Avropa Zirvəsi

Avropa Zirvəsi — Avropa Birliyinə üzv ölkələrin dövlət və hökumət başçılarıyla Avropa Komissiyası Başçısını qurulmuş olduğu 1974-cü ildən bəri ildə ən azı iki dəfə bir araya gətirir. Avropa Dövlət və Hökumət Başçıları Şurası, Avropa İttifaqı Liderlərinin Sammiti və ya sadəcə olaraq Avropa Şurası (ingiliscə: European Council) Avropa İttifaqının ən yüksək siyasi qurumudur. İngilis dilində Avropa Şurası adlandırılan və yalnız Avropa Birliyinə üzv dövlətlərlə əlaqəli olan bu qurumu qırx yeddi üzvü olan Avropa Şurası ilə qarışdırmaq olmaz. Sammit Avropa İttifaqına üzv dövlətlərin dövlət və ya hökumət başçılarının və Avropa Komissiyasının sədrinin iştirakı ilə keçirilir. Sammitə Avropa İttifaqı Şurasının sədri sədrlik edir.

Avropa Zirvəsi
European Council
Yaranma tarixi	9 dekabr 1974[1]
Sədr	Charles Michel[2]
consilium.europa.eu/en/ consilium.europa.eu/fr/ consilium.europa.eu/es/e…
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Avropa Dövlət və Hökumət Başçıları Şurasının qanunvericilik və icraedici səlahiyyətləri yoxdur, lakin Avropa İttifaqının mühüm məsələləri ilə məşğul olur. Sammit ildə ən azı iki dəfə toplanır. İclaslar ümumiyyətlə Belçikanın paytaxtı Brüsseldə, eyni zamanda Avropa İttifaqı Nazirlər Şurasının qərargahı olan Justus Lipsius binasında keçirilir.

Türkiyənin Avropa Birliyinə namizəd ölkə statusu Hökumətlərarası Şuranın 1999-cu ildəki Helsinki Zirvəsində səsbirliyi ilə qəbul edilmişdir. Şura Avropa Birliyinin əsas qanunverici qurumudur və üzv ölkələr arasında iqtisadi və siyasi qərarların yerinə yetirilməsi üçün koordinasiya rolunu oynayır.

İlk Avropa Sammitləri 1961-ci ilin fevralında Parisdə və iyulda Bonnda keçirilmişdir. İlk görüşləri Avropa Birliyi üzvlərinin qeyri-rəsmi toplantıları idi. 1969-cu ilə qədər qeyri-müntəzəm dövrlərdə bir sıra sammitlər keçirilsə də, ilk real sammit bu il baş tutdu. 1969-cu ildə Haaqa sammitində üzv dövlətlərin başçıları Böyük Britaniyanın icmaya qəbul edilməsi haqqında razılığa gəldilər və Avropa Siyasi Əməkdaşlıq Təşkilatını yaratdılar.

Zirvə görüşləri 1974-cü ildə rəsmiləşdi və o vaxtkı Fransa prezidenti Valeri Jiskar d'Estenqin tövsiyəsi əsasında onların müntəzəm keçirilməsi qərara alındı. O, 1987-ci ildə Vahid Avropa Aktının imzalanması ilə qüvvəyə minib və Maastrixt Müqaviləsi ilə müəyyən edilmiş rola malikdir. Əvvəlcə ildə cəmi iki sammit keçirilirdisə, indi bu rəqəm dörddür. Dövrdə sədrlik edən hər bir ölkə bu görüşlərə iki dəfə ev sahibliyi edir. Adi sammitlərlə yanaşı, xüsusi və ya fövqəladə sammitlər də təşkil edilə bilər.

Bu sammitlər bir çoxları tərəfindən Avropa İttifaqının tarixində dönüş nöqtəsi olan hadisələrin baş verdiyi yerlər kimi görünür. ^[3] Misal üçün:

●1969, Haaqa: İlk genişlənmə qərarı

●1974, Paris: Liderlər sammitinin rəsmi yaradılması

●1985, Milan: Vahid Avropa Aktının əsaslarının qoyulması

●1991, Maastrixt: Maastrixt müqaviləsi üzrə saziş

●1997, Amsterdam: Amsterdam müqaviləsinin imzalanması

●1998, Brüssel: Bəzi üzv dövlətlər avronu ümumi valyuta kimi qəbul edirlər

●1999; Köln: Hərbi hissələrin yaradılması

●1999, Tampere: İnstitusional innovasiyalar

●2000, Lissabon: Lissabon Strategiyasının Müəyyənləşdirilməsi

●2002, Kopenhagen: Böyümək qərarı

●2007, Lissabon: Lissabon müqaviləsinin imzalanması

Avropa Dövlət və Hökumət Başçıları Şurası Avropa İttifaqının bir çox müqavilələrində “ittifaqın inkişafı üçün lazımi yardımı göstərəcək” bölmə kimi qeyd edilsə də, Avropa İttifaqının rəsmi qurumlarından biri deyil. Avropa Birliyinin xarici siyasəti Avropa Sammitlərində müəyyən edilir və buna görə də Avropa inteqrasiyasının mühərriki kimi müəyyən edilir. Bunu edərkən heç bir rəsmi əsası olmayan qurumun təsiri ondan ibarətdir ki, Avropa İttifaqına üzv dövlətlərin dövlət və hökumət başçılarından ibarətdir.

