Edvard Snouden

Edvard Cozef Snouden (ing. Edward Joseph Snowden; 21 iyun 1983) — Amerikalı kompüter mütəxəssisi, Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin və Milli Təhlükəsizlik Agentliyinin keçmiş məxfi agenti.

Edvard Snouden
Edward Snowden
Doğum tarixi (40 yaş)
Doğum yeri Elizabet siti, Şimali Karolina, ABŞ
Vətəndaşlığı
Təhsili
Fəaliyyəti sistem administratoru, kəşfiyyatçı, mühafizəçi, informator, dissident, informatik, kəşfiyyat analitiki[d]
Üzvlüyü
İmza
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyat və fəaliyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Edvard Snouden Şimali Karolina ştatında 1983-cü ilin 21 iyun tarixində dünyaya gəlib. Uşaq vaxtı Snoudenin ailəsi Milli Təhlükəsizlik Agentliyinin (NSA) əsas binasının yaxınlığına köçür. O, orta məktəbin son illərində təhsilini yarımçıq qoyur. Daha sonra kollecdə müxtəlif dərslər alsa da heç vaxt məzun ola bilmir. 2004-cü ildə Ordunun Xüsusi Təyinatlı dəstəsində xidmətə cəlb edilsə də 4 ay sonra uzaqlaşdırılır.

2005-ci ildə bir araşdırma mərkəzində mühafizəçi kimi çalışan Edvardın kompüter bilikləri işçilərin diqqətini çəkir və o, 2006-cı ildə işə götürülür. Burada bir çox gizli əməliyyatlar həyata keçirən Edvard 2009-cu ildə NSA-yə keçid edir[3]

2013-cü ildə xəstəliklə bağlı icazə alıb Honkonqa yola düşən Edvard sonrakı ayda The Guardian və The Washington Post qəzetlərinə MTA-nın məxfi məlumatlarını, o cümlədən, ABŞ xüsusi xidmət orqanları tərəfindən PRISM, X-Keyscore və Tempora informasiya və əlaqə şəbəkələri vasitəsilə bir çox dünya ölkələrinin vətəndaşlarının informasiya mübadiləsinə total nəzarət həyata keçirilməsinə dair məlumatları ötürdü.[4] Snoudenin yaydığı məlumatlarda "Verizon" operator şirkətinin milyonlarca istifadəçilərinin zəng məlumatlarını dövlətə verməsi ilə bağlı gizli materiallar yer alırdı. Edvard daha sonra "NSA", "Google", "Facebook" və "Apple" serverlərinə birbaşa giriş əldə edir.[3][5]

Hadisədən sonra ABŞ hökuməti Edvard Snoudeni cəsusluqda günahlandırır. Ağ Ev rəsmiləri Snoudeni Honkonqdan ekstradisiya etməyə çalışsalar da Çin və Honkonq hökuməti ABŞ-nin bu istədyini geri çevirir. Sonra isə "Vikiliks" media qrumunun köməyi ilə Edvard Moskvaya uçur. Burda qaçqın kimi yaşayış hüququ alan Edvard daha sonra "Vikiliks" komandasıyla aeroportu tərk edərkən görüntülənir.[3]

Pentaqonun qapalı hesabatında qeyd edilir ki, Snouden 1,7 milyon məxfi faylı oğurlayıb, onların da çoxu "ABŞ ordusunun, donanmasının, dəniz piyadalarının və hərbi-hava qüvvələrinin həyati vacib əməliyyatlarına" aiddir.[6].

Snouden 1 avqust 2013-cü ildən hal-hazıradək Rusiyada sığınacaq tapıb. Onun Rusiyada qalmaq icazəsi 2020-ci ilə qədər uzadılıb.[7] Onun dəqiq yaşayış yeri təhlükəsizlik məqsədilə gizli saxlanılır.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 Vladimir Poutine accorde la nationalité russe au lanceur d'alerte Edward Snowden. 2022.
  2. ↑ 1 2 Putin grants Russian citizenship to U.S. whistleblower Snowden (ing.). 2022.
  3. ↑ 1 2 3 .ABŞ-nin sirlərini dünyaya yayan haker Arxivləşdirilib 2019-07-12 at the Wayback Machine
  4. ↑ Gellman, Barton; Markon, Jerry. "Edward Snowden says motive behind leaks was to expose 'surveillance state'". The Washington Post. June 9, 2013. March 28, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: June 10, 2013.
  5. ↑ Gellman, Barton; Blake, Aaron; Miller, Greg. "Edward Snowden comes forward as source of NSA leaks". The Washington Post. June 9, 2013. April 8, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: June 10, 2013.
  6. ↑ "Пентагон подсчитал, что Э. Сноуден похитил 1,7 млн секретных файлов :: Политика :: Top.rbc.ru". 2014-01-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-30.
  7. ↑ "Сноудену продлили вид на жительство в России до 2020 года". Политика (rus). TASS. 2017-01-18. 2017-01-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-01-18.