GIF-in tələffüzü

GIF-in tələffüzü — "Graphics Interchange Format" qrafik mübadilə formatının akronimi olan "GIF" sözünün necə tələffüz edilməsi. Bu məsələ 1990-cı illərdən bəri mübahisə mövzusudur. İngilis dilində populyar olaraq təkhecalı söz kimi tələffüz olunan akronimin ingilis dilində ən çox işlənən tələffüzü ⁱ/dʒɪf/ (yumşaq "g"; Azərbaycan dilində "cib" sözündəki "c" kimi) və ⁱ/ɡɪf/ (sərt "g"; Azərbaycan dilində "qara" sözündəki "q" kimi) kimidir, burada fərqlənən cəhət "G" hərfi ilə təmsil olunan fonemdir. Bir çox ictimai xadim və qurumlar mövzu ilə əlaqədar müzakirələrdə tərəf tutmuş, formatın yaradıcısı Stiven Vilhayt özü 2013-cü il "Webby Awards" mərasimində çıxış edərək yumşaq "g" ilə edilən tələffüzün düzgün olduğunu bildirmişdir.

Hər bir tələffüz formasının istifadə edilmə tezliyi regionlara görə fərqli olsa da, aparılan sorğulara əsasən ümumi mənzərədə sərt "g" ilə edilən tələffüzün daha çox istifadə olunduğu müəyyən edilmişdir. Bundan əlavə, bəzi natiqlər akronimdəki hər hərfi tələffüz edərək ⁱ/dʒiː aɪ ɛf/ formasından istifadə edirlər. İngilis dilinin lüğətlərində ümumi olaraq hər iki əsas alternativi etibarlı qəbul edilir və linqvistik təhlillər ingilis dilində olan oxşar sözlərin tələffüz tezliklərinə əsaslanaraq hər ikisi üçün aydın üstünlük göstərmirlər. Akronimin tələffüz formaları ingilis dilindən başqa dillərdə də dəyişə bilir.

"Graphics Interchange Format" (GIF) 1987-ci ildə ABŞ onlayn xidmət provayderi "CompuServe"də çalışan Stiven Vilhayt tərəfindən inkişaf etdirilmiş qrafik formatdır. "GIF"lər qısa, təkrarlanan^[1] animasiyaları^[2] göstərmək üçün populyar olaraq istifadə olunur. Ümumi mənzərədə təkhecalı formada tələffüz edilən "GIF" akroniminin necə tələffüz edilməsi mübahisə mövzusudur. Bəzi şəxslər sözü ⁱ/ɡɪf/ kimi sərt "g" (sərt "g"; Azərbaycan dilində "qara" sözündəki "q" kimi) ilə, digərləri isə ⁱ/dʒɪf/ kimi yumşaq "g" (Azərbaycan dilində "cib" sözündəki "c" kimi) ilə tələffüz edirlər.^[3] Bəzi azsaylı şəxslər akronimdəki hər hərfi tələffüz etməyə üstünlük verərək ⁱ/dʒiː aɪ ɛf/ formasından istifadə edirlər.^[4]

Stiven Vilhayt və fayl formatını inkişaf etdirən komanda akronimin yumşaq "g" ilə tələffüz edilməli olduğunu faylın texniki spesifikasiyalarına daxil etmişdir. Spesifikasiyalarda komanda fıstıq yağı şirkəti "Jif"in reklam şüarı olan "tələbkar analar "Jif"i seçir" şüarına ehtiram olaraq, "tələbkar proqramçılar ... "jif"i seçir" yazmışdır.^[3] "ABC News"un məlumatına görə, bu mövzu üzərində aparılan müzakirələr hələ 1994-cü ilə qədər gedib çıxır. Şəkil formatları ensiklopediyasının müəllifi qeyd etmişdir ki, "əksər insanlar" müəllifin üstünlük verdiyi yumşaq "g" ilə edilən tələffüzdənsə, daha çox sərt "g" ilə edilən tələffüzə üstünlük verirlər.^[5]

Fransız dilində "GIF" akronimini tələffüz edərkən çoxları [dʒ] və ya [ɡ] əvəzinə, [ʒ] səsinə üstünlük verirlər. Bu, fransız dilində "joie" sözündəki "j" kimi və ya Azərbaycan dilində "jalə" sözündəki "j" kimi tələffüz olunur. Akronim beləliklə, [ʒif] ( qulaq as) kimi tələffüz olunur.^[6] Bəzi dillərin fonologiyasında ingilis dilində olan yumşaq və sərt "g" səsləri yoxdur. Məsələn, ispan və fin dillərində yerli sözlərdə [ʒ] səsi yoxdur, ərəb dilinin bir çox ləhcələrində isə [g] səsi yoxdur.^[7][8] Norveç dilində "GIF" yerli sözlərdən fərqli olaraq sərt g, yəni [g] ilə tələffüz edilir.^[9] Bu o deməkdir ki, ⟨gi⟩ ardıcıllığı təqribən Azərbaycan dilində "yemək" sözündəki "y" kimi [j] səsi ilə tələffüz edilir.^[10]

İngilis dilində linqvistik mübahisə qismən "gi" hərf ardıcıllığının necə tələffüz ediləcəyi ilə bağlı ümumi qayda olmamasından qaynaqlanır. "Gift" ("hədiyyə") kimi sözlərdə sərt g üstünlük təşkil edir və cin kimi başqa sözlərdə yumşaq g istifadə olunur. Qədim ingilis dilində "g" həm yumşaq "g" ([dʒ]), həm də "y" samit səsi ([j]) üçün istifadə edilirdi.^[3]