Drakulanın ölümü (film, 1921)

"Drakula" və ya "Drakulanın ölümü" (mac. Drakula halála) — 1921-ci ildə istehsal olunmuş qısametrajlı Macarıstan filmidir. Film macar rejissoru Karol Laythay tərəfindən çəkilmişdir. Film janrına görə qorxu filmləri siyahısına daxildir. Film irland yazıçısı Brem Stoker tərəfindən yazılmış və orijinal adı "Drakula" olan romanın[2] uyğunlaşdırması deyildir. Mövzu olaraq, Transilvaniyalı Qraf Drakula haqqında məlumatları əhatə edir. Filmdə bir qadının Drakula ilə başından keçən ürküdücü hadisələr izah edilməkdədir. Film "İtirilmiş filmlər" siyahısına daxildir. Dünyada Rusiyada 1920-ci ildə "Qraf Drakula" haqqında çəkilən "Drakula" filmindən sonra bu mövzuda ikinci filmdir. "Drakula" filmin çıxışı ilk dəfə 1921-ci ildə Macarıstanda baş tutmuşdur. Amma bu filmdən əvvəl "Qraf Drakula" haqqında ilk film 1920-ci ildə Rusiyada çəkilmişdir.[3] "Drakulanın ölümü" filmində Qraf Drakula rolunda Paul Askonas, Meri Lend rolunda isə Marqit Lyuks çıxış etmişdir. Bir sıra mənbə Meri Lend rolunda serb aktrisası Lena Milin oynadığını göstərir. Lakin saxlanılmış kadrlardan görünür ki, Meri Lend rolunda yalnız Marqit Lyuks vardır. 1924-cü ildə "Drakulanın ölümü" filminin əsasında Layoş Pançell povest hazırlamışdır. Məhz bu povestə görə filmin orijinal ssenarisini təsəvvür etmək mümkündür.[4][5]

Drakulanın ölümü
mac. Drakula halála
Janr Qorxu filmi
Rejissor Karol Laythay
Ssenari müəllifləri Karol Laythay
Kertes Kaminer Mihay
Operator Eduard Hoesch
İlk baxış tarixi fevral 1921[1]
Filmin növü Triller filmi
Müddət 65 dəq.
Ölkələr Macarıstan Macarıstan
Avstriya Avstriya
Fransa Fransa
Dil Səssiz film
İl 1921
Rəng Ağ-qara
IMDb ID0240464
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Məzmun

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xəbərdarlıq Xəbərdarlıq: Yazının davamı əsərin məzmunu haqqında məlumat ehtiva edir.
Filmdən kadr

Çox böyük otaqlar, qara koridorun ayağı altındadır; demək olar ki, sonzuz uzunluqda olaraq. Və Drakula qəribə həyat tərzi yaşayır. Axşamdır. Siçan fəsiləsinə mənsub olan bütün heyvanlar gəzir, səssizliyi pozur. Mərkəzi otağın qapısı açılır. Gözəl qadınlar qabaqdakı otaqdan gəlirlər və onların üzərlərində nağıllarda olan paltarları vardır. Bu gözəl xanımlar Drakulanın arvadlarıdır. Amma Drakula özünə yeni sevgili axtarır; hansı ki, həmin qadın dünyada ən gözəl və ən möhtəşəm qadın olmalı, hətta o gələndə, güllərin yağışı altında gəlməlidir...

Bütün hadisələr Venada Alpiy kəndində yerləşən psixiatrik xəstəxanada baş verir. Burada uydurulmuş Drakulanın qəsri yerləşir. Cavan xanım Meri Lend xəstəlik səbəbindən psixiatrik xəstəxanaya düşür. Meri psixiatrik xəstəxanasından çıxdıqdan sonra gecələr yuxusunda qəribə qarabasmalar görür. Məhbuslardan biri deyir ki, Qraf Drakula və o, həqiqi və ya həqiqi həyata uyğun olmayan qarabasmalar görürlər. Bu səbəbdən onların bir-biri ilə möhkəm əlaqəsi vardır. Bir gün isə Meri yuxusunda Drakulanın ona gəlinlik paltarı gətirdiyini görür. Meri dəhşət içində yuxudan ayılır. Filmin sonuna yaxın Drakula Merini öpmək istəyir. Lakin Meri: Qaç!...Qaç!... deyə qışqırır. Drakula Merinin sözlərindən qorxaraq ondan imtina edir. Amma sonra yenidən psixiatrik xəstəxanaya qayıdır.

Filmin sonunda isə Drakula qorxudan qaçmağa başlayır və yox olur. Bir müddət keçdikdən sonra Meri cəsur qəhrəman ilə ailə həyatı qurur.[6][7][8][9]

Xəbərdarlıq Xəbərdarlığın sonu.

