASC qurulur.

2012-ci ildə müəssisəni əvvəllər Eurasian Resources Group şirkətinin satış direktorları vəzifəsini icra etmiş qazaxıstanlı iş adamları Ablay Qabcalilov və Dauren Mukaşyev alır. Fəaliyyət Şirkətin ehtiyatları 16 milyon ton (digər mənbələrə görə 40 milyon ton) olaraq qiymətləndirilir. Jaksıkılış yatağı iki hövzədən - Şimal və Cənubdan - ibarətdir. 2019-cu ilə olan məlumata görə sahənin Cənubi hövzəsində istehsal davam edir. İllik istehsal həcmi 550 min tondur^[3]. Şirkətin gücü istehsalın 1 milyon tona qədər artırılmasına imkan verir. Aralduz Qazaxıstandakı yeganə yodlaşdırılmış duz istehsalçısıdır^[4]. Şirkət qablaşdırılan qaba və incə üyüdülmüş xörək duz, qəliblənmiş duz, texniki duz və heyvan duzu istehsal edir. Şirkət məhsullarının 75% -dən çoxu Rusiya (Slavyanoçka markası altında), Qırğızıstan, Azərbaycan, Ukrayna, Gürcüstan və Özbəkistana ixrac olunur. Rusiyada şirkət bazarın 16% -ə qədərini tutur. Duz qatının bərpa prosesi 25-30 il çəkir ki, bu da fasiləsiz istehsala imkan verir.

2017-ci ildə Aralduz ASC ilə Çinin Qinghai Desheng Soda Ash Industrial Co. Ltd şirkəti, əlavə olaraq 700 iş yeri açacaq olan Zaksıkılış ərazisində ildə 300 min ton gücündə bir soda zavodunun inşasına dair bir müqavilə imzalayır. İnvestisiya 87,5 milyard təngə olacağı planlaşdırılır. Öz istehsalının olmaması səbəbindən Qazaxıstanın sodaya olan tələbatı Rusiyadan idxal hesabına tam təmin edilir^[5] (Başqırd Soda Şirkəti ASC, Sterlitamak).