Enliqulaq bükükdodaq

Enliqulaq bükükdodaq (lat. Tadarida teniotis) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin yarasalar dəstəsinin buldoqkimilər fəsiləsinin bükükdodaq cinsinə aid heyvan növü.

Enliqulaq bükükdodaq
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Klad: Olfactores Yarımtip: Onurğalılar İnfratip: Ağızçənəlilər Klad: Eugnathostomata Klad: Teleostomi Klad: Euteleostomi Klad: Xoanlar Klad: Rhipidistia Klad: Tetrapodomorpha Klad: Eotetrapodiformes Klad: Elpistostegalia Klad: Stegocephalia Sinifüstü: Dördayaqlılar Klad: Reptiliomorpha Klad: Amniota Sinif: Məməlilər Klad: Theriimorpha Klad: Theriiformes Klad: Trechnotheria Klad: Cladotheria Klad: Prototribosphenida Klad: Zatheria Klad: Tribosphenida Yarımsinif: Vəhşi heyvanlar Klad: Euteriyalar İnfrasinif: Plasentalılar Maqndəstə: Boreoeutheria Dəstəüstü: Lavrazioterilər Klad: Scrotifera Dəstə: Yarasalar Yarımdəstə: Yangochiroptera Fəsiləüstü: Vespertilionoidea Fəsilə: Buldoqkimilər Cins: Bükükdodaq Növ: Enliqulaq bükükdodaq
Beynəlxalq elmi adı
Tadarida teniotis Raf., 1814[1][2]
Şəkil axtarışı ITIS   632261 NCBI   59483 EOL   328843

Kateqoriya və statusu[redaktə | mənbəni redaktə et]

4 (BTMİ-nin 2.3 (1994-cü il) və 3.1 (2010-cu il) variantlarına əsasən LR/lc). Azərbaycan Respublikasının Qırmızı Kitabının I nəşrinə "məhdud arealı olan çox nadir növ" statusu ilə daxil edilib. Bern Konvensiyasına əsasən mühafizə olunur (Əlavə II). Qafqazda "məlumat azlığı" (DD) kimi qiymətləndirilib.

Yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Arealı Aralıq dənizinin şimal və cənub hissələrini, Qafqazı, Qazağıstanı, Elbrus, Kopetdağ və Pamir dağlarını əhatə edir. Ərəbistan yarımadasından və İranın cənubundan tək-tək tapıntılar var. Qafqazda cəmi bir neçə dəfə tapılıb. Azərbaycanda birinci dəfə 1938-ci ildə Dağlıq Qarabağın ərazisində Şuşa dərəsində N. Qubarev tərəfindən, 1939-cu ildə həmin yerdə A. Kuzyakin tərəfindən aşkar olunub. Sonralar Azərbaycanda aşkar edilməyib.

Yaşayış yerləri və həyat tərzi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Meşə, çəmən, çöl, yarımsəhra, dağ landşaftlarında rast gəlinir. Bu növ əsasən qayalıq, dərin dərələr olan ərazilərdə aşkar ediliblər. Qafqazda 1500 – 2000 m d.s.h. qədər yüksəlir. Qayalarda, daş binaların yarıqlarında, ağacların qabığının altında özlərinə sığınacaq tapırlar. Qayaların çıxıntılarında kiçik koloniyalar (5–50 dişi fərd, nadir hallarda daha çox) yerləşir. İyun ayında bir bala doğurlar. Qida axtarışında sığınacaqlarından uzaq məsafəyə uçurlar. Avropada 100 km qədər uçuşlar qeydə alınıb. Qafqazda Bükükdodaq enliqulağın qışlaması aşkar edilməyib.

Sayı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Areal boyu koloniyaların sayı 100 fərddən çox olmayıb.

Məhdudlaşdırıcı amillər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əksər sığınacaqları insan üçün əlçatmaz ərazilərdə yerləşir və orada məskunlaşan koloniya təsadüfən narahat edilə bilər. Ekspertlərin fikrincə, bütün ölkələrdə əsas mənfi təsir antropogen təsir nəticəsində yaşayış mühitinin keyfiyyətinin itirilməsi nəticəsində yarana bilər.

Tətbiq olunmuş və lazımi mühafizə tədbirləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Növ aşkar olunan ərazidə Daşaltı Dövlət Təbiət Yasaqlığı yaradılıb. Qanunla Qırmızı Kitaba daxil edilmiş növ kimi qorunur. Dağlıq Qarabağın işğal altında olması səbəbindən mühafizə tədbirlərini həyata keçirmək mümkün deyil. Faydalı mühafizə üçün Tadarida teniotis tərəfindən istifadə olunan əraziləri müəyyən etmək və radiometriya metodu vasitəsilə ərazinin istifadə xüsusiyyətini öyrənmək.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]