Avrorina sarıcası
Avrorina sarıcası (lat. Colias aurorina) — pulcuqqanadlılar dəstəsinin ağ kəpənəklər fəsiləsinə aid nadir növ.
| Avrorina sarıcası | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Avrorina sarıcası |
||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
|
||||||||
| ||||||||
Təsviri
[redaktə | mənbəni redaktə et]İri kəpənəkdir, qanadları açılmış halda 60–70 mm olur. Ön qanadının uzunluğu 25–31 mm-dir. Qanadların rəngi kərpici-narıncı olub, kənarlarə bozumtul-qara haşiyəlidir. Dişilərdə bu haşiyə sarı ləkəlidir. Ön qanadların ortasında qara, arxa qanadların ortasında isə qırmızımtıl-narıncı ləkə vardır.[1]
Yayılması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Suriya, Livan, Türkiyə, İran, Yunanıstan, Qafqaz, Orta Asiyada yayılmışdır. Azərbaycanda Naxçıvan MR-da (Şahbuz rayonu), Şamaxı rayonunda (Astraxanka), Altıağacda, Talışda (Zuvand) rast gəlinir.[2]
Həyat tərzi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Kəklikotunun, traqakantın, gəvənin çox olduğu kserofil bitki örtüklü quru yamaclarda yaşayır. Mayın axırından iyunun axırına qədər, bəzən iyulun əvvəlinə qədər uçur. Erkəklər otun üzərinə qonan dişi axtarmaq üçün yer üzərindən sürətlə uçuşurlar. Tək-tək hallarda çiçəkləyən kəklikotu bitkisi üzərinə qonaraq nektarla qidalanır. Dişilər daha yavaş və az-az hallarda uçurlar. Dişilər iki rəng modifikasiyasına malikdir — ağ və parlaq narıncı. Yumurtalarını iyunun ikinci yarısında tikanlı gəvənin üzərinə qoyur. Tırtılları iyulda və avqustun əvvəlində həmin bitkinin yarpaqları ilə qidalanır. Puplaşma kolların içərisində baş verir, pupları qışlayır. İldə bir nəsil verir. Təbii düşməni və xəstəlikləri məlum deyil.[3]
Sayı
[redaktə | mənbəni redaktə et]R. Əffəndi tərəfindən 4 kəpənəyi qeydə alınmışdır. Altıağacda P. İ. Bedı tərəfindən 1981-ci ildə, B. A. Xramova tərəfindən 1983–1997-ci illərdə qeydə alınmışdır.
Məhdudlaşdırıcı amillər
[redaktə | mənbəni redaktə et]Tırtılların qidasını təşkil edən gəvənin yerli əhali tərəfindən toplanması, həvəskar kolleksiyaçılar tərəfindən tutulması məhdudlaşdırıcı amillərdəndir.
Qorunması üçün qəbul olunmuş tədbirlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]Azərbaycanın Qırmızı kitabının I nəşrinə daxil edilmişdir.
Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]Kəpənəyin yayıldığı ərazilər qorunmalıdır. Bu ərazilərdə kəpənəyin qida bitkisi olan kəklikotu və gəvənin əhali tərəfindən toplanmasının qarşısı alınmalıdır. Kəpənəyin Azərbaycan şəraitində biologiyası öyrənilməli, yayıldığı ərazilərə müntəzəm monitorinqlər təşkil edilməlidir.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Azərbaycanın Qırmızı kitabı. II cild. Bakı: 2013.
- Львовский А. Л., Моргун Д. В. Булавоусые чешуекрылые Восточной Европы. М.: Т-во научных изданий КМК, 2007, 443 стр, с. 58. ISBN 978-5-87317-362-4.
- Рябов М.А. Чешуекрылые Кавказа. Животный мир СССР. т. V. М.–Л.: изд-во АН СССР, 1958, с. 351–475.
- Эффенди Р.М. Высшие чешуекрылые Азербайджана. Автореф.дис.канд.биол.наук. Баку: 1971, 24 с.
- Коршунов Ю.П. Каталог булавоусых чешуекрылых (Lepidoptera, Rhopalocera) фауны СССР. Энтомологич. обозрение. т. LI. вып. 1–2, 1972, с. 136–154, 352–368.;
- Staudinger O. Catalog der Lepidopteren des palaearctischen Faunengebietes. I Theil. Berlin: 1901, 411 p.
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Azərbaycanın Qırmızı kitabı. Bakı: II cild. 2013
- ↑ Львовский А. Л., Моргун Д. В. Булавоусые чешуекрылые Восточной Европы. М.: Т-во научных изданий КМК, 2007, 443 стр, с. 58. ISBN 978-5-87317-362-4.
- ↑ Staudinger O. Catalog der Lepidopteren des palaearctischen Faunengebietes. I Theil. Berlin: 1901, 411 p.