II Fridrix (Pfals kürfürstü)

Müdrik Fridrix (alm. Friedrich II., der Weise‎; 9 dekabr 1482 və ya 1482[1] – 26 fevral 1556 və ya 1556[1]) — Vittelsbaxlar sülaləsindən Pfals kürfürstü (1544–1556).

II Fridrix
alm. Friedrich II. von der Pfalz‎
16 mart 1544 – 1556
ƏvvəlkiV Lüdviq
SonrakıOtto Henri
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 9 dekabr 1482 və ya 1482[1]
Vəfat tarixi 26 fevral 1556 və ya 1556[1]
Dəfn yeri
Atası Filipp
Ailəsi Vittelsbax sülaləsi
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Fridrix 1482-ci ildə Noyştadt yaxınlığındakı Vinzingen qalasında doğulmuşdu. Onun valideynləri Filipp və Bavariya-Landsxut hersoqu IX Lüdviqin qızı Bavariyalı Marqaret (1456–1501) idi. O, 1529 və 1532-ci illərdə Osmanlıya qarşı ekspedisiyalara rəhbərlik edən və 1530-cu ildə Auqsburq məclisində rəhbərlik edən Müqəddəs Roma İmperatoru V Karlın müşaviri və sərkərdəsi kimi xidmət etmişdir.[2][3] O, Pfals-Noyburqun gənc hersoqları Otto Henri və Filippin himayəçisi idi və daha sonra Habsburqlu I Ferdinandın generalı kimi xidmət etmişdi.

Norveç taxtı uğrunda mübarizə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Fridrix bir müddət Danimarka-Norveçdə çevriliş planlarında iştirak edib. Onun həyat yoldaşı Dorotea 1523-cü ildə Danimarka zadəgan üsyanından sonra taxtdan salınmış Danimarka və Norveçin keçmiş kralı II Xristianın qızı idi.[4] Norveçin Katolik arxiyepiskopu və Krallıq Şurasının rəhbəri Olav Enqelbrektsson 1529-cu ildə, Norveç taxtını protestant dost I Fridrixdən geri almaq barədə əməkdaşlıq haqda imperatorla əlaqə saxladı. II Xristian protestant idi, amma həm də İmperator Karlın qaynı idi və buna görə də Norveçdəki katolik mübarizəsinə kömək edəcəyinə söz verdi. II Xristian 1531-ci ildə Norveçi geri almağa çalışdı, lakin 1532-ci ildə məğlub oldu. Daha sonra həbs edildi və sonrakı 27 il Danimarkada məhbus olaraq qaldı.

1535-ci ildə Dorotea ilə evləndikdən sonra Fridrix tezliklə Olav Engelbrektsona (Brüsseldəki emissarları vasitəsilə) məktub göndərərək taxt-taca sahib çıxacağını bildirdi və o, həm də özündən və V Karldan hərbi dəstək vəd etdi. 1536-cı ilin qışında Olav Engelbrektsson Şərqi Norveçdəki kəndlərə tərəfdar dəstələri göndərdi; bu dəstələr yeni hökmdarın yolda olduğunu işarə edən məktubu insanlara oxudular. Bununla belə, az sayda kəndli gözlənilən üsyana qoşuldu, lakin digər mənbələr Şərqi Norveçdə bir çox fermerlərin və burjuaziyanın Arxiyepiskop üçün üsyana qalxdığını, lakin Fridrix və ya Karldan heç bir faktiki dəstək gəlmədiyi üçün tezliklə uğursuzluğa düçar oldu qeyd edir.[5][6] 1537-ci ilin qışında Fridrix Habsburq Niderlandından iki gəmi göndərdi. Bununla belə, Danimarka kralı Norveçin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün eyni vaxtda dəniz hücumu təşkil etdiyi üçün bunun heç bir faydası olmadı. Olav Engelbrektsson aprel ayında ölkədən qaçdı, yepiskoplar Hoskuld Hoskuldsson və Mogens Lauritsson həbs olundu, iyunda digər tərəfdarlar cəzalandırıldı və Norveçdəki Katolik Kilsəsi və Krallığın Şurası ləğv edildi.

Fridrix və həyat yoldaşı Dorotea heç vaxt Norveç (və həmçinin Danimarka) taxtına iddiadan əl çəkmədilər və imperator V Karlın onları dəstəkləməsi üçün fəal şəkildə çalışdılar. 1539-cu ildə onlar məsələni həll etmək üçün İspaniyada imperatorun yanına getdilər, lakin müvəffəqiyyət qazana bilmədilər.

Hakimiyyəti və ölümü

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1544-cü ildə Fridrix kürfürst oldu. İmperator elə həmin il Şpeyer müqaviləsində III Xristianı Danimarka-Norveç kralı kimi rəsmi olaraq tanıdı, lakin Fridrix ölümünə qədər iddiasını davam etdirdi. 1546-cı il Milad bayramında Fridrix və arvadı Dorotea Heydelberqdə protestant ayininə qoşuldular və bu, İmperatorun narazılığına səbəb oldu. Bir müddət Fridrix protestant müxalifətinin tərəfini tutdu. Lakin o, tezliklə İmperatorun katolik məzhəbinə yenidən qoşuldu. Bundan sonra Fridrix Pfalsda protestant reformasiyasının tətbiqinə mane oldu. II Fridrix 1556-cı ilin fevralında Alzeydə öldü, onun yerinə qardaşıoğlu Otto Henri keçdi.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 https://www.biografiasyvidas.com/biografia/f/federico_ii_el_prudente.htm.
  2. ↑ Bietenholz, Peter G.; Deutscher, Thomas Brian. Contemporaries of Erasmus: A Biographical Register of the Renaissance and Reformation. January 2003. ISBN 9780802085771. 2023-07-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-09.
  3. ↑ Karl Eduard Förstemann, ed., Urkundenbuch zu der Geschichte des Reichstages zu Augsburg im Jahre 1530, vol. 1 (Halle, 1833), p. 304 [repr. (Osnabrück, 1966)]. Also in: Kohler, ed., Quellen, p. 160.
  4. ↑ Ersland, Geir Atle; Sandvik, Hilde. Norsk historie 1300-1625. Volume two of Norsk historie (Norwegian). Oslo: Samlaget. 1999. 148–149. ISBN 82-521-5182-5.
  5. ↑ Ersland, Geir Atle; Sandvik, Hilde. Norsk historie 1300-1625. Volume two of Norsk historie (Norwegian). Oslo: Samlaget. 1999. 148–149. ISBN 82-521-5182-5.
  6. ↑ Rian, Øystein. Olav Engelbrektsson // Helle, Knut (redaktor). Norsk biografisk leksikon (Norwegian). Oslo: Kunnskapsforlaget. 22 October 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 June 2018.