Farslaşmış cəmiyyət

"Şah Təhmasibin Şahnaməsi"ndən farsca miniatür.

Farslaşmış cəmiyyət (ing. Persianate) — fars dili və ədəbiyyatı, İran mədəniyyəti, incəsənəti və/yaxud kimliyinə əsaslanan və ya ondan güclü şəkildə təsirlənən cəmiyyət.[1]

"Persianate" termini Marşall Qudvin Simms Hocson tərəfindən yaradılmış bir neologizmdir.[2] O, 1974-cü ildə yazdığı "The Venture of Islam: The expansion of Islam in the Middle Periods" kitabında bunu belə müəyyənləşdirmişdir: "Fars dilinin yüksəlişi sırf ədəbi nəticələrdən daha çox idi: Bu, islam dünyasında yeni ümumi mədəni oriyentasiya daşımağa xidmət etmişdir…. Müsəlmanlar arasında sonradan yaranan yüksək mədəniyyətə malik daha çox yerli dillərin əksəriyyəti… əsas ədəbi ilhamları üçün tamamilə və ya qismən fars dilindən asılı qalmışdı. Biz fars dilində daşınan və ya farscadan alınmış ilhamı əks etdirən bütün bu mədəni ənənələri genişləndirməklə "Persianate" adlandıra bilərik".[3]

Termin etnik farsları, həm də əsasən etnik cəhətdən qeyri-fars olan, lakin linqvistik, maddi və ya bədii mədəni fəaliyyətləri fars mədəniyyətindən təsirlənmiş və ya ona əsaslanmış cəmiyyətləri nəzərdə tutur. XIX əsrdən əvvəlki farslaşmış cəmiyyətlərə misal olaraq Səlcuqilər,[4][5][6] Teymurilər,[7][8] Moğollar,[9][10] və Osmanlı[11][12][13][14] sülalələrini göstərmək olar.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Arjomand, Said Amir. Studies on Persianate Societies. 2004. səh. 6. ISBN 978-81-7304-667-4.
  2. ↑ Lawrence, Bruce B. Islam in Afro-Eurasia: A Bridge Civilization // Peter J. Katzenstein (redaktor). Civilizations in World Politics: Plural and Pluralist Perspectives. Routledge. 2009. 157–175. ISBN 978-0-203-87248-2. Persianate is a new term, first coined by Marshall Hodgson to offer a different explanation of Islam in the world system than that extrapolated from Wallerstein. While Persianate depicts a cultural force that is linked to Persian language and to self-identifying Persians, Persianate is more than either a language or a people; it highlights elements that Persians share with Indo-Aryan rulers who preceded Muslims to the subcontinent. Two elements are paramount: hierarchy ... (and) deference
  3. ↑ Hodgson, Marshall G. S. The Venture of Islam. Chicago: University of Chicago Press. 1974. səh. 293–294.
  4. ↑ Özgündenli, O. Persian Manuscripts in Ottoman and Modern Turkish Libraries // Encyclopaedia Iranica (online). 2021-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-29.
  5. ↑ Luther, K.A. Alp Arslān // Encyclopaedia Iranica (online). 2021-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-29. Saljuq activity must always be viewed both in terms of the wishes of the sultan and his Khorasanian, Sunni advisors, especially Nezām-al-molk ...
  6. ↑ Seljuq // Encyclopædia Britannica (online). 2007-12-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-29. Because the Turkish Seljuqs had no Islamic tradition or strong literary heritage of their own, they adopted the cultural language of their Persian instructors in Islam. Literary Persian thus spread to the whole of Iran, and the Arabic language disappeared in that country except in works of religious scholarship
  7. ↑ Timurids // The Columbia Encyclopedia (Sixth). New York City: Columbia University. 2006-12-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2006-11-08.
  8. ↑ David J. Roxburgh. The Persian Album, 1400–1600: From Dispersal to Collection. Yale University Press, 2005. pg 130: "Persian literature, especially poetry, occupied a central role in the process of assimilation of Timurid elite to the Perso-Islamicate courtly culture, and so it is not surprising to find Baysanghur commissioned a new edition of Firdawsi's Shanameh"
  9. ↑ Lehmann, F. Zaher ud-Din Babor – Founder of Mughal empire // Encyclopaedia Iranica (Online). New York City: Columbia University Center for Iranian (Persian) Studies. 320–323. 2007-10-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2006-11-07. His origin, milieu, training, and culture were steeped in Persian culture and so Babor was largely responsible for the fostering of this culture by his descendants, the Mughals of India, and for the expansion of Persian cultural influence in the Indian subcontinent, with brilliant literary, artistic, and historiographical results
  10. ↑ "Indo-Persian Literature Conference: SOAS: North Indian Literary Culture (1450–1650)". SOAS. 23 September 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 November 2012.
  11. ↑ Özgündenli, O. Persian Manuscripts in Ottoman and Modern Turkish Libraries // Encyclopaedia Iranica (online). 2012-01-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-29.
  12. ↑ Persian in service of the state: the role of Persophone historical writing in the development of an Ottoman imperial aesthetic // Studies on Persianate Societies, 2, 2004, 145–63
  13. ↑ Historiography. xi. Persian Historiography in the Ottoman Empire // Encyclopaedia Iranica. 12, fasc. 4. 2004. 403–11.
  14. ↑ Walter, F. 7. The Departure of Turkey from the 'Persianate' Musical Sphere // Music of the Ottoman court. 2018-07-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-29.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]