G7

Böyük yeddilər (ing. Group of Seven — «Yeddi nəfərlik qrup», G7) — ABŞ, Kanada, Böyük Britaniya, Almaniya, İtaliya, Fransa və Yaponiyanı birləşdirən hökumətlərarası beynəlxalq siyasi-iqtisadi forum.

Böyük yeddi
G7-yə üzv dövlətlər
G7-yə üzv dövlətlər
ABŞ
Prezident: Co Bayden
Kanada
Baş nazir: Castin Trüdo
Fransa
Prezident: Emmanuel Makron
Almaniya
Kansler: Olaf Şolts
İtaliya (2024-cü ildə sədr)
Baş nazir: Corca Meloni
Yaponiya
Baş nazir: Fumio Kişida
Böyük Britaniya
Baş nazir: Kir Starmer
Avropa İttifaqı
Şuranın sədri: Şarl Mişel
Komissiyanın sədri: Ursula fon der Lyayen

Bu dövlətlərin liderlərinin qeyri-rəsmi forumu (Avropa Komissiyasının iştirakı ilə) çərçivəsində aktual beynəlxalq problemlərə yanaşmaların əlaqələndirilməsi də eyni adı daşıyır. Sözsüz bir qaydaya görə, qrupun sammitləri hər il üzv dövlətlərin hər birində növbə ilə keçirilir.

“Böyük Yeddilik” anlayışı rus jurnalistikasında 1990-cı illərin əvvəllərində ingilis abbreviaturasının G7-nin Böyük Yeddilik kimi səhv deşifrə edilməsi səbəbindən yaranmışdır, baxmayaraq ki, əslində o, Yeddilik Qrupunu ifadə edir[1].

G7 beynəlxalq təşkilat deyil, beynəlxalq müqaviləyə əsaslanmır, nizamnaməsi və ya katibliyi yoxdur. G7-nin qərarları məcburi deyil. Bir qayda olaraq, söhbət tərəflərin razılaşdırılmış xəttə əməl etmək niyyətinin müəyyən edilməsindən və ya beynəlxalq həyatın digər iştirakçılarına müəyyən məsələlərin həllində müəyyən yanaşmalardan istifadə etmək tövsiyələrindən gedir. G7-nin nizamnaməsi olmadığı üçün bu quruma rəsmi üzv olmaq mümkün deyil.

1997-ci ildən Rusiya klubda iştirak edir və buna görə də assosiasiya “Böyük Səkkizlik” (G8) adlanır[2]. Lakin 2014-cü ildə Krımın ilhaqından sonra klub Rusiyasız yenidən G7 formatında görüşməyə başladı[3].

Adı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Davamı "Böyük Səkkiz" termininə çevrilən "Böyük Yeddi" termini rus jurnalistikasında G7 İngilis abbreviaturasının "Great Seven" kimi səhv deşifrə edilməsindən yaranmışdır, baxmayaraq ki, əslində "Group of Seven" deməkdir ("Yeddi nəfərlik qrup") “Böyük Yeddi” termininin ilk dəfə istifadəsi “Kommersant-Vlast” jurnalının 21 yanvar 1991-ci il tarixli sayında “Baltikyanlar Qorbaçova 16 milyard dollara başa gəldi” məqaləsində qeyd edilmişdir[4].

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dünyanın ən sənayeləşmiş ölkələrinin liderlərinin görüşlərinin keçirilməsi ideyası 1970-ci illərin əvvəllərində iqtisadi böhran və ABŞ, Qərbi Avropa və Yaponiya arasında iqtisadi və maliyyə məsələləri üzrə münasibətlərin pisləşməsi ilə əlaqədar yaranıb.

Ölkə liderləri özləri ilə minimum sayda nümayəndə heyəti gətirirlər. İclasın yekunu üzrə mətbuat kommünikesi imzalanıb. Hazırlanması bir neçə ay çəkən rəsmi səfərlərdən fərqli olaraq, G8 görüşləri daha tez hazırlanır.

1975-ci il noyabrın 15-17-də Rambuye sarayında Fransanın hazırkı prezidenti Valeri Jiskar d'Estennin təşəbbüsü ilə keçirilən ilk iclasda altı ölkənin dövlət və hökumət başçıları bir araya gəldi (70-ci illərin əvvəllərindən oxşar maliyyə nazirləri səviyyəsində görüşlər keçirilirdi): Fransa, ABŞ, Böyük Britaniya, Almaniya, İtaliya və Yaponiya. G6-nın iclasında İqtisadi Məsələlər üzrə Birgə Bəyannamə qəbul edilib və bu bəyannamə ticarət zonasında təcavüzə yol verməməyə və yeni ayrı-seçkilik maneələrinin yaradılmasından imtinaya çağırıb.

2014-cü ildən o, yenidən G7 formatında fəaliyyət göstərir - Krımın Rusiya tərəfindən ilhaqından sonra Qərb ölkələri G8-in işində iştirakdan imtina edərək G7 formatında görüşlər keçirməyə başladı[5].

2020-ci ilin iyununda ABŞ prezidenti Donald Tramp Rusiyanı G8-ə qaytarmaq təklifi ilə çıxış edib. Lakin qrupa üzv olan digər ölkələr bu təklifi dəstəkləməyib.

Üzv ölkələr və onların ÜDM-dəki payları (Beynəlxalq Valyuta Fondu)

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2019-cu il üçün məlumat cədvəli:

Ölkə Əhali ÜDM
mln % mlrd $ %
Böyük Britaniya 66,6 0,85 2830,8 3,2
Almaniya 83,1 1,06 3861,6 4,4
İtaliya 60,2 0,77 2001,5 2,3
Kanada 38,5 0,49 1736,4 2,0
ABŞ 330,0 4,22 21433,2 24,5
Fransa 68,9 0,88 2715,8 3,1
Yaponiya 126,0 1,6 5079,9 5,8

G7 ölkələrinin dünya ÜDM-də payı[6]

10
20
30
40
50
60
'90
'91
'92
'93
'94
'95
'96
'97
'98
'99
'00
'01
'02
'03
'04
'05
'06
'07
'08
'09
'10
'11
'12
'13
'14
'15
'16
'17
'18
'19
'20

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "«С Путиным проще»: как G7 обсуждала Россию". 2018-06-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-14.
  2. ↑ "Саммит "Восьмерки" не место для дискуссий". Русская служба Би-би-си. 2011-05-25. 2023-05-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-18.
  3. ↑ "Зеленский прокомментировал возможное возвращение России в G8". Русская служба Би-би-си. 2019-08-22. 2023-05-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-18.
  4. ↑ "Прибалтика обошлась Горбачёву в 16 миллиардов долларов. По меньшей мере, Коммерсант-Власть, 21.01.1991". 2016-10-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-10-08.
  5. ↑ Дональд Трамп предложил вернуть Россию в G8 Arxivləşdirilib 2018-06-09 at the Wayback Machine РИА Новости, 8 июня 2018 года
  6. ↑ Доля в мировом ВВП: стран-участников союза — Большая семёрка (G-7)

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]