Ciyərxun

Ciyərxun[2] (kürd. Cigerxwîn/Cegerxwîn; 1903[1], Mardin – 22 oktyabr 1984, Stokholm) — kürd marksist şairi, ədəbiyyatçısı, yazıçısı və tarixçisi.

Cigerxwîn
Doğum tarixi 1903[1]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 22 oktyabr 1984(1984-10-22)
Vəfat yeri
Fəaliyyəti leksiqraf, jurnalist, şair
Əsərlərinin dili kürdcə

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əsl adı Şəhmuz Həsən[3] olan Ciyərxun 1903-cü ildə Osmanlı imperiyasında, Mardinin (indiki Batman) Gərcüş rayonuna bağlı Hisar qəsəbəsində anadan olmuşdur. 1914-cü ildə Birinci Dünya müharibəsinin başlaması nəticəsində ailəsi ilə birlikdə Suriyanın Amuda şəhərinə köçmüşdür.[4] O, erkən yaşlarından çobanlıq və əkinçiliklə məşğul olmuşdur. 18 yaşında Diyarbəkirə gələn Ciyərxun oradakı mədrəsədə dini təhsil verən şeyxlərdən dini təhsil almışdır. Bu dövrdə o, kürd mədəniyyəti və ədəbi klassikləri ilə yaxından tanış olmuşdur. 1925-ci ildə Şeyx Səid üsyanında iştirak etmişdir. Üsyan yatırıldıqdan sonra üsyanın ikinci rəhbəri, Şeyx Səidin böyük oğlu Şeyx Əli Rza Əfəndinin heyətinə qatılaraq Rəvandüzə, daha sonra isə Bağdada getmişdir.[5] Bu müddət ərzində Şeyx Əli Rzadan islam dərsi almışdır. Daha sonra Suriyanın Amuda şəhərində məskunlaşmışdır. Burada Seydaye Mele Übeydullah və Seydaye Mele Fətullahdan dərs almışdır.[6]

1959-cu ildə İraqa getmişdir. Bağdad Universitetində kurmanci ləhcəsində kürd dilində dərs deyən ilk müəllim olmuşdur. O, kürd dili üzərində işləmiş, tələbələr yetişdirmişdir.[7] Siyasi fəaliyyətinə görə 1963-cü ildə Dəməşqdə həbs edilmişdir.[3][8]

1969-cu ildə Şimali İraqa getmiş və orada olan Mustafa Bərzaninin qiyamına dəstək vermişdir.[9] 1973-cü ildə Suriya hökumətindəki BƏƏS Partiyasının təzyiqləri səbəbindən Livana köçmüşdür.[3]

1979-cu ildə İsveçin Stokholm şəhərinə köçmüş və ədəbi fəaliyyətini burada davam etdirmişdir. Burada müxtəlif əsərlər nəşr etməyə başlayan Ciyərxun 1984-cü ildə 81 yaşında Stokholmda vəfat etmişdir. Daha sonra cənazəsi Qamışlıya gətirilərək burada dəfn edilmişdir.[3]

Əsərləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Şeir
  • Diwan Dîwana yekem: Prîsk û Pêtî, 1945 Dəməşq.
  • Diwan Dîwana diwem: Sewra Azadî, 1954 Dəməşq.
  • Diwan Dîwana siyem: Kîme Ez?, 1973 Beyrut.
  • Diwan Dîwana çarem: Ronak, Roja Nû nəşriyyatı, 1980 Stokholm.
  • Diwan Dîwana pêncem: Zend-Avista, Roja Nû nəşriyyatı, 1981 Stokholm.
  • Diwan Dîwana şeşem: Şefeq, Roja Nû nəşriyyatı, 1982 Stokholm.
  • Diwan Dîwana heftem: Hêvî, Roja Nû nəşriyyatı, 1983 Stokholm.
  • Diwan Dîwana heyştem: Aşîtî, Avesta nəşriyyatı, 2003 İstanbul.
  • Diwan Dîwana nehem: Salar û Mîdya, Avesta nəşriyyatı, 2003 İstanbul.
  • Diwan Dîwana dehem: Şerefnama Menzûm, Avesta nəşriyyatı, 2003 İstanbul.
Hekayə
  • Reşoyê Darê, Lîs nəşriyyatı, 2008 Diyarbəkir.
  • Cim û Gülperi, Lîs nəşriyyatı, 2008 Diyarbəkir.

Dil və mədəniyyətə aid əsərləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Destûra Zimanê kurdî, 1961 Bağdad.
  • Ferheng, perçê yekem, 1962 Bağdad.
  • Ferheng, perçê diwem, 1962 Bağdad.
  • Folklora Kurdî, Roja Nû Yayınevi, 1988 Stokholm.

Tarixə aid əsərləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Tarîxa Kurdistan (bu əsər ölümündən sonra nəşr olunmuşdur), 3 cild, 1985–1987, Stokholm.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Deutsche Nationalbibliothek Record #128419407 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
  2. ↑ Abdullayev, Rəşad. "ƏSGƏROV ŞAMİL SƏLİM OĞLU". Kalbajar.com (az.). 29 iyun 2018. 14 may 2022 tarixində arxivləşdirilib.
  3. ↑ 1 2 3 4 Kurtejiyana Cigerxwîn (1903-1984) Arxivləşdirilib 2014-08-26 at the Wayback Machine,  (kürd.) Erişim tarihi: 22 Ekim 2016.
  4. ↑ Emekçilerin şairi Cigerxwin (Ciğerhun / yüreği yaralı), Şeyhmus Hasan’ın Hayatı Arxivləşdirilib 2014-02-01 at the Wayback Machine, Erişim tarihi: 23 Ekim 2016.
  5. ↑ Cegerxwin, Hayat Hikayem, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, 2003, s.183-184.
  6. ↑ Cegerxwin, Hayat Hikayem, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, 2003, s.192-193.
  7. ↑ Cegerxwin, Hayat Hikâyem, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, 2003, s.346-360.
  8. ↑ "Arşivlenmiş kopya". 1 Şubat 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Ocak 2014.
  9. ↑ "Arşivlenmiş kopya". 1 Şubat 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Ocak 2014.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]