Enez

Enez (türk. Enez) — Türkiyənin Ədirnə ilinin bir rayonu, eyni zamanda rayon mərkəzində yerləşən qəsəbə.

Enez
40°47′ şm. e. 26°05′ ş. u.
Ölkə Türkiyə Türkiyə
Rayon Ədirnə ili
Başçı Özkan Günənç[1]
Tarixi və coğrafiyası
Sahəsi 473 km²
Mərkəzin hündürlüyü 10 m
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi 10.886 nəfər (2018)
Rəsmi dili türk dili
Rəqəmsal identifikatorlar
Poçt indeksi 22
Digər
enez.bel.tr
Enez xəritədə
Enez
Enez
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Rayon, Enez mahalından 21 km şimalda İpsala, 60 km şərqdə Keşan mahalı, cənub və qərbdə dənizdən və qurudan Egey dənizi və Yunanıstanla əhatələnərək, Maritsa çayının töküldüyü Egey dənizinin şimal sahilindəki yarımadada yerləşir. Rayonun ümumilikdə 30 km dəniz, 44 kmlik quru sərhədi vardır. Egey dənizinin şimal sahilində, Maritsa çayının dənizə töküldüyü yarımadada yerləşir.[2] Enezin ümumi əhalisinin sayı 2011-ci il siyahıyaalınmasına görə 11.066 nəfər, ərazisi isə 473 km²-dir. Qəsəbənin əhalisi isə 4301 nəfərdir (2022). [3]

Bələdiyyə sədri Özkan Günənçdir (CHP).

Etimologiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Enez adı qədim zamanlarda bölgədəki yaşayış məntəqəsi olan "Aynosdan" gəlir.[4]

Keçmiş adı Ayesintoz Vepolti Urya idi və bu gün də "bəyəndim" mənasını verən Məmduh İnoz kimi tanınır.[5]

Rayonun keçmiş adı 1891-ci il qeydlərində Enos kimi qeyd olunub.[6]

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1971-ci ildən bəri aparılan qazıntılar nəticəsində bölgədəki ilk yaşayış məskəninin Enezdən təqribən 3 km şərqdə yerləşən Hoca Çeşmə kurqanı olduğu müəyyən edildi.[4] Neolit dövrünə, təxminən e.ə.6500-cü illərə aid edilən bu yaşayış məntəqəsinin sakinlərinin qamış və palçıq kimi yüngül materiallardan tikilmiş oval formalı daxmalarda yaşadıqları, ana ilahəyə sitayiş etdikləri, dəniz məhsulları ilə qidalandığı müəyyən edilmişdir.[4]

Bu gün Enez adını daşıyan Aynos, Maritsa çayının dənizə töküldüyü yerdə salınmış iki limanlı şəhər olaraq məşhurlaşıb. Əvvəllər Maritsa çayının allüviya sürüşməsi nəticəsində sahildən uzaqlaşan şəhər, indi 4 km daxildəd yerləşir. Aynos e.ə.4000-ci ildə ilk məskunlaşmadan sonra bir çox dəyişikliklərə məruz qalsa da, burada həyat fasiləsiz olaraq davam etmişdir.

Aynosun ilk sakinləri haqqında dəqiq məlumat yoxdur. Qədim mənbələrə görə Aynosun yerində ilk dəfə Trakiya tayfalarının məskunlaşıblar. E.ə.VII əsrdə İzmirin şimalındakı Ayoliya bölgəsində yaşayan Aeolların yaşadığı, daha sonra Midillilər (Lesbos adası) və Kimelililər tərəfindən koloniya olaraq qurulduğu bildirilir.

Həqiqətən də Enez və onun ətrafında aparılan qazıntılar zamanı tapılmış materiallar bu tarixi məlumatları təsdiqləyir. E.ə.VI əsrin sonlarında, e.ə.513-cü ildə I Daranın skif ekspedisiyasından sonra Trakya, dolayısı ilə Enez də Əhəmənilər imperiyasının hakimiyyəti altına keçdi. Enez e.ə. 478-477-ci illərdə Afina dəniz ittifaqına qatıldı. Şəhər e.ə.386-cı ildə imzalanan sülh ilə müstəqillik əldə etdi. Ellinizm dövründə Ptolemeylərin hökmranlığı altında olan Enez e.ə.190-cı ildə Romalılar Trakyanı fəth etdikdə müstəqilliyini bərpa etdi.

Bizans dövründə knyazlıq mərkəzi olan Enez, orta əsrlərdə genuyalı Qattilusio ailəsinin hökmranlığı altında idi. 1456-cı ilin yanvarında Enez Fateh Sultan Mehmedin özünün komandanlıq etdiyi Osmanlı ordusu və admiral Has Yunus bəyin komandanlığı altında 10 gəmidən ibarət Osmanlı donanması tərəfindən alınaraq Osmanlı ərazisinə birləşdirildi.

Ədirnə İl mətbəəsi müdiri Şövkət Dağdevirən tərəfindən yazılmış 1892-ci il salnaməsinə əsasən Enez qəsəbəsində 7 dükandan ibarət məşhur 2 kub, dulusçuluq fabriki, 4 daşlı buxar unu dəyirmanı, 23 yel dəyirmanı və 8 at dəyirmanı olub.

