Göyöskürək

Göyöskürək[1][2][3] — kəskin antroponotik hava-damcı bakterial infeksiyası, tənəffüs yollarının təhlükəli yoluxucu xəstəliyi.

Göyöskürək
Göyöskürəkdən əziyyət çəkən oğlan uşağı müayinə olunur.
Göyöskürəkdən əziyyət çəkən oğlan uşağı müayinə olunur.
XBT-11 1C121C12
XBT-10 A37.
XBT-9 033
DiseasesDB 1523
MedlinePlus 001561
eMedicine emerg/394 ped/1778
MeSH D014917
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ən xarakterik əlaməti paroksismal spazmodik öskürəkdir. İki yaşdan kiçik uşaqlar üçün çox təhlükəlidir.

1950-ci ilə qədər peyvəndin geniş tətbiqindən əvvəl, göyöskürək uşaqlar arasında ən çox yayılmış xəstəliklərdən biri idi.[4] Peyvənd xəstəliyin qarşısını alır, lakin peyvənd edilmiş insanlar bakteriyaların daşıyıcısı ola bilər və onu peyvənd olunmamış insanlara ötürə bilirlər, nəticədə sonuncular hələ də xəstəliyin inkişaf riski altındadır.[5]

Xəstəliyin törədicisi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Göyöskürəkdən əziyyət çəkən oğlan

Göyöskürək xəstəliyini Borde-Janqu bakteriyası törədir (ilk dəfə 1906-cı ildə onu təsvir edən belçikalı alim J. Borde və fransız alimi O. Jangın şərəfinə adlandırılmışdır) (Bordetella pertussis). Ananın antitellərinə görə anadangəlmə immunitet inkişaf etmir. Yoluxuculuq (təmasda olduq yoluxma ehtimalı) 90% -dir. 1937-ci ildə göyöskürək çöpünə bənzər bir mikroorqanizm, parapertussis çubuğu təcrid olundu. Bu mikroorqanizmin yaratdığı xəstəlik yüngül öskürəyin forması kimi davam edir, lakin göyöskürəyə qarşı immunitet qoymur.

İnkişafı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ən çox altı yaşa qədər uşaqlar xəstələnirlər. İnkubasiya dövrü 7 gündən 14 günə qədər davam edir. İnfeksiya yoluxmuş şəxslə birbaşa təmasda olduqda hava-damcı yolu ilə ötürülür. Xəstə xəstəliyin 1-ci günündən 25-ci gününə qədər yoluxucudur. Vaxtında antibiotik terapiyası qəbul etdikdə yoluxucu dövrün müddəti azaldıla bilər. Yetkin yaşda olan insanlar da Bordetella pertussisin daşıcısı ola bilərlər. Xəstə xəstəliyin ilk əlamətləri göründüyü andan 30 gün ərzində ətrafdakı insanlar üçün təhlükəlidir.

Bu tip infeksiyaya qarşı anadangəlmə immunitet yoxdur. Xəstəlikdən sonra sabit immunitet yaranır.[6][7] Bir dəfəlik peyvənd qısamüddətli effekt verir, peyvənd cədvəlində göstərilən vaxtda təkrar peyvənd tələb olunur.

Müalicəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xəstəliyi ağır formada keçirən, beyində qan dövranının və tənəffüs ritmində problem olan xəstələr, erkən yaşda olan uşaqlar xəstəxanaya yerləşdirilir. Epidemioloji göstəricilərə görə qapalı uşaq müəssisələrindən (xəstəliyin şiddətindən asılı olmayaraq) uşaqlar xəstəxanaya yerləşdirilir.

Ədəbiyyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Коклюш  // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
  • Коклюш // Энциклопедия "Кругосвет".
  • Шувалова Е. П. Инфекционные болезни. — М.: Медицина, 2005.
  • Инфекционные болезни у детей: учебник для педиатрических факультетов медицинских вузов / Под ред. проф. В. Н. Тимченко. — СПб.: СпецЛит, 2008.
  • Versteegh FGA, Schellekens JFP, Fleer A, Roord JJ. Pertussis: a concise historical review including diagnosis, incidence, clinical manifestations and the role of treatment and vaccination in management. Rev Med Microbiol |2005;16(3)79–89

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Орфоэпический словарь русского языка Аванесова". 2019-02-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-27.
  2. ↑ "Фонетический разбор слова «коклюш»". 2021-07-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-21.
  3. ↑ "Грамота.ру: справочно-информационный интернет-портал «Русский язык»". 2021-07-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-06.
  4. ↑ ВОЗ, 2015, Эпидемиология : Распространение болезни и её бремя
  5. ↑ Sangita Thapa, Shishir Gokhale, Annavarapu Laxminarasimha Sharma, Lokendra Bahadur Sapkota, Shamshul Ansari. Burden of bacterial upper respiratory tract pathogens in school children of Nepal // BMJ Open Respiratory Research . 4 (ingilis) (1). — 2017. — 01 oktyabr. — e000203. doi:10.1136/bmjresp-2017-000203. ISSN 2052-4439. PMID 29071076. 2021-05-09 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
  6. ↑ Малая медицинская энциклопедия, 1991
  7. ↑ {{|ссылка=https://bigenc.ru/medicine/text/2079391}}

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]