Damanlar

Damanlar (lat. Hyracoidea) — afroterilər dəstəüstünə aid heyvan dəstəsi.

Damanlar
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Klad: Olfactores Yarımtip: Onurğalılar İnfratip: Ağızçənəlilər Klad: Eugnathostomata Klad: Teleostomi Klad: Euteleostomi Klad: Xoanlar Klad: Rhipidistia Klad: Tetrapodomorpha Klad: Eotetrapodiformes Klad: Elpistostegalia Klad: Stegocephalia Sinifüstü: Dördayaqlılar Klad: Reptiliomorpha Klad: Amniota Sinif: Məməlilər Klad: Theriimorpha Klad: Theriiformes Klad: Trechnotheria Klad: Cladotheria Klad: Prototribosphenida Klad: Zatheria Klad: Tribosphenida Yarımsinif: Vəhşi heyvanlar Klad: Euteriyalar İnfrasinif: Plasentalılar Dəstəüstü: Afroterilər ???: Damanlar
Beynəlxalq elmi adı
Hyracoidea Tomas Henri Haksli, 1869[1][2][…]
Şəkil axtarışı ITIS   180675 NCBI   9810 EOL   1690 FW   43292

Xarici görünüşünə görə bir qədər marmota oxşayır. Bədəninin uzunluğu 30–60 sm, quyruğu qısa (1–3 sm), yaxud yoxdur. Kütləsi 2–4 kq-dır. Bədən quruluşu möhkəm, beli qövsşəkilli əyilmişdir. Başı iri, sifəti qısa, üst dodağı haçalanmışdır. Üst kəsici dişləri uzun, içəri tərəfdən minasızdır, bütün ömrü boyu böyüyür. Yastı dırnaqlı ön ətrafları dörd-barmaqlı, arxa ətrafları üçbarmaqlıdır. Pəncələrin çılpaq alt tərəfi tər vəzilərinin sekresiyası ilə daima nəmlənən qalın elastiki epiteli ilə örtülü olduğuna görə də Damanlar substrat üzərində möhkəm dayana bilirlər. Rəngi qəhvəyi-boz, tük örtüyü sıx və coddur. Bel hissəsində daha açıq rəngli tük lərlə örtülmüş iri vəzi var; qorxu, yaxud həyəcan zamanı tüklər pırpızlaşdıqda vəzi çılpaqlaşır və iyli maddə ifraz edir.

Dəstənin yeganə fəsiləsi olan Damanlara (Pro caviidae) 3 cins: ağac Damanları (Dend rohyrax), dağ Damanları (Heterohyrax), qaya Damanları (Procavia); 10-a qədər növ daxildir. Afrikada (Böyük Səhranın qumluq sahələrindən başqa) və Ərəbistan yarımadasının cənubunda yayılmışdır. Qayalıq yerlərdə, quru çöllərdə və meşələrdə yaşayır; dağlara 4500 m-ə qədər yüksəkliyə qalxırlar. Gündüzlər, bəzən də gecələr fəal olurlar. Çox hərəkətlidir, sıldırım qayalarda və ağacların budaqlarında asan və sürətlə qaça bilirlər. Damanların ağacda məskunlaşmış formaları tək-tək, yerdəkilər 60 fərddən ibarət dəstələrlə yaşayırlar. Müxtəlif bitki qidası, buğumayaqlılar və onların sürfələri ilə qidalanırlar. Suya ehtiyacları yoxdur. Ətinə görə ovlanır. 1–3 (6-ya qədər) bala doğur. Balalar gözləri açıq, yunla örtülü olur, doğulan kimi sürətlə qaça bilir. Damanların 4 növü BTMİ-nin "Qırmızı kitab"ına daxil edilmişdir.

• Damanlar // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). — VI cild. Bakı, 2009. — Səh.: 273–274.

1. ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2006.
2. ↑ Wilson D. E., Reeder D. M. Class Mammalia Linnaeus, 1758. // Animal Biodiversity: An Outline of Higher-level Classification and Survey of Taxonomic Richness / red. Z. Zhang 2011. C. 3148, burax. 1. S. 56–60. ISBN 978-1-86977-849-1, 978-1-86977-850-7