Enez qəsəbəsində 136 müsəlman evində 477, 461 xristian evində isə 1733 əhali yaşayır. Şəhərdə 13 məhəllə, 1 qəsəbə və 19 kənd var. Bütün rayonun əhalisi müxtəlif millətlərdən olan kişi və qadınlar olmaqla ümumilikdə 5379 nəfərdir.

Üzümdən ildə 49 min kilo şərab, 5 min 115 kilo rakı istehsal olunur və bunun 5 mini ixrac olunur.[5]

Tədqiqatlar və qazıntılar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1978-ci ildən etibarən qala daxilində geniş ərazilərdə və şəhərin müxtəlif yerlərində qazıntılar apararaq Enezin mədəniyyət tarixini ortaya çıxarmağa başladılar. Qazıntılar nəticəsində Enezdə şərab zirzəmiləri, mozaik döşəməli villalar, hamam xarabalıqları, asfalt döşənmiş küçələr, bazilikalar və kilsələr, Roma və Osmanlı dövrünə aid nekropollar kimi tarixi xarabalıqlarla yanaşı, müxtəlif materiallardan hazırlanmış yüzlərlə irili-xırdalı materiallarda tapılmışdır. Enez ətrafında körpülər, yollar, karvansaraylar, monastırlar kimi müxtəlif dövrlərdən günümüzə qədər gəlib çatmış çoxlu xarabalıqlar da vardır.

İqtisadiyyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayonun iqtisadiyyatı əsasən əkinçilik və heyvandarlıq üzərində qurulub. Yetişdirilən əsas bitkilər heyvanların qida ehtiyaclarını ödəmək üçün buğda, günəbaxan, çəltik və yem bitkiləridir. İri və kiçik buynuzlu heyvandarlıq geniş yayılıb, rayonun ən hündür bölgəsi olan Hisarlı dağı ətrafında təbii yerli cins mal-qara yetişdirilir. Uzun müddətdir rayonun əsas gəlir növlərindən biri olan balıqçılıq nizamsız və qeyri-qanuni ov ucbatından getdikcə əhəmiyyətini itirən təsərrüfat sahələrindən biridir. Xarici ölkələrə ixrac edilən minoqalar nadir hallarda tutulur. Lüfer demək olar ki, tapılmır.

Rayonda fəaliyyət göstərən aktiv sənaye müəssisələri təxminən 130 işçisi olan xarici kapitallı gil fabriki və Böyükevrən kəndində yerləşən çiy süd emalı müəssisəsidir. Bəzi kəndlərdə son vaxtlar, xüsusilə 2005-ci ildən sonra meyvəçiliyə sərmayə qoyuluşu sürətləndirilmiş, meyvə bazarında ixrac məhsullarının istehsalına başlanılmışdır. Bu istiqamətdə Çeribaşı kəndi liderliyini qoruyur və rayonda investorların sayı günü-gündən sürətlə artır.

Turizmi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Enezi xarici turistlərdən daha çox yerli turistlər ziyarət edir. Dənizə yaxın olan və şəhər mərkəzini keçdikdən sonra görünən ərazilər villalar və turistlərin qonaqladığı yerlərdir. Rayonda həmçinin İstanbul və Trakya universitetlərinin istirahət və təlim düşərgələri fəaliyyət göstərir. Bu düşərgələr tələbələrə yay aylarında rahat və gözəl istirahət imkanları verir. Enezdə yol tikintisi və abadlıq işlərinə 2006-cı ilin yayından başlanılıb. Əraziyə daha çox turist cəlb etmək üçün bu cür abadlıq işləri davamlı şəkildə aparılır.

Coğrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Enez rayonu Ədirnənin cənub-qərbində yerləşir. Şərqdə Keşan mahalı, qərbdə Egey dənizi, şimalda Yunanıstan və İpsala rayonları, cənubda Saros körfəzi ilə əhatələnib..

Əhalisi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2024-cü il siyahıyaalınmasına əsasən Enezdə 10.667 nəfər insan yaşayır.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Arşivlenmiş kopya". 16 Haziran 2012 tarixində arxivləşdirilib.
  2. ↑ Simon Hornblower, Antony Spawforth, Esther Eidinow (editors), The Oxford Classical Dictionary 2012 ISBN 978-0-19954556-8, "Aenus"
  3. ↑ "Address-based population registration system (ADNKS) results dated 31 December 2022, Favorite Reports" (XLS) (ingilis). TÜİK. 27 December 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 March 2023.
  4. ↑ 1 2 3 Yılmaz, Hayri Fehmi; Dönmez, Şevket. "Enes (Ainos)/Edirne: Traklar, Bizanslılar ve Osmanlılar burada buluştu". NTV Tarih.
  5. ↑ 1 2 Ratip Kazancıgil, Gökçe Nilüfer, Dağdevirenzade M. Şevket Bey'in Edirne Tarihi ve Balkan Savaşı Anıları, Türk Kütüphaneciler Derneği Edirne Şubesi Yayınları, 2005 Edirne
  6. ↑ "Ost-Europa, No. 5: Süd-West-Russland, Rumänien & Bulgarien (1891, Stieler´s Handatlas, Justus Perthes) - Landkartenarchiv.de". 4 Temmuz 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 Ocak 2023.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]