Dinşünaslıq

Bu məqalədəki məlumatların yoxlanıla bilməsi üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. Lütfən, məqaləyə etibarlı mənbələr əlavə edərək onu təkmilləşdirməyə kömək edin. Mənbəsiz məzmun problemlər yarada və silinə bilər. Problemlər həll edilməmiş şablonu məqalədən çıxarmayın. Daha ətraflı məlumat və ya məqalədəki problemlərlə bağlı müzakirə aparmaq üçün məqalənin müzakirə səhifəsinə diqqət yetirə bilərsiniz.

Dinşünaslıq — dinlər haqqında dünyəvi elm. Tarix, sosiologiya, psixologiya, fəlsəfə, filologiya, antropologiya və s. kimi sahələrin nailiyyətlərindən dinlərin araşdırılmasında istifadə edir. Fənlərarası elmlərə aiddir. Dinşünaslıq ilahiyyat deyil, onu araşdıran elm sahəsidir.

Dinşünaslıq dinə dünyəvilik yönündən baxışın zəruriliyindən XIX əsrin ikinci yarısında Avropada yaranmışdır. O zaman böyük həcmdə arxeoloji, tarixi, etnoqrafik, linqvistik və s. biliklər əldə edilmişdi, lakin dinlərə ənənəvi olan ehkamçı və ilahiyyat baxışları bu imkanlardan istifadə etməyi çətinləşdirirdi. Buna görə də Avropa alimləri dinlərə bitərəf, ehkamlardan azad baxışlarla yanaşmış, bütün bu imkanlardan istifadə etmişdilər. Onlar üçün din etiqad deyil, yalnız tədqiqat obyekti olmuşdur.

Dinşünaslığı ilahiyyatdan fərqləndirən cəhət, onun bitərəfliyidir. İlahiyyatçılardan fərqli olaraq, dinşünas heç bir dinə üstünluk vermir, dini təbliğatla məşğul olmur, dinləri yalnız olduğu kimi, elmin bir sahəsi qismində araşdırır və müvafiq nəticələr əldə edir.

Dinşünaslar hansısa dinin ardıcılları, yaxud ateist də ola bilərlər. Bununla belə, onlar problemlərə yalnız akademik metodlar çərçivəsində yanaşmalı, subyektivliyə yol verməməlidirlər. Onlar öz əqidələrini təbliğ etməməlidirlər.

Dinşünaslıq elminin yaradıcıları və ən nüfuzlu alimləri Karl Marx, James Frazer, William James, Max Weber, Emile Durkheim, Sigmund Freud, Rudolf Otto, Carl Jung, Joseph Campbell olmuşdurlar.

• Dinin sosiologiyası
• Dinin psixologiyası
• Dinin fəlsəfəsi
• Dinin fenomenologiyası
• Dinin semiotikası
• Dinin tarixi
• Dinin coğrafiyası
• Dinin hüququ
• Dinin tənqidi
• Mənbəşünaslıq

Azərbaycan SSR-inin bütün ali məktəblərində elmi ateizm kafedraları fəaliyyət göstərirdilər. Bundan başqa dinlərlə bağlı tədqiqatlar Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının bəzi humanitar institutlarında ararılırdı.

O zaman həm də "Bilik" cəmiyyəti də fəaliyyət göstərirdi. Orada çeşidli alimlər mühazirələrlə çıxış edirdilər.

Azərbaycanın müstəqillik dönəmindən başlayaraq, bütün elmi ateizm kafedraları dinşünaslıq kafedraları adlanmağa başlamışdır. Ancaq sonra onların əksəriyyəti bağlanmışdı. Hal-hazırda dinin tarixi və sosiologiyası kimi bəzi dinşünaslıq fənləri Ali məktəblərin Fəlsəfə və Mədəniyyətşünaslıq kafedlarında tədris edilir.

1993-cü ildən başlayaraq AMEA M. Füzuli adına Əlyazmalar institutunda Arxivləşdirilib 2014-08-18 at the Wayback Machine "Dinşünaslıq" indeksi ilə dissertasiyalar müdafiə edilir. Dinin fəlsəfi problemləri ilə bağlı dissertasiyaların bəziləri AMEA Fəlsəfə və Hüquq institutunda Arxivləşdirilib 2014-08-18 at the Wayback Machine və AMEA-nın Akademik Z. M. Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunda Arxivləşdirilib 2015-04-06 at the Wayback Machine da müdafiə edilir.

Hal hazırda Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Fəsəfə və Hüquq institutunda "Dinşünaslıq və mədəniyyətin fəlsəfi problemləri" Arxivləşdirilib 2014-03-04 at the Wayback Machine şöbəsi fəaliyyət göstərir (2004-cü ildə yaranmışdır). AMEA-nın Akademik Z. M. Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunda da "Din və ictimai fikir tarixi" ^{[ölü keçid]} şöbəsi vardır. Bundan başqa bəzi universitetlərdə dinşünaslıq elminin ayrı-ayrı sahələri tədris olunmaqdadır.

• "Dövlət və Din" İctimai fikir toplusu
• "Cəmiyyət və Din" qəzeti
• AMEA "Dinşünaslıq və mədəniyyətin fəlsəfi problemləri" şöbəsinin illik elmi dərgisi.

• Aydın Əlizadə. Islam ilahiyyatı və dünyəvi elmlər // Din və cəmiyyət qəzeti N 22–23 (058) 10 – 16 iyun 2010.