Milli liderlərdən ibarət olduğu üçün üzv dövlətlərin icraedici səlahiyyətlərini bir araya gətirən sammit, Avropa Birliyindən kənarda, eləcə də ümumi xarici və təhlükəsizlik siyasəti və təhlükəsizlik qüvvələri və ədliyyə sahəsində əməkdaşlıq proqramlarında effektiv gücə malikdir.

Liderlər zirvəsi tez-tez konkret liderin olmaması, strukturun zəif olması, ildə 4 dəfə iki günlük toplantı keçirməsi və heyətin olmaması kimi tənqidlərə məruz qalır.

Avropa Şurası üzv dövlətlərin dövlət və ya hökumət başçılarından, öz Prezidenti və Komissiya sədrindən (hər ikisi səsvermə hüququna malik olmayan) ibarətdir. İclaslarda mütəmadi olaraq milli xarici işlər naziri də iştirak edirdi, Komissiya sədri də komissiyanın digər üzvü ilə müşayiət olunurdu. Lakin Lissabon Müqaviləsindən sonra bu, dayandırılmışdır, çünki yeni Üzv Dövlətlərin Birliyə ardıcıl qoşulmasından sonra qurumun ölçüsü bir qədər böyük olmuşdur. İclaslara tələb olunduqda Avropa Mərkəzi Bankının prezidenti kimi digər dəvətlilər də daxil ola bilər. Şuranın Baş katibi iclasda iştirak edir və təşkilati məsələlərə, o cümlədən protokollara cavabdehdir.^[4] Avropa Parlamentinin sədri də danışıqlar başlamazdan əvvəl Avropa Parlamentinin mövqeyini açıqlayan açılış nitqi ilə iştirak edir.

Bundan əlavə, danışıqlarda pərdə arxasında işləyən çoxlu sayda digər insanlar iştirak edir. Bununla belə, mesajları ötürmək üçün hər ştatdan iki nümayəndə istisna olmaqla, bu insanların əksəriyyəti konfrans otağına buraxılmır. ^[5] Bir düyməni basmaqla üzvlər bitişik otaqda yerləşən “Antici Group” vasitəsilə daimi nümayəndədən məsləhət almaq üçün də zəng edə bilərlər. Qrup məlumat və sorğuları çatdıran diplomatlar və köməkçilərdən ibarətdir. Üzvlərə öz dillərində danışmağa icazə verildiyi üçün görüşlər üçün tərcüməçilər də tələb olunur.

2010 və 2011-ci illərdə Avro zonasına üzv ölkələrin dövlət və ya hökumət başçılarının bir sıra xüsusi görüşləri Dövlət Borc böhranını müzakirə etmək üçün keçirilmişdir. 2011-ci ilin oktyabrında razılığa gəldilər ki, onlar ildə iki dəfə müntəzəm görüşməlidirlər. Bu, bir qayda olaraq, Avropa Şurasının iclasının sonunda və eyni formata uyğun olaraq (Avropa Şurasının sədri və Komissiyanın sədri də daxil olmaqla) olacaq, lakin adətən avrozonanın üzv dövlətlərinin dövlət və ya hökumət başçıları ilə məhdudlaşır.

Avropa Şurasının prezidenti Avropa Şurası tərəfindən ixtisaslı səs çoxluğu ilə bir dəfə yenilənə bilən iki il yarım müddətinə seçilir. Prezident Avropa Şurasının hər iclasından sonra Avropa Parlamentinə hesabat verməlidir. Bu vəzifə Müqavilə ilə yaradılmışdır. Lissabon və onun dəqiq rolu ilə bağlı müzakirələrə məruz qaldı. Lissabondan əvvəl sədrlik Avropa İttifaqı Şurasına sədrliyə uyğun olaraq rotasiya olunurdu. Həmin Fəaliyyətdə olan Prezidentin rolu heç bir mənada (protokoldan başqa) dövlət başçısının ofisinə bərabər deyildi, sadəcə olaraq digər Avropa hökumət başçıları arasında primus inter pares (bərabərlər arasında birinci) rolu idi. Fəaliyyətdə olan Prezident ilk növbədə Şuranın iclaslarının hazırlanmasına və sədrliyinə cavabdeh idi və İttifaqın kənarda təmsil olunması vəzifəsindən başqa heç bir icra səlahiyyətlərinə malik deyildi. İndi Şuraya sədrlik edən ölkənin lideri daimi prezident olmadığı zaman yenə də prezident kimi fəaliyyət göstərə bilər.

Avropa Şurasının demək olar ki, bütün üzvləri milli səviyyədə siyasi partiyanın üzvləridir və onların əksəriyyəti Avropa səviyyəsində siyasi partiyanın və ya Avropanı Yenilə kimi digər ittifaqların üzvləridir. Bunlar tez-tez Avropa Şurası üzvlərinin iclaslarından əvvəl görüşlərini keçirirlər. Bununla belə, Avropa Şurası siyasi ittifaqlardan daha çox Aİ dövlətlərini təmsil etməkdən ibarətdir və qərarlar ümumiyyətlə bu xətlər üzrə qəbul edilir, baxmayaraq ki, ideoloji uyğunluq onların siyasi razılaşmalarını və təyinat seçimlərini (məsələn, prezident kimi) rəngləndirə bilər.

• Avropa Bölgələr Komitəsi
• Avropa Komissiyası
• Avropa Məhkəməsi
• Avropa Parlamenti

• Rəsmi sayti