Rollarda

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Paul Askonas
Ad Orijinal ad Rol Orijinal rol
Paul Askonas Paul Askonas Qraf Drakula ing. Cont Dracula
Carl Goetz Karl Qoetz Gülməli adam ing. Funnyman
Károly Hatvani Karoli Hatvani
Anna Marie Hegener Anna Mari Heqener
Aladár Ihász Aladar İhasz Gülməli adamın köməkçisi ing. The funnyman's assistant
Paula Kende Paula Kende
Dezsö Kertész Dezsö Kertesz Corc ing. George
Margit Lux Marqit Lüks Meri ing. Mary
Lene Myl Lene Mil Meri Lend ing. Mary Land
Oszkár Perczel Oskar Perszel
Lajos Réthey Layoş Retli Saxta Həkim ing. The fake-doctor
Magda Sonja Maqda Sonya
Lajos Szalkai Layoş Szalkai
Elemér Thury Elemer Turi Həkim ing. Doctor
Béla Tímár Bela Timar

Hazırlanma

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ərəfə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

"Drakulanın ölümü" filmi müvafiq dövrün başqa filmləri kimi səssiz çəkilib. Rusiyada 1920-ci ildə, Macarıstanda isə 1921-ci ildə çəkilən "Drakula" filmləri "İtirilmiş filmlər" siyahısına daxildirlər. Lakin filmdən hələ də bir neçə kadr qorunub saxlanılmışdır. Karol Laythayın istinadına görə ilk dəfə filmin ssenarisi onun tərəfindən 1920-ci ildə yazılmışdır. Həm də bu film Karol Laythayın sonuncu çəkdiyi filmdir. Bundan başqa film Brem Stokerin "Drakula" romanından fərqlənir. Müasir film teoritiki və jurnalisti Panszel Lui (mac. Pánczél Lui) "Drakulanın ölümü" filmi haqqında yazır:

"

"Fantastik bədii film var. Həmçinin, 1924-cü ildə Timişoaroda var idi. Film, yəqin ki, Brem Stokerin "Drakula" romanının orjinal variantda yazılmış variantının dəyişdirilmiş formasıdır."[10]

"

Qraf Drakula personajı irland yazıçısı Brem Stokerin 1897-ci ildə yazdığı Drakula əsərində peyda olmuşdur. "Drakulanın ölümü" filmi orijinal əsərdən yalnız bir əlamətlərinə görə fərqlənir. Əsərin ilk ekranizasiyası 1920-ci ildə Rusiyada reallaşdırılmışdır. Filmdə iştirak edən iştirakçılar Ukraynadan dəvət olunmuşlar. Lakin bu ekranizasiya itirilmişdir. Bu filmdən 1 il sonra Macarıstanda 1921-ci ildə "Drakulanın ölümü" filmi çəkilir. Bu filmin itirilmiş filmlərin siyahısına daxil olmasına baxmayaraq filmdən bir neçə kadr hələ də saxlanılmışdır.[11]

Filmin çəkilişi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Almaniyada F.V.Murnau tərəfindən 1923-cü ildə çəkilən Nosferatu: Qorxunun simfoniyası filmi "Drakula" əsərinin ilk ekranlaşdırılmış nümunəsi kimi xatırlanırdı. Film icazəsiz olaraq çəkilmişdir. Amma yaxın zamanlarda macar kino arxivlərindən məlum olmuşdur ki, "Nosferatu: Qorxunun simfoniyası" filmindən əvvəl "Drakulanın ölümü" filmi vardır. Hal-hazırda isə məlum olmuşdur ki, "Drakula" əsərinin ilk nümunəsi Rusiyada 1920-ci ildə çəkilmiş və indi "İtirilmiş filmlər" siyahısına daxildir. Kino arxivinə nəzər yetirildikdə, bu filmin hələ də mövcud olması ehtimal edilir.[12] "Drakulanın ölümü" filminin çəkilişinə Macarıstan, Avstriya və Fransa ölkələrinə məxsus film studiyaları rəhbərlik etmişdir. Filmin rejissoru macar əsilli Karoli Laythaydır. "Drakula" personajını isə Avstriya əsilli aktyor Paul Askonas canlandırmışdır. Avstriyanın Vyana şəhərində 1921-ci ildə filmin nümayişi zamanı baş rolun serb əsilli aktrisa Lene Milin canlandırıldığı göstərilir. Amma 1923-cü ildə filmin Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə nümayişi zamanı baş rolu Marqit Lüksun ifa etdiyi yazılır. Filmin saxlanılmış kadrlarında baş rolu Marqit Lüksun canlandırdığı məlum olur. Çox güman ki, filmin rejissoru Karol Laythay filmin yeni qısaldılmış variantını çəkmiş və baş rol üçün Marqit Lüksu dəvət etmişdir. Filmin ssenarisində Karol Laythay ilə birlikdə yəhudi əsilli macar rejissoru Kertes Kaminer Mihay (mac. Kertész Kaminer Mihály) çalışmışdır. Bir müddət sonra Kaminer ABŞ-yə getmiş və "Maykl Körtis" ləqəbi ilə bir sıra filmlərə rejissorluq etmişdir. Kaminer 1942-ci ildə çəkdiyi "Kasablanka" filmində "Ən yaxşı rejissor kateqoriyasına görə" Oskar mükafatına layiq görülmüşdür. Həmçinin, Kaminer 1912-ci ildə macar dilində ilk qısametrajlı filmə rəhbərlik etmişdir.

