Filipp (Pfals kürfürstü)

Şux Filipp (alm. Philipp der Aufrichtige‎, 14 iyul 1448[1], Heydelberq – 28 fevral 1508[2]) və ya Əsilzadə Filipp (alm. Philipp der Edelmütige‎) 1476–1508-ci illərdə Vittelsbax sülaləsindən olan Pfals kürfürstü idi.

Filipp
alm. Philipp von der Pfalz‎
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 14 iyul 1448(1448-07-14)[1]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 28 fevral 1508[2] (59 yaşında)
Dəfn yeri
Atası IV Lüdviq (Pfals kürfürstü)[3]
Uşaqları
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Filipp 14 iyul 1448-ci ildə Heydelberqdə Pfals kürfürstü IV Lüdviq və Savoyyalı Marqaretin ailəsində doğulmuşdu. Onlar uzun müddət uşaqsız olduqları üçün 1447-ci ildə Vormsdan qərbdə yerləşən Müqəddəs Filippin qəbrini ziyarət etmişdilər. 1448-ci ildə taxt-tacın həsrətlə gözlənilən varisi dünyaya gələndə ona müqəddəsin şərəfinə Filipp adını verdilər. Şahzadənin anadan olması ilə Müqəddəs Filipp ümummilli şöhrət qazandı və uşaqsızlıq və ya uşaq sahibi olmaq arzusunda olanların hamisinə çevrildi, lakin elə bir yaşında yetim qalan Filipp əmisi kürfürst I Fridrixin himayəsi altına keçdi və 3 il kürfürstlükdən sonra onun tərəfindən övladlığa götürüldü. Onu övladlığa götürdüyü üçün kürfürstlüyə haqqı çatdığını elan edən Fridrix onu hakimiyyətdən kənarlaşdırdı.

Hakimiyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

17 aprel 1474-cü ildə Filipp Amberqdə Bavariya-Landsxut hersoqu IX Lüdviqin qızı Bavariyalı Marqaret (1456–1501) ilə evləndi. Möhtəşəm şənlik salnamələrə "Amberq toyu" kimi düşdü. Evli cütlük Filipp və Marqaret üçün Amberqin bazar meydanında toy fontanı ilə bir xatirə ucaldıldı. Toyda 14 knyaz daxil olmaqla 1000-dən çox qonaq iştirak edib. 110.000 litr şərab və 10.000 toyuq ilə yanaşı, böyük miqdarda yemək yeyilib.[5][6]

Filipp evləndikdən 2 il sonra, 1476-cı ildə hakimiyyətə gəldi və Yuxarı Pfalsı öz hökmranlığı altına aldı. Təxminən eyni yaşda olan və indiki Saksoniya-Anhalt bölgəsindən olan və zadəgan bir ailənin övladı olaraq miras almaq hüququ olmayan cəngavər Hans fon Trotanı 1480-ci ildə onu özünə marşal etdi və Bervartşteyn qəsrini ona satdı. Filipp öz sarayında sələfi I Fridrix tərəfindən qurulan intellektual mədəniyyəti davam etdirdi.[7] 1481-ci ildə o, humanist və daha sonra Vorms yepiskopu olan İohann fon Dalberqi Heydelberq Universitetinə gətirmişdi. O, humanist alimləri dəstəkləmiş və tibbi və atçılıq mətnlərinin redaktoru kimi çalışmışdır.[8]

1499-cu ildə Pfals-Mosbax və Pfals-Noymarkt qolları kəsildi və onların torpaqları Filippə miras qaldı. 1504-cü ildə Filipp üçüncü oğlu Ruprextə görə Bavariya-Münhenə qarşı ciddi hərbi münaqişədə iştirak etdi və imperator Maksimilian 5 may 1504-cü ildə Landsxut Varislik Müharibəsinin başlaması səbəbindən Filippə qarşı imperial qadağa elan etdi. Məğlubiyyətdən sonra Pfals Bavariya ərazisindəki müxtəlif torpaqları təslim etməli oldu. Elzas mülklərinin çoxu da Habsburqlara, digərləri isə Hessen və Vürttemberqə itirildi. Müharibə nəticəsində həm Bavariyadakı, həm də Pfalsdakı Vittelsbax qolları böyük ərazi itkilərinə məruz qaldılar. 1508-ci ildə Filipp Qermershaymda öldü və Heydelberqdəki Müqəddəs Ruh kilsəsində dəfn edildi.

Ailəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

17 aprel 1474-cü ildə Filipp Amberqdə Bavariya-Landsxut hersoqu IX Lüdviqin qızı Bavariyadan olan Marqaret (1456–1501) ilə evləndi:

  • Lüdviq (2 iyul 1478 – 16 mart 1544)
  • Filipp (5 iyul 1480 – 5 yanvar 1541), Frayzinq yepiskopu (1498–1541) və Naumburq yepiskopu (1517–41)
  • Ruprext (14 may 1481 – 20 avqust 1504), Frayzinq yepiskopu (1495–1498)
  • Fridrix (9 dekabr 1482 – 26 fevral 1556)
  • Elizabet (16 noyabr 1483 – 24 iyun 1522)
  • Georq (10 fevral 1486 – 27 sentyabr 1529), Şpeyer knyaz-yepiskopu (1515–1529)
  • Henrix (15 fevral 1487 – 3 yanvar 1552), Utrext (1523–1529), Frayzinq (1541–1552), Vorms yepiskopu (1523–1552)
  • İohann (7 may 1488 – 3 fevral 1538), Regensburq yepiskopu (1507–1538)
  • Amaliya (25 iyul 1490 – 6 yanvar 1524)
  • Barbara (28 avqust 1491 – 15 avqust 1505)
  • Helena (9 fevral 1493 – 4 avqust 1524)
  • Volfqanq (31 oktyabr 1494 – 2 aprel 1558)
  • Otto Henri (6 may 1496 – 31 may 1496)
  • Katerina (14 oktyabr 1499 – 16 yanvar 1526)

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Lundy D. R. Philip Kurfürst von der Pfalz // The Peerage (ing.).
  2. ↑ 1 2 Deutsche Nationalbibliothek Record #119557843 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
  3. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 Kindred Britain.
  4. ↑ 1 2 Pas L. v. Genealogics (ing.). 2003.
  5. ↑ Peter Jeschke, Michael Matheus: Rural sources of law from the Kurmainzer Rheingau, Volume 54, Franz Steiner Verlag, 2003
  6. ↑ Rösener Werner, Carol Fey: Court and religious culture in the late Middle Ages, Oxford University Press, 2008, p. 155 ff
  7. ↑ Jan-Dirk Müller: Wissen für den Hof. Der spätmittelalterliche Verschriftungsprozeß am Beispiel Heidelberg im 15. Jahrhundert. München 1994 (Online-Ausgabe der BSB München Arxivləşdirilib 2022-10-09 at the Wayback Machine).
  8. ↑ Gundolf Keil: Philipp (I.), Pfalzgraf bei Rhein. In: Verfasserlexikon. Band VII, Sp. 602 f.