Məhəmməd Hatəmi Tantəkin

Məhəmməd Hatəmi Tantəkin ― Azərbaycanda milli azadlıq hərəkatının rəhbərlərindən biri, Milli Qurtuluş Partiyasının və Çənlibel təşkilatının qurucusudur.

Məhəmməd Hatəmi Tantəkin
Doğum tarixi	22 iyul 1935(1935-07-22)
Doğum yeri	Astara, Mərkəz bəxşi, Astara şəhristanı, Gilan ostanı, İran
Vəfat tarixi	13 iyun 2016(2016-06-13) (80 yaşında)
Vəfat yeri	Bakı, Azərbaycan
Fəaliyyəti	folklorşünas, siyasətçi

I Qarabağ müharibəsində "Milli Qurtuluş" batalyonunun tərkibində döyüşlərdə iştirak edib.

Məhəmməd Hatəmi 1935-ci il iyulun 22-də Astara şəhərində anadan olub.^[1]

1945-ci il dekabrın 12-də mərkəzi Təbriz olan Azərbaycan Milli Hökuməti qurulduqdan sonra Azərbaycan Demokrat Firqəsinin gənclər təşkilatına üzv olub.^[1][2] Azərbaycan Milli Hökuməti dağıdıldıqdan sonra isə ailəsi ilə birlikdə əvvəlcə Qaraçala kəndinə sonra Şamaxıya daha sonra isə Xudata köçürülürlər.^[3][4] 1956-cı ildə Xudat şəhərində məktəbi bitirir.^[4] 1957-ci ildə məktəbi bitirdikdən sonra Azərbaycan Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsinə daxil olub. 1963-cü ildə Şeyx Məhəmməd Xiyabani haqqında yazdığı diplom işi ilə universiteti bitirib.^[5]

Azərbaycan Demokrat Firqəsinin üzvü olub və onun mətbuat orqanı olan "Azərbaycan" qəzetində yazıb.^[4] O dövrdə bir neçə partiya yoldaşı ilə birlikdə Azərbaycan Demokrat Firqəsinin sədri olan Qulam Yəhyaya qarşı çıxıb və onun istefa verməsini tələb edib. Bundan sonra firqədən qovulur. 1965-ci ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasında işləməyə başlayıb. 1972-ci ildə "Xalq yaradıcılığında atəşpərəstliyin ifadəsi" mövzusunda dissertasiyanı müdafiə edərək, filologiya elmləri namizədi adını alıb.^[6]

Azərbaycanda milli-azadlıq mübarizəsində fəal iştirak etmiş ilk təşkilatlarından olan, 1987-ci ildə^[7] yaradılmış "Çənlibel" cəmiyyətinin qurucusudur.^[8][9] 1988-ci il oktyabrın 30-da Çənlibel təşkilatının son iclasında Xalq Hərəkatı Cəbhəsinin yarandığı elan edilib və Məhəmməd Hatəmi XHC-nin sədri seçilib.^[10] 1988-ci il noyabrın 17-də Azadlıq meydanında başlanan ümumxalq mitinqlərinin təşkilatçılarından biri olub. 1988-ci il dekabrın 4-də sovet qoşunları meydanı dağıtdıqdan sonra həbs edilib. 1989-cu il iyunun 6-da həbsxanadan azad edilib.^[1] 1989-cu il noyabrın 8-də Xalq Hərəkatı Cəbhəsi (Qızılbaşlar) və Müstəqil Azərbaycan Təşkilatlarını birləşdirərək Milli Qurtuluş Partiyasını təsis edib.^[11][12]

Qara Yanvar faicəsindən sonra 1990-cı il yanvarın 26-da həbs edilərək Lefortovo həbsxanasına aparılıb və 9 ay həbsdə qalıb.^[7]

I Qarabağ müharibəsində "Milli Qurtuluş" batalyonunda döyüşlərdə iştirak edib.^[13] 1993-cü ildə əvvəlki iş yerinə, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasına qayıdaraq, folklorşünas kimi elmi işlərini davam etdirib.^[14] Milli azadlıq hərəkatı ilə bağlı "Acı həqiqətlər" kitabını yazıb.^[15]

2016-cı il yunun 10-da səhhəti kəskin pisləşdiyi üçün xəstəxanaya yerləşdirilib. İyunun 14-də dünyasını dəyişib.^[16] Bülbülə kənd qəbiristanlığında dəfn edilib.^[17]

• Qaravəllilər, nağıllar. (Toplayanı və tərt. ed. H. Tantəkin, S. Əliyev). Bakı: Yazıçı, 1988.
• Acı həqiqətlər. Bakı: Şirvannəşr, 1998.
• Acı həqiqətlər. Bakı: Şirvannəşr, 2006.
• Məqalələr. Bakı: Şirvannəşr, 2006.
• Sehrli nağılların onqon və əsatiri surətləri. Bakı, [s.n.], 2006.
• Qaravəllilər, nağıllar. (Toplayanı və tərt. ed. H. Tantəkin, S. Əliyev). Bakı: Qanun, 2023.

Atası Fərzulla Hatəmi Hətəmxan oğlu Ərdəbil mahalının Üçbulaq kəndində anadan olub.^[18] 1945-ci il dekabrın 12-də qurulmuş Azərbaycan Milli Hökuməti dövründə baş leytenantı rütbəsi alıb və "21 Azər" medalı ilə təltif edilib.^[1] Anası Sitarə xanım isə Astaranın Muğanlı kəndindəndir.^[2]

• Vurğun Əyyub
• Mikayıl Mirzə
• İsfəndiyar Bərxu

• Şamil, Əli; Şamil, Əzizə. Dissident sorağında (1956-1986) (az.). Bakı: "Elm və təhsil". 2018. 119. ISBN 978-9952-8305-2-1. 2024-01-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-30.

• Yalanlama: “Fars dili olmasa ölkə dağılar.” — YouTube platformasında