  • Film haqqında 1922-ci ilə aid məlumat
    Film haqqında 1922-ci ilə aid məlumat
  • Film haqqında 1923-cü ilə aid məlumat
    Film haqqında 1923-cü ilə aid məlumat

Filmin çıxış tarixi və digər adı

[redaktə | mənbəni redaktə et]
"Drakulanın ölümü" filmindən bir kadr
Ölkə Çıxış ili Adı
ABŞ ABŞ Rəsmi çıxış tarixi yoxdur Dracula's Death
Almaniya Almaniya Mart 1922 Dracula's Death
Avstriya Avstriya Fevral 1921 Drakulanın ölümü
{{ {{{1}}} alias = Böyük Britaniya flag alias = Flag of the United Kingdom.svg flag alias-1707 = Union flag 1606 (Kings Colors).svg flag alias-1658 = Flag of the Commonwealth (1658-1660).svg flag alias-1651 = Flag of The Commonwealth.svg flag alias-1649 = Flag of the Commonwealth (1649-1651).svg flag alias-1606 = Union flag 1606 (Kings Colors).svg flag alias-HDQ = Naval Ensign of the United Kingdom.svg flag alias-ticarət = Civil Ensign of the United Kingdom.svg flag alias-HHQ = Air Force Ensign of the United Kingdom.svg flag alias-diplomatik = Government Ensign of the United Kingdom.svg flag alias-ordu = Flag of the British Army.svg variant = altlink = miqyas =

}}

Rəsmi çıxış tarixi yoxdur Dracula's Death
Macarıstan Macarıstan 14 aprel 1921 Drakula halála
Rusiya Rusiya Rəsmi çıxış tarixi yoxdur Смерть Дракулы
Türkiyə Türkiyə Rəsmi çıxış tarixi yoxdur Drakula'nın Ölümü
Belarus Belarus Rəsmi çıxış tarixi yoxdur Сьмерць Дракулы

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Clive Leatherdale (1985) Dracula: the Novel and the Legend. Desert Island Books.  (ing.)
  • Bram Stoker (1897) Dracula. Norton Critical Edition (1997) edited by Nina Auerbach and David J. Skal.  (ing.)
  • Melton Q. C. Vampirlərin ensiklopediyası. — 1998. — ISBN 5-222-00405-8

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Freebase Data Dumps. Google.
  2. ↑ Heiss, Lokke. "Dracula Unearthed." Cinefantastique 30.7-8 (October 1998): 91.  (ing.)
  3. ↑ Мэлтон Г. Дж. Энциклопедия вампиров. — 1998. — ISBN 5-222-00405-8.  (rus.)
  4. ↑ Heiss, p. 92.  (ing.)
  5. ↑ Rhodes G.D. Drakula halála (1921): The Cinema’s First Dracula // Horror Studies. Volume 1, Number 1 (2010). P. 25-47  (ing.)
  6. ↑ Il en reste quelques photos: Drakulanın ölümü Arxivləşdirilib 2017-07-07 at the Wayback Machine  (fr.)
  7. ↑ Adam Woog, Vampires in the Movies, Vampires in the Movies, page: Drakulanın ölümü Arxivləşdirilib 2018-10-24 at the Wayback Machine
  8. ↑ De récentes recherches ne le confirmeraient pas: Drakulanın ölümü Arxivləşdirilib 2015-05-30 at the Wayback Machine
  9. ↑ "Mort de Dracula Cinemafantastique.net". 2013-10-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-08-26.
  10. ↑ "Filmin orijinal ssenarisi". 2009-08-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-05-10.
  11. ↑ Rhodes G.D. Drakula halála (1921): The Cinema’s First Dracula // Horror Studies Volume 1 Number 1. P. 31-47 (полный английский перевод повести).
  12. ↑ Дракула, год 1920, Россия — миф или реальность? (Страница 1) — Вампирские фильмы — vampirizm.ru Arxivləşdirilib 2013-10-29 at the Wayback Machine  (rus.)

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikianbarda Drakulanın ölümü ilə əlaqəli mediafayllar var.
П: "Qorxu" portalı